زنان؛ اميد و نشاط
زهرا نژادبهرام
(نگاهي به مسابقه فوتبال ايران و عراق)
آخرين باري كه درهاي استاديوم ورزشي آزادي باز شد، رنگش تغيير كرده بود، حضور رنگارنگ زنان و مردان ايراني علاقه‌مند به فوتبال به‌رغم شيوع بيماري كرونا و صداي تشويق آنان به‌رغم تعداد محدودشان، مسابقه سرنوشت‌ساز حضور ايران در جام جهاني را رنگ و بوي ديگر داده بود! زنان و دختران ايران با نشاطي زايد‌الوصف به تماشاي اين مسابقه در استاديوم نشستند! آنان با تشويق تيم ملي همراستا با مردان ايراني بار ديگر رنگ مشترك ايران را در آنجا به نمايش گذاشتند! رنگ وحدت و احترام و شور زندگي! شايد يكي از تقارن‌هاي قابل‌تامل اين مسابقه و حضور زنان در استاديوم «ماه بهمن» باشد. زنان ايراني يك‌بار ديگر چنين تصويري از همدلي و نشاط و شور را در 42 سال قبل در اين ماه به تصوير كشيده بودند؛ آنان مشتركا براي آزادي‌خواهي، استقلال‌جويي و جمهوري اسلامي پا به خيابان گذاشته بودند تا تصوير سياسي خود را در آينده ايران به نمايش گذارند. شور حضور زنان در خيابان در آن روزها و استاديوم در اين روز، بستري از تعامل، همدلي و اميد را در شهر پراكنده است. زنان به دليل مسووليت‌پذيري و اميد همواره نقش بي‌بديلي در عرصه اجتماع ايفا مي‌كنند؛ هرجا زنان هستند امنيت بيشتري احساس مي‌شود، هرجا زنان هستند شور بيشتري مشاهده مي‌شود، هرجا زنان هستند اميد در آنجا موج مي‌زند، هرجا زنان هستند همكاري و همدلي و آرزوهاي بزرگ بيشتر نمايان مي‌شود! از اين روست كه حضور زنان در استاديوم نه تصويري نمايشي بلكه فرصتي براي گسترش همدلي و اميد است. تحولات پس از انقلاب اسلامي در عرصه شهرهاي ايران و گسترش شهرنشيني در مقياسي بيش از 75درصد مويد اين مهم است كه زنان ايراني بستري ديگر را براي اميدبخشي در شهرها فراهم كرده‌اند كه واكنش‌هاي غيرواقعي يا ناشي از سوءتفاهم منجر به عدم بهره‌گيري جامعه از اين فرصت شده است. حضور تيم قدرتمند زنان فوتباليست ايراني در هند به‌رغم همه مشكلات و محدوديت‌هاي منابع از يك‌سو و پيروزي دختران فوتساليست ايران در مسابقات اخير جملگي بيانگر آن است كه رنگ شهر نيازمند تغيير است و اين اميد‌هاي زنان است كه مي‌تواند تغيير را در مسير نشاط و سرزندگي شهري مبدل كند. ايران در عرصه ورزش دختران طي سال‌هاي اخير تصاوير متفاوتي از خود به نمايش گذاشته و فرصت‌هاي تازه‌اي براي كشور ايجاد كرده كه انگيزه و تلاش و نشاط را توامان براي زنان فراهم مي‌سازد!
گسترش ظرفيت‌هاي ورزش حرفه‌اي براي دختران و توسعه امكانات لازم براي حضور مشترك زنان و دختران در استاديوم‌ها در قالب فرهنگ و عرف كشور روند رو به رشد مشاركت زنان در امر ورزش را بيشتر مي‌كند و نوعي ديگر از حضور در اماكن ورزشي را به نمايش مي‌گذارد.
به عبارت ديگر يكي از عناصر مشترك در بيشتر مسابقات ورزشي، تماشاگران هستند. با ورود به استاديوم‌ها و سالن‌هاي ورزشي اين موضوع توجه هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌كند. هزاران تماشاگر به اشكال مختلف ورزشكاران را تشويق مي‌كنند و حتي مي‌توان ادعا كرد كه ورزش مدرن، بدون تماشاگران و دوستداران ورزش زنده نخواهد ماند.
رويدادهاي ورزشي اساسا تجربه‌اي ذهني است كه تماشاچيان و ورزشكاران بخشي از محصول آن و حتي مهم‌ترين بخش آن هستند كه نوعي از اعتماد، امنيت، رعايت عرف اجتماعي و تصوير زن مسلمان علاقه‌مند به آرمان‌هاي ملي و ميهني را به نمايش مي‌گذارد. به اعتقاد برخي كارشناسان اين حضور مزاياي زيادي براي جامعه دارد؛ از جمله نشاط اجتماعي و افزايش همبستگي ملي، تقويت نشاط روحي و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي است. به بيان آنها اين حضور همچنين پاسخ به يك مطالبه اجتماعي است و حضور زنان در ورزشگاه مي‌تواند از طرد اجتماعي نيز جلوگيري كند. زنان ايران نه تنها در بعد ورزشي بلكه در بخش‌هاي فرهنگي، اجتماعي، علمي و سياسي نقش پررنگي در جامعه دارند. از نگاه اين كارشناسان ورزش همگاني و قهرماني مكمل همديگر هستند و تا اين دو در كنار هم قرار نگيرند، سلامت جسم و روان شكل نمي‌گيرد. حضور زنان همچنين مي‌تواند كنش‌هاي اجتماعي فراجنسيتي را كنترل كند و ونداليسم فوتبالي را در ورزشگاه‌ها به ميزان زيادي كاهش دهد.
