نگاهي به پيام آزاد شدن منابع ارزي ايران در عراق
چراغ‌هاي سبز به نفع احياي برجام
منابع آگاه ايراني مي‌گويند كه توپ تصميم‌گيري در زمين ايالات متحده است و همزمان منابع غربي ترجيح مي‌دهند شكست يا پيروزي در مذاكرات احياي برجام را به تصميم تهران گره بزنند
سارا معصومي | هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و 1+5 (تركيب اوليه اعضاي برجام در سال 2015) پس از قريب به سه هفته مذاكرات فشرده براي احياي برجام از وين به پايتخت‌ها بازگشتند. براساس اخبار رسمي دور هشتم مذاكرات پس از يك وقفه 7 روزه از سر گرفته خواهد شد و به نظر مي‌رسد كه در اين بازه زماني بيشترين نگاه‌ها به سمت تهران و واشنگتن دوخته شده است. هرچند كه هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و ايالات متحده در ماراتن 9 ماه اخير در وين هيچ‌گاه در يك اتاق روبه‌روي هم براي مذاكره ننشسته‌اند، اما مذاكرات كشورهاي 1+4 با ايران و ايالات متحده حول دو محور اساسي متمركز است: رفع تحريم‌هايي كه ايالات متحده پس از خروج از برجام در سال 2018 ميلادي بر ايران تحميل كرده و تاكنون ادامه دارد و دوم بازگشت ايران به اجراي تعهدات برجامي كه يك‌سال پس از خروج امريكا از برجام در 5 گام متناوب متوقف شد. سه كشور اروپايي (بريتانيا، فرانسه و آلمان) به علاوه چين و روسيه هرچند پس از خروج امريكا از برجام در اين توافق باقي ماندند، اما عملا از بيم تنبيه ناشي از زيرسوال بردن تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا تن به تداوم رابطه مالي- بانكي و تجاري- اقتصادي با تهران ندادند . در چنين فضايي هرچند كه ايران براي 1+4 نيز به درستي مسووليت‌هايي به عنوان اعضاي توافق قائل است، اما بر هيچ كس پوشيده نيست كه بازيگران اصلي اين مذاكرات ايران و ايالات متحده هستند؛ دو كشوري كه هر دو مي‌گويند اراده سياسي براي بازگشت به متن برجام (نه يك كلمه كمتر و نه يك واژه بيشتر) را دارند اما دور شدن هر دو آنها در حوزه‌هاي تحريم و تعهدات هسته‌اي اين بازگشت را سخت كرده است. با اين وجود در چند هفته اخير سيگنال‌هايي كه اتفاقا از تهران و واشنگتن بروز داده شده نشان مي‌دهد كه دو طرف تلاش كرده و مي‌كنند كه بستر مذاكراتي در وين و حاشيه را به سمت حصول توافق و نه شكست در احياي برجام حفظ كنند. پس از نشست‌هاي روز جمعه در وين ميان ايران، چين و روسيه و همچنين ايران با سه كشور اروپايي و نماينده اتحاديه اروپا، روايت‌هاي منتشر شده در هر دو سوي ميدان كم و بيش يكسان بود: مذاكرات به مرحله تصميم‌گيري سياسي در پايتخت‌ها رسيده است. با اين وجود منابع آگاه ايراني مي‌گويند كه توپ تصميم‌گيري در زمين ايالات متحده است و همزمان منابع غربي ترجيح مي‌دهند شكست يا پيروزي در مذاكرات احياي برجام را به تصميم تهران گره بزنند. در حالي كه برخي منابع نزديك به تيم مذاكره‌كننده ايران مي‌گويند هيات‌هاي كشورهاي عضو برجام توافق كرده‌اند كه از مذاكره در رسانه خودداري كنند و بر همين اساس ما ديگر شاهد ايستادن روساي هيات‌ها مقابل محل استقرار خبرنگاران در محدوده هتل كوبورگ و گزارش از آنچه پشت درهاي بسته مي‌گذرد، نيستيم اما اخباري كه به هر حال از سوي منابع متعدد در اختيار رسانه‌ها قرار مي‌گيرد و همچنين تنوع و تعدد تحولات حاشيه‌اي تاثيرگذار بر متن مذاكرات در وين نشان از شكل‌گيري تحركاتي به نفع توافق دارد. خط مشترك خبري كه رسانه‌هاي ايراني و غربي در 24 ساعت گذشته به نقل از منابع آگاه پيش برده‌اند اين است كه مذاكرات در مرحله نهايي قرار دارد و ورود به مرحله نگارش پيش‌نويس‌ها و همچنين مكتوب كردن ايده‌ها در