ميانكاله را
نابود
نكنيد
غلام‌حيدر ابراهيم باي‌سلامي
حفظ محيط زيست و جلوگيري از ورود آلودگي‌هاي صنعتي به آب، هوا و خاك در كنار يكي از عالي‌ترين مناطق اقليمي جهان كه به عنوان «منطقه حفاظت‌شده» تعيين و هم‌اكنون با عناوين پناهگاه حيات وحش و تالاب بين‌المللي و ذخيره‌گاه طبيعي زيست‌كره زمين به صورت منحصر به فرد معرفي شده ضرورتي انكارناپذير است. هرگونه غفلت از اين امر حياتي و مهم و كوتاهي در قبال اكوسيستم نسل‌هاي كنوني و آينده براي همه ما گناه و جرمي نابخشودني است. ميانكاله يكي از گل‌هاي سرسبد ميراث طبيعي و اكوسيستم تركيبي ايران و غرب آسياست كه ايجاد پروژههاي صنعتي هرچند علي‌الظاهر از نظر اقتصادي سودآور باشد در كنار آن به هيچ عنوان جبران خسارت ابدي طبيعي آن را نخواهد كرد. نگارنده اين سطور كارآفريني و سرمايه‌گذاري را موتور محرك توسعه كشور مي‌داند و حمايت درست و دقيق از توليد ملي وظيفه همه ماست اما در كشوري كم آب و دچار تنش‌ها و بحران‌هاي آبي متعدد كه به صورت فزاينده‌اي در معرض تغييرات اقليمي متعدد است و ميليون‌ها هكتار زمين مناسب ديگر براي اجراي پروژههاي بزرگ و سودآور وجود دارد چرا بايد يك پروژه پتروشيمي يا ديگر پروژههاي صنعتي آلاينده در قلب و گرانيگاه زيستي پرندگان و ماهي‌ها و ديگر جانوران و جانداران دريايي و زميني احداث شود. موجب تاسف است كه بهانه ايجاد اشتغال محدود براي چند كارگر و نه اشتغال‌زايي گسترده آنچنانكه به دروغ هزاران نفر در اين پروژه عنوان شده است، دليلي براي نابودي يك اقليم عالي، ممتاز و محيط زيست كم نظير و غير قابل تكرار در جهان شده است. اندكي توجه به منابع اكولوژيك محدود كشور و تغييرات اقليمي منفي روزافزون نشان مي‌دهد هر مجوزي براي اينچنين پروژه‌هايي به ويژه از سوي سازمان محيط زيست در شمال كشور خطاست و در صورت صدور مجوزي از هر جا كه باشد بايد مورد تجديد نظر و ابطال قرارگيرد. در فرآيند ظهور رويكرد پست‌مدرن و نقد وجه تخريبگر مدرنيته، پارادايم توسعه پايدار بر پايه حفظ محيط زيست و توجه به عدالت اجتماعي و ميراث طبيعي و فرهنگي جامعه اولويت يافت و گردشگري پايدار به عنوان صنعت سبز و بدون دود و غيرآلاينده كه با كارآفريني اجتماعي مي‌تواند به صورت گسترده به توانمند‌سازي، مشاركت جوامع محلي، فقرزدايي و تحقق عدالت اجتماعي نيز كمك كند در دستور كار اكثر كشورهاي جهان قرار گرفت.
اگر ايجاد اشتغال و فقرزدايي و توسعه در ايران اهميت دارد منطقه ميانكاله و اطراف آن استعداد فوق‌العاده‌اي براي توسعه گردشگري پايدار دارند .گزارش‌هاي بين‌المللي نشان مي‌دهد كه ضريب تكاثر اشتغال در گردشگري بيشتر از ديگر صنايع است به گونه‌اي كه در ازاي هر 80 هزار دلار سرمايه‌گذاري در صنعت گردشگري 41 شغل ايجاد مي‌شود يعني 25 شغل بيشتر از صنعت نفت و 36 شغل بيشتر از صنعت پتروشيمي و 26 شغل بيشتر از صنايع فلزي، اگر كاهش فقر و كمك به مردم محروم و افزايش ارزش پول ملي اهميت دارد پژوهش‌هاي معتبر نشان مي‌دهد كه توسعه صنعت گردشگري پايدار به منزله توسعه بهينه صادرات و به منزله سرمايه‌گذاري خارجي در داخل كشور است كه ارز و دلار آن توسط گردشگران مستقيم به دست مردم مي‌رسد.اثر و ضريب تكاثري درآمد ارزي و دلار حاصل از گردشگري به مراتب بيشتر از ديگر صنايع است مثلا يك دلار حاصل از صنعت گردشگري دو ونيم برابر بيشتر در بهبود زندگي شهروندان از يك دلار درآمد صنعت پتروشيمي و فولاد تاثير دارد و چرخش آن در اقتصاد مالي را بيش از هفت برابر ديگر صنايع محاسبه كرده‌اند. مصرف آب در گردشگري كمتر از يك درصد آب مصرفي كشورهاست .
