گابريل بوريچ؛ نماينده چپ قرن بيست و يكمي
رييس‌جمهور منتخب شيلي چه تاثيري روي سياست‌هاي داخلي و خارجي
اين كشور خواهد داشت؟
محمدحسين لطف‌الهي
يك دهه قبل، گابريل بوريچ دانشجويي بود كه يكي از بزرگ‌ترين جنبش‌هاي اعتراضي در شيلي را به‌راه انداخت؛ او حالا در 35 سالگي قرار است جوان‌ترين رهبر شيلي باشد. در شرايطي كه براساس نظرسنجي‌ها انتظار مي‌رفت او با اختلافي اندك بتواند پيروز رقابت‌هاي رياست‌جمهوري شيلي باشد، مشاركت گسترده مردم شيلي در انتخابات يك پيروزي قاطع را براي گابريل بوريچ رقم زد. او توانست با كسب 55.87درصد آرا بر خوزه آنتونيو كاست، رقيب راست افراطي خود كه 44.13درصد آرا را از آن خود كرده بود، غلبه كند. خوزه آنتونيو كاست، نماينده 55 ساله مجلس شيلي با كارزاري مبتني بر ايده حاكم كردن «نظم و قانون» و معرفي مهاجران، تروريست‌ها و قاچاقچيان مواد مخدر به عنوان اصلي‌ترين ريشه‌هاي مشكلات شيلي در دور اول انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور در نوامبر 2021 به پيروزي رسيد. در دور دوم اما، افزايش مشاركت شهروندان در انتخابات و يك ميليون راي‌دهنده بيشتر شرايط را براي جناح راست سياسي در شيلي تغيير داد. نرخ مشاركت در اين انتخابات 56درصد بود كه از زمان اختياري شدن راي دادن در سال 2012، بالاترين نرخ مشاركت در انتخابات‌هاي شيلي به حساب مي‌آيد. نتايج اين انتخابات نشان داد پس از سال‌ها اعتراضات خياباني و تاثيرات بسيار منفي پاندمي بر اقشار ضعيف در شيلي، اين كشور تا چه اندازه تغيير كرده است و چگونه پس از يك ثروتمند راستگرا، يك جوان چپگراي آرمان‌خواه مي‌تواند در انتخابات بر رقيب باتجربه خود غلبه كند.
اين تغييرات اما تنها به شيلي محدود نمي‌شود و ميل به تفكرات چپگرايانه در منطقه امريكاي لاتين در حال رشد است. در ماه جولاي پدرو كاستيلو، معلمي روستايي كه از حمايت حزب كمونيست برخوردار بود توانست در انتخابات شيلي به پيروزي برسد، در برزيل لوئيز ايناسيو لولا داسيلوا، رييس‌جمهور پيشين اين كشور در نظرسنجي‌هاي انتخاباتي پيشتاز است و در كلمبيا، گوستاوو پترو، چريك سابق يكي از جدي‌ترين شانس‌هاي پيروزي در انتخابات اين كشور است. در ونزوئلا نيز حزب سوسياليست به رهبري نيكلاس مادورو توانست در انتخابات شهرداري‌ها در اين كشور، پيروزي خود را بر رقبا ديكته كند.
تحليلگران معتقدند گابريل بوريچ برخلاف بسياري از رهبران و چهره‌هاي مطرح جريان چپ در منطقه امريكاي لاتين، نماينده جريان چپ قرن بيست و يكمي در منطقه است و از روش‌هاي عوام‌فريبانه و وعده‌هاي پوپوليستي دروغين براي پيروزي در انتخابات استفاده نكرده است. نشريه اكونوميست در اين باره مي‌نويسد: «بوريچ كه يك ائتلاف ميان حزبي را كه در سال 2017 تاسيس كرد و حزب كمونيست شيلي رهبري مي‌كند، از بسياري جهات بيدارتر از رهبران چپگراي منطقه است. او با برنامه‌اي متمركز بر عدالت اجتماعي، حقوق بشر، محيط‌زيست و فمينيسم، نماينده چپ هزاره جديد در منطقه‌اي است كه مدت‌ها تحت سلطه عوام‌فريبان پوپوليست بود. با اين وجود، ايده او مبني بر ايجاد دولتي شبيه به دولت-رفاه‌هاي اروپايي براي عملي شدن با چالش‌هاي بسياري مواجه است و اعضاي كابينه‌اي كه بوريچ انتخاب مي‌كند، مشخص خواهند كرد آيا اين هدف عملي است يا نه.»
گابريل بوريچ بارها در جريان تبليغات انتخاباتي، سياست‌هاي دولت‌هايي سنتي چپگرا همچون دولت نيكلاس مادورو، رهبر چپگراي ونزوئلا و همچنين دانيل اورتگا، رهبر نيكاراگوئه را مورد انتقاد قرار داد. هرچند كه نيكلاس مادورو يكي از اولين رهبران امريكاي جنوبي بود كه پيروزي آقاي بوريچ را تبريك گفت. وي البته در بيانيه‌اي كوتاه با تبريك پيروزي اعلام كرد كه «اين يك پيروزي براي خلق سالوادور آلنده و ويكتور خارا، خواننده‌اي كه با دستور آگوستو پينوشه اعدام شد، براي پيروزي‌شان بر فاشيسم است.» بوريچ در ابتداي ورود به عرصه سياست، به‌شدت از سياست‌هاي احزاب ائتلافي راست و چپ ميانه كه از سال 1990 به اين سو حاكميت را در شيلي دراختيار دارند، انتقاد مي‌كرد. دلبستگي او به جريان چپ نيز به اندازه‌اي بود كه در سال 2018 به فرانسه سفر كرد و با يك چريك سابق كه به فرانسه تبعيد شده و به ترور جيمي گوزمان، سناتوري كه در تدوين قانون اساسي دوره ديكتاتوري شيلي نقش داشت متهم است، ديدار كرد؛ ديداري كه بعدتر در سال 2019 به خاطر آن از خانواده گوزمان عذرخواهي كرد.