برخي حوزه‌هاي جنجالي مانند دريافت تضمين يا راستي‌آزمايي رفع تحريم‌ها نشان از پيشروي قابل توجه دارد، هرچند كه ديپلمات‌ها ترجيح بدهند با احتياط بيشتري درباره اين روند صحبت كنند. يك منبع نزديك به هيات مذاكره‌كننده ايران درباره وضعيت مذاكرات به «اعتماد» مي‌گويد: اكنون مي‌توان گفت در يك ماه گذشته پيشرفت‌هاي قابل توجهي هم در كليات موضوعات و هم در جزييات نگارشي متن به دست آمده است. گفت‌وگوها در فضايي حرفه‌اي، جدي و كم‌تنش پيش رفته و طرفين توانسته‌اند ديدگاه‌هاي خود را در موضوعات مختلف به هم نزديك كنند. در دور هشتم گفت‌وگوها، مذاكرات تا مرحله‌اي پيش رفته است كه با اتخاذ تصميمات سياسي لازم، امكان دستيابي به توافق وجود خواهد داشت. دريافت تضمين و راستي‌آزمايي رفع موثر تحريم‌ها دو مطالبه‌اي هستند كه ايران در 9 ماه گذشته تحقق آنها را شرط لازم براي بازگشت به اجراي برجام اعلام كرده است. هرچه در مقوله دريافت تضمين، اطلاعات كمتري درباره طرح‌هاي روي ميز در مذاكرات به رسانه‌ها درز پيدا كرده اما به نظر مي‌رسد كه در حوزه راستي‌آزمايي، مكتوب كردن ايده‌ها را مي‌توان نشانه پيشرفت قابل توجه دانست.
پيش از اين برخي منابع ايراني تاكيد كرده بودند كه اروپا در حوزه راستي‌آزمايي رفع موثر تحريم‌ها مي‌تواند نقش مهمي را ايفا كند، چراكه بخش اعظمي از عادي‌سازي رابطه مالي -بانكي و تجاري- اقتصادي ايران با كشورهاي اروپايي است. ايران دو تجربه عدم اجراي كامل برجام از سوي ايالات متحده چه در واپسين ماه‌هاي دولت باراك اوباما و چه در دوره دونالد ترامپ و يك‌سال گذشته از دولت جو بايدن را دارد لذا بازگشت به اجراي تعهداتش بدون راستي‌آزمايي رفع تحريم را عملا بي‌معنا مي‌داند.
يك منبع آگاه ايراني در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: «ضرورت راستي‌آزمايي به عنوان اصولي قطعي پذيرفته شده و در صورت توافق، ابتدا اين امريكا خواهد بود كه تحريم‌ها را رفع مي‌كند و ايران تا زمان كسب اطمينان لازم از اثربخشي رفع تحريم‌ها، اقدامي در جهت به عقب بازگرداندن گام‌هاي جبراني خود برنخواهد داشت.»
ضرورت حراست از دستاوردهاي هسته‌اي ايران
مذاكره براي احياي برجام در يك‌سال گذشته در دو نوبت سه ماهه از نيمه فروردين تا پايان خردادماه و مجددا از اواخر آذرماه تاكنون پيگيري شده و از مجموع اخبار منتشر شده از سوي منابع متعدد ايراني و غيرايراني چه در پايان دور ششم رايزني‌ها و چه امروز كه در مرحله وقفه چند روزه در ميانه دور هشتم هستيم به نظر مي‌رسد كه در نتيجه آخرين زورآزمايي‌ها اكنون نوبت به تصميم‌گيري درباره دو تا سه موضوع دشوار رسيده است.
يك منبع آگاه نزديك به تيم مذاكره‌كننده در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: در اين قبيل مذاكرات، عموما تصميم‌گيري در مورد موضوعات دشوار به مراحل پاياني گفت‌وگوها موكول مي‌شود. يكي از موضوعات دشوار باقيمانده كه حل و فصل آن به تصميم سياسي به خصوص از سوي ايالات متحده نياز دارد، اين است كه در موضوع اقدامات هسته‌اي تاكيد ايران بر آن است كه با وجود لزوم بازگشت به محدوديت‌هاي قيد شده در متن اوليه برجام، بايد از دستاوردها و پيشرفت‌هاي علمي ايران نيز حراست شود.
به گزارش «اعتماد»، در حالي كه سه كشور اروپايي به علاوه ايالات متحده پايان ماه فوريه را به عنوان ضرب‌الاجلي براي احياي برجام تعيين كرده‌اند، منابع ايراني مي‌گويند برخي مسائلي كه اكنون در وين در دست مذاكره قرار دارد، براي اولين‌بار (با حصول تفاهم دوطرفه) است كه از ايده تبديل به فرآيندهاي نگارشي و عملياتي مي‌شوند لذا اين روند طبيعتا زمانبر است.
