نكوداشت پروفسور هايدماري كخ
محمود فاضلي
نشست «هايدماري كخ و تاريخ‌نگاري ايران باستان» به همت اتحاديه انجمن‌هاي علمي-دانشجويي تاريخ و انجمن علمي دانشجويي تاريخ دانشگاه شهيد بهشتي، با همكاري ايكوم ايران (ICOM) و گروه كارزارنامه 30 اسفند 1400 برگزار مي‌شود. در اين نشست مجازي، دكتر كوروش محمدخاني، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي با موضوع «شرح زندگاني و حضور هايدماري كخ در ايران»، دكتر علي موسوي، باستانشناس و پژوهشگر دانشگاه كاليفرنيا با موضوع «هايدماري كخ و پژوهش‌هاي ايران باستان در آلمان»، دكتر محمدتقي عطايي، دانشجوي دكتراي باستان‌شناسي دانشگاه مونيخ آلمان با موضوع «هايدماري كخ و جاي نام‌هاي هخامنشي در كرمان» و دكتر كاميار عبدي، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي با موضوع «هايدماري كخ و پژوهش‌هاي عيلام باستان» در اين نشست سخنراني خواهند كرد.
هايدماري كخ (Heidemarie Koch)، ايرانشناس مشهور آلماني و يكي از پنج دانشمندي بود كه در زمينه تاريخ «عيلام قديم» تحقيقات گسترده‌اي انجام داده و از علايق خاص او، هنر اسلامي و به‌ويژه معماري و هنر سراميك بود. بيشتر باستان‌شناسان ايراني، او را از جمله سردمداران مطالعات تحليلي روي گل نوشته‌هاي بايگاني بارو تخت جمشيد مي‌دانند. او كه در ايران بيشتر با كتاب «از زبان داريوش» شناخته مي‌شود، در 6 بهمن ماه سال جاري درگذشت.
هايدماري كخ 17 دسامبر 1943 در شهر ماربورگ آلمان به دنيا آمد، سپس به تحصيل در رشته آموزش با گرايش اصلي رياضي پرداخت. ايرانشناسي را از 1972 در دانشگاه گوتينگن آغاز كرد و در 1976 با موضوع پايان‌نامه «شرايط مذهبي زمان داريوش براساس تحقيقات انجام شده بر كتيبههاي هخامنشي» دكترا گرفت. در كنار رشته اصلي خود، به تحصيل در رشته‌هاي باستان‌شناسي كلاسيك، تاريخ هنر بيزانس و باستان‌شناسي مسيحي پرداخت و پس از آن به تدريس ايرانشناسي و باستان‌شناسي خاور نزديك در دانشگاه گوتينگن مشغول شد. از 1986 به تدريس در رشته اقتصاد و مديريت دوران هخامنشيان در دانشگاه فيليپس ماربورگ و از 1995 به عنوان استاد ايرانشناسي در زمينه تاريخ كهن در دانشگاه ماربورگ اشتغال داشت. او شاگرد پروفسور والتر هينتس، ايرانشناس آلماني بود. برخي آثار وي عبارتند از: «واژه‌نامه ايلامي، روابط ديني در زمان داريوش، پارس در زمان داريوش، اداره و اقتصاد مركز سرزمين پارس روزگار هخامنشيان، زندگي در پارس، گنجينه‌اي از سكاهاي پارت خاوري (به انگليسي)، مقاله نگهبانان گنج شاهي و گنج خانه‌هاي پارس، مقاله روابط دستمزدي در پارس دوران هخامنشي و مقاله ماليات در پارس هخامنشي.»
دكتر حكمت‌الله ملاصالحي، استاد باستان‌شناسي دانشگاه تهران در معرفي او چنين مي‌گويد: «يك متفكر، مورخ، باستانشناس و متخصص تاريخ و فرهنگ و زبان و ادب و ذوق و هنر و ديانت و معنويت اين يا آن دوره، اين يا آن سرزمين وقتي موفق مي‌شود به هزينه سرمايه عمر و انديشه خويش وارد فضاي فكري و حيات معنوي يك دوره، يك جامعه يا يك ملت بشود و در درون لايه‌هاي دروني‌‌تر روح مردم يك سرزمين رخنه كرده و در فضاي معنوي آن تنفس كند و بينديشد، براي هميشه در تاريخ و فرهنگ آن ملت و مردم حضور داشته و بر روان و رفتار و دانش و دانايي نسل‌‌هايي كه در راهند و يكي از پي ديگري مي‌‌رسند، تاثير خواهد نهاد.
هر بار كه به آثار و دستاوردهاي فكري و ذخاير دانش و دانايي او رجوع مي‌شود و به عنوان يك مرجع و منبع تاريخي به آگاهي و فهم ما از موقعيت تاريخي خويش ياري خواهد رساند، به‌ويژه وقتي اين آثار پيراسته از پيش‌‌داوري‌‌ها و حساسيت‌‌هاي معرفت‌‌سوز و منزه از تخريب و منقح از داوري‌‌هاي نادرست نوشته شده و بر شانه شواهد و منابع و مدارك قابل اعتماد بنياد پذيرفته باشد. خانم هايدماري كخ ايرانشناس و پژوهشگري از تبار همين عالمان و پژهشگران است. اثر ماندگار فوق‌العاده مهم ايشان «از زبان داريوش» از قابل اعتماد، موثق و مطمئن‌‌ترين منابع و مراجع براي هر پژوهشگري مشتاق آشنايي با ايران عهد هخامنشي است. ما اغلب بر مستشرقان خرده گرفته‌‌ايم كه در ورود به فضاي فكري و فرهنگي و معنوي شرقيان و عالم شرق ناتوان بوده و ناكام مانده‌‌اند؛ اتفاقا عكس اين ايراد و ادعا مصداق دارد. آنها در جستن و كاويدن و دستيابي به منابع و ماده‌هاي فرهنگي بكر و نسخه‌ها و كتيبه‌ها و متون اوليه و رمزگشايي و خوانش و معناكاوي نظام‌‌هاي نوشتاري متروك و منسوخ و زبان‌‌هاي خاموش، نه تنها توفيق بسيار داشته‌‌اند كه در هزينه‌كردن سرمايه همه عمر و انديشه خويش، از خستگي‌ناپذير‌‌ترين پژوهشگران بوده‌‌اند. پژوهشگراني كه مانندشان را در هيچ دوره‌اي از گذشته سراغ نداشته‌ايم.