جاذبه‌هاي طبيعي، فرهنگي و تاريخي در منطقه ميانكاله بر حسب مطالعات در جهان كم نظير است و حيف و جاي هزاران افسوس است كه با استقرار صنايع آلاينده چون پتروشيمي اين منابع بكر و غني طبيعي و فرهنگي را خدشه‌دار و نابود كنيم. نگارنده اين سطور با همكاري ديگر همكاران و كارشناسان در اين منطقه دو تحقيق دانشگاهي را با هدف امكان‌سنجي توسعه صنعت گردشگري پايدار به انجام رسانده است كه به چكيده نتايج آنها اشاره مي‌شود:
در طرح نخست كه تحت عنوان «لجن درماني با رويكرد قابليت‌سنجي توسعه گردشگري سلامت مطالعه موردي: شهرستان گلوگاه در سواحل درياي مازندران» با هدف توسعه گردشگري سلامت به انجام رسيد بر حسب آزمايش‌هاي تخصصي مشخص شد كه علاوه بر حيوانات و گياهان و ديگر جاذبه‌ها و مزاياي اقليمي و اكولوژيكي كم نظير در اين منطقه، سواحل ميانكاله و محيط اطراف آن داراي نوعي از «لجن‌هاي عالي» و بدون آلودگي است و داراي عناصر مفيد براي پوست و بدن انسان است كه اين نوع از لجن به مراتب بهتر از لجني است كه در مراكز درماني هند، تركيه و بحرالميت هم‌اكنون استفاده و گاهي به ديگر كشورها صادر مي‌شود.
آزمايشات نشان داد لجن اين منطقه به ويژه در سواحل ناحيه گلوگاه بيست برابر بيشتر از لجن بحرالميت آهن دارد و از نظر ميزان «روي» (zn) شانزده برابر بهتر از آن است و داراي ماده سيلسيوم (Si) است كه بر حسب نظر پزشكان متخصص همكار براي درمان رماتيسم مفيد است. با هرنوع آلودگي شيميايي و به ويژه فعل و انفعالات لازم براي يك پروژههاي پتروشيمي اين امكان و هزاران قابليت و استعداد ذي‌قيمت ديگر در اين منطقه براي هميشه نابود مي‌شود. در پژوهش ديگر تحت عنوان «عوامل موثر بر انتخاب مقصد گردشگري در استان مازندران با تاكيد بر شهرستان بهشهر» نيز يافته‌ها حاكي از وجود جاذبه‌ها و ميراث طبيعي و اقليمي بكر و خارق‌العاده بسياري است كه براي كارآفريني و سرمايه‌گذاري با هدف توسعه پايدار گردشگري وجود دارد.برحسب همين مطالعات و همانند آنها اگر هدف كارآفريني و ايجاد اشتغال و توسعه منطقه است با ايجاد چند طرح گردشگري پايدار و تعريف پروژههاي تركيبي گردشگري دريايي، ساحلي، اقليمي و به ويژه تاسيس سايت كم نظير لجن درماني تخصصي كه امكانات زيرساختي آن در منطقه موجود و مناسب و مطالعات آن هم انجام شده است و همچنين توسعه انواع گردشگري تركيبي با توجه به جاذبه‌هاي مسير زيباي راه‌آهن تهران به گرگان و در آينده راه‌آهن مشهد به گرگان مي‌توان بسيار بيشتر از آنچه در طرح‌هاي پتروشيمي عنوان شده است به ايجاد اشتغال پايدار، فقرزدايي، توانمند‌سازي مردم محلي و حتي توسعه بهينه صادرات و كسب درآمد ارزي كمك كرد.امروز هدف همه كشورهاي جهان تحقق «جامعه هوشمند و پايدار» است. لطفا ميانكاله را تخريب نكنيد، نسل كنوني نيازمند پايداري و نسل‌هاي آينده در انتظارند .
عضو هيات علمي دانشگاه تهران