منبع نزديك به تيم مذاكره‌كننده به «اعتماد» مي‌گويد: «هرچند اصل دو ايده تضمين‌ها و راستي‌آزمايي از چند هفته پيش به رسميت شناخته شده اما جزييات آنها هنوز نهايي نشده و حل و فصل كامل اختلاف‌نظرها درمورد جزييات اين دو مبحث نيازمند بحث بيشتر و اتخاذ تصميم‌هاي سياسي است.»
چراغ سبز واشنگتن به عراق براي آزادسازي منابع ارزي ايران
به گزارش «اعتماد»، همزمان با خبرهاي رسيده از وين درباره وقفه 7 روزه در مذاكرات، از تهران تا سئول و از بغداد و دوحه تا واشنگتن اخبار جسته و گريخته‌اي منتشر شده كه نشان مي‌دهد سيگنال‌هاي مثبت براي حصول توافق هر روز بيشتر از ديروز مي‌شوند.
جدا از مساله موافقت مشروط ايران با مذاكره مستقيم با امريكا، اعلام آمادگي ايران و امريكا براي تبادل زندانيان دو كشور و سفر وزير خارجه قطر به تهران پيش از سفر امير اين كشور به ايالات متحده، مساله انتقال بخشي از پول ايران در كره‌جنوبي به حساب سازمان ملل متحد در ازاي بدهي معوقه تهران و تداوم رايزني‌ها ميان ايران و كره‌جنوبي براي آزادسازي اموال بلوكه شده ايران در سئول و خبر مربوط به باز شدن كانالي بانكي براي استفاده ايران از اموال مسدود شده در عراق و ثبت سفارش همه و همه نشان از مهيا شدن فضا براي احياي برجام دارد.
روز گذشته خبري منتشر شد مبني بر اينكه رييس سازمان توسعه تجارت ايران با ارسال نامه‌اي به برخي معاونان وزارت صمت و جهاد كشاورزي از آزادسازي منابع ارزي ايران در بانك عراق خبر داده و خواستار معرفي اقلام وارداتي ضروري شده است. پيرو اين نامه، سرپرست دفتر صنايع غذا و داروي وزارت صنعت نيز با ارسال نامه‌اي به همه انجمن‌هاي صنايع غذايي، دارويي و بهداشتي با اشاره به ظرفيت‌هاي ايجاد شده براي استفاده از منابع ارزي ايران در بانك TBIعراق از آنها خواست كه اقلام پيشنهادي وارداتي خود را با قيد فوريت اعلام كنند.
هرچند كه در اين نامه و دستورهاي پيرو آن از معرفي اقلام وارداتي ضروري صحبت شده اما اهل فن مي‌دانند كه در عراق پس از سقوط صدام، تمامي نقل و انتقال‌هاي مالي و بانكي زيرنظر ايالات متحده صورت مي‌گيرد و اساسا صدور مجوز براي دسترسي ايران به منابع ارزي بدون چراغ سبز ايالات متحده ممكن نيست. اين مساله درباره موافقت ايالات متحده براي پرداخت بدهي ايران به سازمان ملل از محل اموال بلوكه شده ايران در سئول نيز مصداق داشت. اين اخبار در حالي منتشر شده كه به نظر مي‌رسد دولت جو بايدن با توجه به قرار گرفتن طرف‌هاي مذاكراتي در چند قدمي احياي برجام، سيگنال‌هاي مثبتي را به تهران نشان داده كه مي‌تواند تا حدودي به شفاف‌سازي درباره روند مورد نياز براي راستي‌آزمايي رفع تحريم‌ها در صورت حصول توافق هم كمك كند. ايران فروش نفت و بازگشت پول حاصله از آن و همچنين انجام مبادله‌هاي مالي و بانكي در سطح بين‌المللي را از شروط لازم در مسير راستي‌آزمايي رفع موثر تحريم‌ها دانسته است.
به نظر مي‌رسد كه سيگنال‌هاي دولت جو بايدن به تهران براي احياي برجام از چشم جمهوري‌خواهان و ديگر مخالفان احياي توافق هسته‌اي در واشنگتن هم دور نمانده، چراكه روز گذشته براي چندمين‌بار در چندماه اخير، تعدادي از سناتورهاي جمهوري‌خواه نسبت به آنچه اغماض كاخ سفيد در اعمال تحريم عليه ايران خوانده شد، اعتراض كردند.
