نقش معلم در بهبود فرآيند آموزش
زهرا علي‌اكبري
شعار روز جهاني معلم2021 (13 مهرماه برابر با پنجم اكتبر) از سوي يونسكو «معلم در قلب بهبود آموزش» تعيين شده است. گزاف نيست اگر به زبان رانده شود كه در بحران شيوع كرونا، تعطيلي مدارس از جمله آسيب‌هاي نگران‌كننده‌اي بود كه به دليل در بر داشتن گروه هدف گسترده، تمامي جوامع را به پاسخگويي مطلوب و به موقع در برابر آن ملزم كرد. در اين ميان سختي‌هاي آموزش مجازي – در‌حالي‌كه بسياري از كشورها آمادگي چنين رويكرد آموزشي را نداشتند- و بازگشت به مدرسه و آموزش حضوري پس از دوران عدم اطمينان‌ها، موجب شد تا معلمان بار ديگر به عنوان موثرترين مولفه اعتماد‌سازي و نقش‌دار در جامعه معرفي شوند. در حقيقت در دوراني كه كوويد-19 ناشناخته بود و تعاملات و مناسبات اجتماعي تحت‌تاثير نگراني‌هاي سلامت جسمي و رواني جامعه بود، آموزش در هيچ نقطه‌اي از جهان نمي‌توانست دوباره جان بگيرد مگر با حضور و همراهي حمايت بخش معلمان. در روزهاي آغازين تعطيلي مدارس تنها روش مورد تاييد از سوي متوليان آموزش و سلامت براي تداوم يادگيري، آموزش مجازي و از راه دور انتخاب شد. تا پيش از اين در برخي از كشورهاي توسعه‌يافته، آموزش آنلاين و يادگيري در بستر الكترونيك، بخشي از عملكرد دانش‌آموزان در خارج از محيط مدرسه را تشكيل مي‌داد و نقش تكميلي براي يادگيري آنان محسوب مي‌شد و در برخي ديگر اين آموزش به دليل كمبودهاي تجهيزاتي و عدم تامين بستر آن اصلا شكل نگرفته بود. در هر دو صورت جوامع چشم اميد به معلمان دوختند كه در بحران به وجود آمده كلاس‌هاي درس و فرآيند ياددهي – يادگيري را استوار و موثر ادامه دهند. با وجود آنكه آموزش مجازي دشواري‌هاي فراواني براي معلمان به همراه داشت و چه بسا در مواردي حتي سواد بهره‌گيري و استفاده از آن براي معلمان وجود نداشت، آنان به خود توسعه‌اي اقدام كردند و با به‌روزرساني دانش و مهارت خود در فضاي مجازي و اپليكيشن‌هاي آموزشي حضور پيدا كردند و فرآيند آموزش را ادامه دادند. بنابراين شعار امسال روز جهاني معلم با دقت و نكته‌سنجي، معلمان را قلبِ بهبود فرآيند آموزش مي‌داند. معلمان اگر حامي دولت‌ها در بحران كنوني نبودند، هيچ شكلي از آموزش امكان‌پذير نبود. در ادامه به منظور ايجاد سيستم‌هاي آموزشي قوي‌تر، كشورها بايد از ابتكارات آموزشي كه در مرحله آموزش مجازي و از راه دور موثر بوده‌اند استفاده و آنها را در سيستم آموزشي رايج خود ادغام كنند. بدون ترديد توانمندسازي معلمان، سرمايه‌گذاري در توسعه مهارت‌هاي لازم و ايجاد ظرفيت براي بهره‌گيري از پتانسيل كامل آموزش از راه دور و تركيبي بسيار مهم است و به همان اندازه مهم است كه از معلمان حمايت اجتماعي و عاطفي شود، تا از سلامت آنان اطمينان حاصل و از فرسودگي شغلي جلوگيري شود. تحولات و دگرگوني‌هاي دنياي امروز به دليل توسعه روزافزون فرآيند آموزش و يادگيري و تاثيرات آن در زندگي بشر است. از آنجايي كه محيط زندگي آدمي همواره در معرض تغيير و تحول است، وي براي غلبه بر اين دگرگوني‌ها ناچار است ياد بگيرد و مهارت‌آموزي داشته باشد. از اين روست كه مدارس بايد براي تثبيت جريان ياددهي - يادگيري همراه تحولات روز، به اين درك برسند كه چگونه از تعهد و صلاحيت‌هاي معلمان براي ياددهي در همه سطوح و بهبود فرآيند آموزش بهره‌برداري و استفاده كنند. تحقيقات نشان داده است كه در به‌كارگيري موفقيت‌آميز آموزش در مدارس علاوه بر بسترها و زيرساخت‌ها، نيروي انساني ياد‌دهنده كه علم و دانش و مهارتش به‌روز باشد، نيز تاثيرگذارند. با توجه به اينكه آموزش در عصرحاضر- فراتر از دوران كرونا- تاحدودي وابسته به گسترش فناوري ارتباطات و اطلاعات و در تاثير از تحولات جهاني است، ارتقاي مستمر و ابداع نوآوري در راه‌حل‌هاي آموزش اجتناب‌ناپذير است. معلمان مي‌توانند با آموزشي كه در آن با دانش‌آفريني و خلاقيت دانش‌آموزان همراه است، بهبود كيفيت آموزش و توسعه كيفي را به ارمغان آورند. انتظار مي‌رود، مسوولان امر با بازنگري در اهداف و ساختارهاي آموزشي و راهبردهايي غني براي آن و حمايت اجتماعي و اقتصادي معلمان، تمهيد تحولاتي اميدوارانه‌تر را فراهم نمايند و با انديشه‌اي دانش‌بنيان و كارآمد در اين مسير گام بردارند.