تحليل شعار سال شوراي بين‌المللي موزه‌ها
سارا كريمان
شوراي بين‌المللي موزه‌ها (ايكوم) شعار امسال خود را [قدرت موزه‌ها] اعلام كرده است. در تفسير اين شعار چنين عنوان شده است كه ما به قدرت، موقعيت و ظرفيت موزه‌ها در ساختن جامعه‌اي آزاد، دموكراتيك و تحصيلكرده، واكنش موزه‌ها به چالش‌ها و نيازهاي قرن بيست و يكم علاقه‌مند خواهيم بود و همچنين بهره‌گيري از توانايي موزه‌ها براي مقابله با تاثير همه‌گيري COVID-19، در ابعاد اجتماعي و اقتصادي راهگشا خواهد بود. از آنجا كه انتخاب شعارهايي كه همه ساله از سوي ايكوم اعلام مي‌شود مبتني بر دو ركن اهداف كلي تمامي ساختارهايي كه با نام موزه شناخته مي‌شوند و مسائل و چالش‌هاي اجتماعي و روز دنياست، در تفسير اين شعارها نيز بايد هر دو ركن را مورد توجه قرار داد. تفسير شعار موزه كه از وجوه گوناگون و توسط كارشناسان رشته‌هاي مختلف علوم اجتماعي، با هدف دستيابي به نسخه‌هاي منطقه‌اي و قابل تعميم به موضوعات و عناوين مختلف موزه‌اي انجام مي‌شود، ازجمله موارد حايز اهميت در اين تفسير و توضيح، رجوع به شعارهاي گذشته و توجه به توالي و خط سير آنهاست. به عنوان مثال تاكيد شعار سال قبل بر گستردگي مخاطبان موزه و اتخاذ روش‌هاي مردم‌سالارانه در طراحي محتوايي و رفتاري موزه‌ها، كاملا در امتداد شعار سال ۲۰۲۲ با عنوان قدرت موزه‌ها قرار مي‌گيرد. آنچه از مفهوم كلي قدرت موزه
بر مي‌آيد [قدرت نرم] است. در طول تاريخ قدرت نرم همواره پيامد تسلط نظامي، اقتصادي و اجتماعي بوده است. در نظام ساختارهاي اجتماعي دوره‌هاي باستان از عصر نوسنگي به بعد، وجود نيروي قاهره يكي از اركان اجتماعات يكجانشين و بعدا ساختارهاي شهري محسوب مي‌شود. اعمال نيرو توسط اين نيرو قاهره يا نظامي چنانچه همراه با تاثيرگذاري فرهنگي، اجتماعي بوده، منجر به گسترش يا ظهور تمدن‌هاي بزرگ مي‌شد، در غير اين صورت اعمال فشار يكسويه نظامي صرفا نوعي تاراج محسوب مي‌شود. اين تاثيرگذاري اجتماعي، فرهنگي با عنوان قدرت نرم شناخته مي‌شود. فرهنگ بازتاباننده ضعف‌ها و ارزش‌هاي جامعه است كه تركيب آنها هسته‌هاي شكل‌گيري قدرت نرم يا آلترناتيو را پديد مي‌آورند. قدرت نرم اعمال نفوذ از طريق جذب، اقناع و تعيين دستور كار به جاي اجبار نظامي يا اقتصادي است كه سهم زيادي از روابط بين‌الملل را مي‌سازند. موزه‌ها در گنجينه‌هاي خود تاريخ تمدن بشري را نگهداري مي‌كنند و بستري براي نمايش آن به مردمان سراسر جهان فراهم مي‌آورند، از اين‌رو قدرتمند‌تر از هر رسانه ديگر توان تاثيرگذاري بر اذهان را مي‌توانند داشته باشند. به عبارت ديگر موزه‌ها پايگاه‌هاي تاثيرگذار براي اين تعاملات و زباني براي گفت‌وگوهاي ديپلماسي هستند. اگرچه شعار قدرت موزه‌ها براي سال 2020 انتخاب شده است، اما اهميت اين موضوع قدمتي به اندازه تاريخ موزه دارد. در كتاب [شهر، موزه و قدرت نرم] نوشته گِيردِ كستِر لورد و نايره بلانگنبرگ كه در سال 2016 در امريكا انتشار يافت، 14 نفر از كارشناسان برجسته موزه و فرهنگي جهان نمونه‌هايي از شش قاره را از جنبه‌هاي متعدد قدرت نرم در موزه‌ها بررسي مي‌كنند: اينكه چگونه گفتمان مدني را تقويت مي‌كنند، تغييرات فرهنگي را تسريع مي‌كنند و به هوش زمينه‌اي در ميان تنوع زيادي از ساكنان شهرها، بازديدكنندگان و سياست‌ها كمك مي‌كنند. نويسندگان و تهيه‌كنندگان اين كتاب از دولت‌ها مي‌خواهند كه موزه‌هايي را كه اغلب نشانه‌هاي شهرهاي‌شان هستند، افزايش دهند و در عين حال سرمايه‌گذاري، گردشگران و كارگران خلاق را جذب كنند. بلانگنبرگ و لورد 32 استراتژي عملي براي موزه‌ها و شهرها براي فعال كردن قدرت نرم توصيف مي‌كنند. البته بايد به اين نكته توجه كرد كه قدرت موزه در دنياي امروز به دنبال استيلاي فرهنگي نيست و ضمن ارج نهادن به فرهنگ‌هاي مختلف به تنوع و ساختارهاي دموكراتيك احترام مي‌گذارد. در نتيجه اگر شعارهاي ساليان گذشته ايكوم را در يك خط ارتباطي مورد توجه قرار دهيم، مي‌بينيم قدرت موزه در راستاي تنوع فرهنگي و ساختارهاي مردم‌سالارانه، عاملي براي پرهيز از خشونت و در راستاي دوستي ملت‌هاست.