او اخيرا به چهره‌اي ميانه‌رو‌تر بدل شده است. در سال 2019 بوريچ توافقنامه‌اي را با دولت شيلي امضا كرد و راه را براي بازنويسي قانون اساسي مي‌گشود. بسياري از اعضاي حزب او و حزب كمونيست با اين توافق مخالف بودند و آن را امتياز دادن به راست‌ها ارزيابي مي‌كردند. بوريچ پس از پيروزي خوزه آنتونيو كاست در دور اول انتخابات رياست‌جمهوري، تغييراتي در كارزار انتخاباتي خود رقم زد تا بتواند بر رقيب سرسخت خود پيروز شود. او سپس گام‌هايي هوشمندانه به سوي پيروزي برداشت. اول به
لا پينتانا، محله‌اي فقيرنشين در سانتياگو رفت و تاكيد كرد برخورد سرسختانه‌اي با جرم و جنايت خواهد داشت. او ايزكيا سيچس، رييس محبوب اتحاديه پزشكي شيلي را به عنوان مدير كارزار خود انتخاب كرد و سپس سفرهاي متعددي به شمال شيلي داشت؛ جايي كه در دور اول اكثريت راي‌دهندگان راي خود را به نفع خوزه آنتونيو كاست به صندوق انداخته بودند. بوريچ در شمال شيلي قول داد كه براي كاهش مهاجرت غيرقانوني اقداماتي جدي را در دستور كار خود قرار دهد اما همزمان تاكيد كرد با روش‌ها و شيوه‌هاي خوزه آنتونيو كاست در اين زمينه مخالف است. او تيمي از اقتصاددانان چپ ميانه را براي ارزيابي برنامه خود دعوت كرد و قول داد كه اصلاحات مدنظر خود را در حوزه اقتصاد، به صورت تدريجي اعمال كند و از اقدامات شتابزده بپرهيزد.
اين استراتژي بوريچ كاملا جواب داد؛ جوانان فعالانه از او حمايت كردند، چپ ميانه به پشتيباني از او برخاست و شگفت‌آور‌تر اينكه مردم در شمال شيلي راي خود را تغيير دادند و به جاي خوزه آنتونيو كاست از گابريل بوريچ حمايت كردند تا اين رهبر پيشين اعتراضات دانشجويي در 35 سالگي بتواند رييس‌جمهور شيلي شود.
پس از اين پيروزي شيرين، مردم در شيلي به خيابان‌ها آمدند و شادي كردند. بوريچ در سخنراني پيروزي خود با اشاره به سال‌هاي دو قطبي‌سازي و اعتراضات منتهي به انتخابات، بر لزوم «انسجام اجتماعي، بازيابي توان كشور و كار روي اهداف مشترك» تاكيد كرد. با اين حال او يك وعده اساسي به مردم شيلي داده كه عمل به آن مي‌تواند اتفاقي تاريخي باشد: «دفن نئوليبراليسم.»
يورونيوز در اين خصوص مي‌نويسد: شيلي در دهه‌هاي اخير «آزمايشگاه مهم سياست‌هاي نئوليبرالي» بوده است. سياست‌هايي كه پس از كودتا عليه سالوادور آلنده، رهبر سوسياليست اين كشور در ۱۱ سپتامبر سال ۱۹۷۳ به اجرا درآمدند. آگوستو پينوشته فرمانده كودتا، مجري اصلي اين سياست‌ها در بيش از دو دهه بود. حالا جنبشي به پيروزي رسيده است كه شعار اصلي آن «عدالت اجتماعي» است.انتخاب گابريل بوريچ در سياست خارجي نيز مي‌تواند مسير متفاوتي را براي شيلي رقم بزند. گابريل بوريچ در يك دهه اخير بارها چه در مقام رهبر جنبش دانشجويي چه در مقام نماينده در كنگره شيلي، از سياست‌هاي «استعماري دولت اسراييل» انتقاد كرده است. او در سال ۲۰۱۹ در مقام نماينده كنگره از پيش‌نويس لايحه‌اي حمايت كرده بود كه واردات تمام كالاهايي اسراييلي از مبدا شهرك‌هاي اسراييلي به شيلي را ممنوع مي‌كرد. علاوه بر اين گابريل بوريچ در ديدار خود با جامعه يهوديان شيلي در جريان تبليغات انتخاباتي، دولت اسراييل را «آدم‌كش» خوانده بود. همزمان در ديدار با رهبر جامعه فلسطينيان ساكن شيلي بيانيه حمايت از «آرمان فلسطين» را امضا كرده بود.