وزارت خارجه روسيه با صدور بيانيه‌اي تند به شدت از كارنامه حقوق بشري اسراييل انتقاد كرد
نمايان شدن شكاف‌ها
در رابطه تل‌آويو و مسكو
شهاب شهسواري
به نظر مي‌رسد كه بعد از چند سال رابطه صميمانه ميان مسكو و تل‌آويو، جنگ اوكراين كم‌كم شكاف‌ها ميان روسيه و اسراييل را آشكار كرده است. در پي راي رژيم اسراييل در مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي اخراج روسيه از شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد، وزارت خارجه روسيه روز جمعه در بيانيه‌اي تند از كارنامه حقوق بشري اسراييل انتقاد كرد. اسراييل كه از ابتداي جنگ اوكراين به شدت تلاش مي‌كرد با موضع‌گيري‌هاي خنثي و مبهم از رنجاندن دوستانش در مسكو جلوگيري كند، طي هفته‌هاي گذشته تحت فشار واشنگتن مجبور به اتخاذ موضع‌گيري‌هاي مستقيم عليه روسيه شد. اين موضع‌گيري‌ها از ديد روسيه پنهان نمانده است و حالا در نخستين گام مسكو با صدور بيانيه‌اي ضمن تاسف‌بار توصيف كردن موضع‌گيري‌هاي اسراييل انتقادهاي بي‌سابقه‌اي از كارنامه حقوق بشري اين رژيم مطرح كرده است. وزارت خارجه روسيه در بيانيه خود وزارت خارجه اسراييل را متهم كرده است كه از جنگ اوكراين براي انحراف افكار عمومي از درگيري‌ها در فلسطين اشغالي سوءاستفاده مي‌كند. اسراييل از اسفند ماه سال گذشته و آغاز جنگ اوكراين تلاش كرده بود با موضعي خنثي و ادعاي وساطت براي حل بحران ميان اوكراين و روسيه، همزمان متحدان غربياش و مسكو را خشنود نگه دارد. نفتالي بنت، نخست‌وزير رژيم اسراييل با چندين تماس تلفني و سفرهاي متعدد به كي‌يف و مسكو، اين‌گونه وانمود مي‌كرد كه در حال ميانجيگري براي حل بحران است، تا هم رابطه‌اش را با مسكو حفظ كند و هم امريكا و ديگر متحدان غربياش را به دليل عدم موضع‌گيري تند عليه روسيه نرنجاند. اما فريبكاري اسراييلي‌ها چندان دوام نياورد، واشنگتن از اسراييل مانند ديگر متحدانش در خاورميانه مي‌خواست كه موضعي روشن و تند عليه مسكو اتخاذ كنند. راي‌گيري مجمع عمومي سازمان ملل متحد در مورد عضويت روسيه در شوراي حقوق بشر، آزمايشي جدي بود كه امريكايي‌ها قصد داشتند ميزان وفاداري متحدان‌شان را در آن ارزيابي كنند. تعليق روسيه از شوراي حقوق بشر ۱۰ روز پيش با ۹۳ راي مثبت در مقابل ۸۲ راي منفي و ممتنع در مجمع عمومي سازمان ملل متحد تصويب شد.اسراييل كه خودش يكي از اصلي‌ترين دستوركارهاي شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد و يكي از پرونده‌هاي باز اين نهاد بين‌المللي با گزارشگر دايمي حقوق بشر است، تا پيش از اين همواره نسبت به مشروعيت اين شورا اظهار ترديد مي‌كرد و در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، امريكا را وادار به خروج از اين نهاد بين‌المللي در حمايت از خود كرد. راي اسراييل به تعليق روسيه از شوراي حقوق بشر، مي‌توانست متضمن به رسميت شناختن اين نهاد بين‌المللي از سوي تل‌آويو محسوب شود، اما يايير لاپيد، همزمان با راي اسراييل در مجمع عمومي سازمان ملل متحد تاكيد كرده است كه به‌رغم اين راي، موضع اسراييل نسبت به شوراي حقوق بشر تغيير نكرده است. اسراييل اين نهاد بين‌المللي را به دليل پيگيري پرونده‌هاي حقوق بشري و محكوم كردن اقدامات ضدانساني اين رژيم به تعصب ضداسراييلي متهم مي‌كند. لاپيد بعد از راي به تعليق روسيه گفت: «اين راي ديدگاه ما را نسبت به شوراي تغيير نمي‌دهد كه هم افراطي است، هم از غيراخلاقي و هم داراي تعصب ضداسراييلي.»در بيانيه‌اي كه روز جمعه توسط وزارت خارجه روسيه منتشر شد، اظهارات يايير لاپيد، وزير خارجه اسراييل در مورد عضويت روسيه در شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد «تاسف‌برانگيز توصيف شده است.» در اين بيانيه آمده است: «ما با دقت اظهارات پرخاشگرانه يايير لاپيد، وزير خارجه اسراييل را كه روز ۷ آوريل در توضيح راي اين ... [رژيم] در مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي تعليق عضويت روسيه از شوراي حقوق بشر بيان شد، دنبال كرديم.» در ادامه اين بيانيه آمده است: «بيانات وزارت خارجه اسراييل باعث تاسف و مردود است.» روسيه اظهارات لاپيد را «حملات ضدروسي» ناميده است و تاكيد مي‌كند: «اين اقدام تلاشي است كه به شكل ناقصي استتار شده است تا از وضعيت اوكراين براي انحراف توجه جامعه بين‌المللي از يكي از قديمي‌ترين درگيري‌هاي حل نشده دنيا، يعني جنگ اسراييل و فلسطين، بهره‌برداري كند.»در بخشي از اين بيانيه آمده است: «همان‌گونه كه براي همه روشن است، دولت اسراييل با نقض تعداد زيادي از تصميم‌هاي مجمع عمومي و شوراي امنيت سازمان ملل متحد به اشغال غيرقانوني و استمرار ضميمه‌سازي سرزمين‌هاي فلسطيني ادامه مي‌دهد و در نتيجه اين اقدام‌ها بيش از ۲ ميليون و ۵۰۰ هزار نفر از فلسطينيان در كرانه باختري رود اردن در باريكه‌هاي محصور زندگي مي‌كنند كه ارتباطي با جهان بيرون ندارد.