به گزارش خبرگزاري فارس و به نقل از «ماركت اسكرينر»، «تام كاتن» سناتور تندرو جمهوري‌خواه و از منتقدان برجام به همراه ۹ سناتور ديگر جمهوري‌خواه با ارسال نامه‌اي به «جو بايدن» ضمن انتقاد از افزايش صادرات نفت ايران، خواهان اجراي تحريم‌ها عليه نفتكش‌هاي حامل نفت ايران و خريداران نفت ايران شدند. در بخش‌هايي از اين نامه كه روز جمعه منتشر شد، آمده است: «مالكان كشتي و مشتريان نفت ايران در چين بيشتر ريسك مي‌پذيرند، زيرا معتقدند كه دولت شما براي تنبيه آنها به خاطر جرايمي كه مرتكب مي‌شوند، بسيار ضعيف و بلاتكليف است. عدم تمايل شما براي انجام اقداماتي كه مي‌تواند مذاكرات هسته‌اي محكوم به شكست وين را به خطر بيندازد، به‌طور غيرقابل انكاري اين مجرمان را جسورتر كرده است. در همين حال، رشد فروش نفت، خزانه ايران كه زماني خالي بود را مجددا پر كرده و اهرم مهم امريكا در قبال ايران را از بين برده است.»
اين سناتورهاي جمهوري‌خواه سپس در ادامه با اشاره به اين موارد از دولت بايدن درخواست كردند تا اقداماتي را عليه صادرات نفت ايران در پيش بگيرد و نوشتند: «ديگر وقت آن رسيده كه ترديد را كنار بگذاريد. شما امنيت ملي امريكا را در معرض خطر قرار مي‌دهيد. ما از شما مي‌خواهيم تا تحريم‌هاي امريكا عليه شركت‌هايي كه نفت ايران را خريداري مي‌كنند و همچنين عليه نفتكش‌هاي خارجي كه تجارت غيرقانوني نفت ايران را زنده نگه مي‌دارند، اجرا كنيد.»
به گزارش «اعتماد»، در چند روز اخير برخي رسانه‌هاي امريكايي در گزارش‌هايي درباره جدايي چهره‌هاي تندرويي چون ريچارد نفيو و آرين طباطبايي از تيم مذاكره‌كننده امريكا در وين به رياست رابرت مالي، ادعا كرده بودند كه اين افراد خواهان سخت‌گيري بيشتر امريكا بر ايران در حوزه تحريم‌ها به منظور وادار كردن تهران به عقب‌نشيني از برخي مواضع بودند.
هرچند كه نشانه‌هاي اخير درباره چراغ سبز امريكا براي برخي نقل و انتقال‌هاي مالي و بانكي از محل اموال بلوكه يا مسدود شده ايران در كره‌جنوبي و عراق يا افزايش فروش نفت ايران به چين را مي‌توان نشانه‌هايي از اراده سياسي واشنگتن براي احياي برجام دانست، اما اين نكته نبايد فراموش شود كه دولت جو بايدن از يك‌سال پيش تاكنون كه در مسند قدرت در كاخ سفيد نشسته سياست فشار حداكثري عليه ايران را ادامه داده و همزمان كه از تمايل براي حل اختلاف‌ها با تهران با توسل به ديپلماسي سخن مي‌گويد به وجود گزينه‌هاي ديگر روي ميز هم تهديد مي‌كند.
به نظر مي‌رسد كه واشنگتن به اين اقدام‌ها به چشم گام‌هايي براي نشان دادن حسن‌نيت و اراده جدي براي حصول برجام نگاه مي‌كند، اما با توجه به تشديد بي‌سابقه تنش با ايران از سوي امريكا در چند سال اخير بايد ديد كه اين گام‌هاي بسيار كوچك و البته ديرهنگام تا چه اندازه مي‌تواند در تصميم سياسي تهران كه بايد ظرف اين چند روز گرفته شود، تاثيرگذار باشد.
در چند روز اخير برخي رسانه‌هاي امريكايي در گزارش‌هايي درباره جدايي چهره‌هاي تندرويي چون ريچارد نفيو و آرين طباطبايي از تيم مذاكره‌كننده امريكا در وين به رياست رابرت مالي، ادعا كرده بودند كه اين افراد خواهان سخت‌گيري بيشتر امريكا بر ايران در حوزه تحريم‌ها به منظور وادار كردن تهران به عقب‌نشيني از برخي مواضع بودند
نشانه‌هاي اخير درباره چراغ سبز امريكا براي برخي نقل و انتقال‌هاي مالي و بانكي از محل اموال بلوكه يا مسدود شده ايران در كره جنوبي و عراق يا افزايش فروش نفت ايران به چين را مي‌توان نشانه‌هايي از اراده سياسي واشنگتن براي احياي برجام دانست
با توجه به تشديد بي‌سابقه تنش با ايران از سوي امريكا در چند سال اخير بايد ديد كه اين گام‌هاي بسيار كوچك و البته ديرهنگام تا چه اندازه مي‌تواند در تصميم سياسي تهران كه بايد ظرف اين چند روز گرفته شود، تاثيرگذار باشد