در واقع تماشاگري، فوايد اجتماعي همچون احساس صميميت، وحدت و همبستگي را داراست؛ همچنين حضور زنان در ورزشگاه نظارت اجتماعي را نيز افزايش مي‌دهد گذشته از آنكه مردم تا حدود زيادي در رفتارها و پويش‌هاي خود دقت بيشتري مي‌كنند. از اين رو حضور زنان در ورزشگاه‌ها دو عنصر مثبت دارد:
1- اميد به ورزش‌هاي گروهي را در درون جامعه زنان توسعه مي‌دهد.
2- فضاي ورزش را آرام‌تر، همراه با سرزندگي و آرامش بيشتر مي‌كند و نيز وجهه اجتماعي و عزت‌نفس را بهبود مي‌بخشد.
در تحقيقي كه در سال 99 (1) به چاپ رسيده محققين به اين مهم رسيدند كه حضور زنان در ورزشگاه‌ها فرصتي مناسب در جهت تشويق اعضاي خانواده به ورزش‌هاي همگاني و حرفه‌اي است. نتيجه اين تحقيق بيانگر آن است كه از ديدگاه زنان و مردان، توسعه ورزش در خانواده مهم‌ترين گويه اثرگذار بر حضور تماشاگران زن است.
با اين نگاه زنان به آثار اجتماعي، خانوادگي و فردي حضور آنان در ورزشگاه‌ها تصويري متفاوت از سرزندگي و شوق و تعامل مثبت براي اهداف گروهي و توسعه مشاركت در فعاليت‌هاي جمعي را به همراه دارد.
در اين ميان توجه مديران شهري به ارايه راهكارهاي متناسب براي توسعه ورزشگاه‌هاي محلي براي ورزش‌هاي جمعي در محلات با حضور تماشاگران زن و مرد بستري از همبستگي و حس تعلق را در محلات شهري فراهم مي‌كند.
بسياري از كارشناسان در ميان راهكارهاي متعدد توسعه هويت محلي و حس تعلق در راستاي انسجام شهري مواردي از اين دست كه مشاركت زنان و مردان را توامان طلب مي‌كند مورد توجه قرار داده‌اند.
در همين ارتباط سالن‌هاي ورزش ويژه زنان قابل تامل است، اما كافي نيست اينجا توسعه ورزش حرفه‌اي در ميان همه شهروندان و به خصوص زنان است، از اين رو تجهيز ورزشگاه‌هاي محلي و كمك به ورزشگاه‌هاي ملي براي مديريت شهري در جهت حضور‌پذيري مشترك زنان و مردان فرصتي متناسب براي رويكردهاي اجتماعي و نشاط و سرزندگي شهري ايجاد مي‌كند.
آخر هفته گذشته، كوچه‌ها و خيابان‌هاي پايتخت، به‌رغم برودت هوا شاهد نشاط و شادي ناشي از شوق حضور و پيروزي فرزندان اين سرزمين در مسابقات جام‌جهاني بود؛ نشاط و شادي كه ناشي از دوگانه پيروزي و حضور زنان در ورزشگاه بود. آنان با قوت بيشتري پرچم ايران را به حركت درآورده و سرود ملي را با فرياد رسايي سر دادند؛ قوتي كه بخشي از آن ناشي از شكستن ديوارهاي نامريي ورزشگاه براي حضور زنان تماشاگر بود.
كم‌توجهي به اين ظرفيت و عدم ارايه راهكارهاي مناسب براي حضور زنان با رويكردهاي ابهام‌آميز از عرف و فرهنگ موجب شده كه مديريت كلان مساله حضور زنان كه پيش‌تر نيز در ورزشگاه‌ها به عنوان تماشاچي حضور داشتند به كلافي سردرگم مانند شود. امروزه در جهان در كشورهاي متفاوت با ديدگاه‌هاي مختلف زنان و مردان با هم تماشاگر مسابقات ورزشي به خصوص فوتبال هستند كه فرصتي گرانبها براي گذران اوقات فراغت، سلامت و نشاط موثر براي شهرهاست. از اين‌رو تصميم‌گيري و پاسخگويي به مطالبات شهروندان زن براي حضور در ورزشگاه‌ها گذشته از آثار مثبت اجتماعي آن الزامي است و مسوولان مربوطه با پيچيده ساختن موضوع نسبت به حذف صورت مساله اقدام ننمايند، بلكه به دنبال ظرفيت‌سازي و اقدام موثر نظير پنجشنبه گذشته روي آورند.
زنان شهر علاقه‌مند به مسابقات ورزش به خصوص فوتبال بايد در ورزشگاه‌ها حضور داشته باشند و مسوولان بايد تدارك لازم را ببينند!
1- https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=513583