نوار غزه نيز اساسا به يك زندان با سقف باز تبديل شده كه ۲ ميليون نفر از مردم آن نزديك به ۱۴ سال است مجبورند به زندگي كردن تحت محاصره زميني، دريايي و هوايي اسراييل ادامه دهند.»بيانيه وزارت خارجه روسيه، ۱۰ روز بعد از راي اسراييل در مجمع عمومي سازمان ملل متحد منتشر شده است و به نظر مي‌رسد واكنشي به وقايع سحرگاه جمعه در صحن مسجدالاقصي باشد؛ يورش روز جمعه نظاميان رژيم اسراييل به نمازگزاران فلسطيني در مسجدالاقصي كه به مجروح شدن ۱۵۰ فلسطيني و بازداشت ۴۰۰ نفر ديگر منجر شد، با محكوميت گسترده بين‌المللي مواجه شده است. روسيه عمدتا در چنين شرايطي مستقيما از محكوم كردن اسراييل خودداري مي‌كرد. اين‌بار هم در بيانيه وزارت خارجه روسيه مستقيما به يورش نظاميان اسراييلي به نمازگزاران فلسطيني در مسجدالاقصي اشاره نشده است، اما با فهرست كردن بخشي از اقدامات ضدانساني اسراييل از جمله «اشغال غيرقانوني و ضميمه‌سازي روزافزون سرزمين‌هاي فلسطيني» و «محاصره نوار غزه» اقدامات اسراييل را برشمرده است و تصريح مي‌كند: «لازم به ذكر است كه طولاني‌ترين اشغالگري تاريخ بعد از جنگ جهاني با حمايت عملي ايالات متحده امريكا و سكوت ضمني كشورهاي غربي همراه بوده است.»تل‌آويو از ابتداي اسفند ماه سال گذشته كه تهاجم روسيه عليه اوكراين آغاز شد از موضع‌گيري مستقيم در مورد اين جنگ اجتناب كرده بود. بعد از آنكه اسراييل با عدم مشاركت در تدوين قطعنامه پيشنهادي عليه مسكو در شوراي امنيت باعث ناخرسندي متحدانش در واشنگتن شد، به تدريج فشار به تل‌آويو براي موضع‌گيري روشن‌تر عليه روسيه افزايش يافت. به نظر مي‌رسد كه در تل‌آويو به نوعي تقسيم وظايف ميان نخست‌وزير، نفتالي بنت و وزير امورخارجه، يايير لاپيد براي مواجهه با بحران اوكراين شكل گرفته است. از يك سو نفتالي بنت، عمدتا تلاش مي‌كند تا از هرگونه انتقاد نسبت به عملكرد روسيه خودداري كند، در برابر يايير لاپيد تا جايي پيش رفته كه روسيه را به جنايات جنگي در بوچا متهم كرده است. در بيانيه وزرات خارجه روسيه هم مستقيما وزير خارجه اسراييل مورد اشاره قرار گرفته و از اظهارات يايير لاپيد انتقاد شده است.اسراييلي‌ها به ويژه در سال‌هاي اخير به دليل تسلط روسيه بر حريم هوايي سوريه، به روابط نزديك و دوستانه با مسكو علاقه‌مند هستند تا بتوانند به حملات گاه و بي‌گاه خود به خاك سوريه با چراغ سبز مسكو ادامه دهند. تل‌آويو مدعي است كه ايران در حال ايجاد پايگاه‌هاي نظامي در خاك سوريه براي ضربه زدن به اسراييل است و مدعي است با حملات هوايي خود به خاك سوريه جلوي تثبيت پايگاه‌هاي نظامي ايران در سوريه را مي‌گيرد.