چين و جزاير سليمان توافق امنيتي امضا كردند
برگ برنده پكن بيخ گوش آمريكا
محمدحسين لطف‌الهي
رهبر جزاير سليمان روز چهارشنبه در شرايطي از امضاي يك توافقنامه امنيتي با چين خبر داد كه قرار بود در چند روز آينده يك مقام ارشد امريكايي براي منصرف ساختن اين كشور از انعقاد اين توافقنامه بحث‌برانگيز به اقيانوس آرام سفر كند. كارشناسان غربي به شدت درباره تبعات امضاي توافق امنيتي ميان چين و جزاير سليمان هشدار مي‌دهند اما پكن و هونيارا آن را گامي در راستاي تقويت امنيت منطقه توصيف مي‌كنند.
اعلام عمومي اين خبر در حالي صورت گرفت كه ماه گذشته ميلادي پيش‌نويس اين توافقنامه ميان چين و جزاير سليمان منتشر شد و نگراني‌هاي بسياري را ميان جريان اپوزيسيون در اين مجمع الجزاير، ايالات متحده، استراليا، نيوزيلند و تعدادي ديگر از متحدان منطقه‌اي امريكا برانگيخت كه معتقد بودند توافق امنيتي ميان پكن و جزاير سليمان مي‌تواند به تقويت حضور نظامي چين و افزايش تنش در اقيانوس آرام منجر شود.
وانگ ونبين، سخنگوي وزارت خارجه چين نيز در نشست رسانه‌اي خود به خبرنگاران گفت كه اين پيمان امنيتي توسط وزيران خارجه چين و جزاير سليمان امضا شده است. او به جزييات بيشتري درباره زمان و مكان امضاي اين قرارداد اشاره‌اي نكرد.
مناسه سوگاواره، نخست‌وزير جزاير سليمان در نشست اخير با نمايندگان پارلمان توضيح نداد كه چرا دقيقا پيش از سفر يك هيات از مقام‌هاي ارشد امريكايي امضاي اين توافقنامه را علني كرده است. او همچنين به سوالاتي كه پيرامون ارتباط ميان توافقنامه امضا شده با پيش‌نويسي كه در ماه گذشته افشا شد، پاسخي ارايه نداد. براساس پيش‌نويس مذكور، چين اجازه مي‌يافت سربازان و ناوهاي جنگي خود را در جزاير سليمان مستقر كند. حضور نظامي چين در جزاير سليمان، امتياز ويژه‌اي براي پكن به منظور گسترش نفوذش در اقيانوس آرام به حساب مي‌آيد و مي‌تواند تهديدي براي استراليا به عنوان يكي از اضلاع مربع كواد (چارچوبي متشكل از كشورهاي ايالات متحده، هند، ژاپن و استراليا براي همكاري در راستاي مهار چين) باشد.
استراليا و امريكا از مدت‌ها پيش نگران احداث پايگاهي دريايي از سوي چين در منطقه جنوب اقيانوس آرام بودند. ماناسه سوگاواره، نخست‌وزير جزاير سليمان ماه گذشته ساخت پايگاه دريايي از سوي چين در كشورش را تكذيب كرده بود. وي افزوده بود كه همكاري كشورش با چين «همكاري بين دو كشور خودمختار و مستقل» است. به گفته وي توافق امنيتي با پكن «ثبات» كشورش در «درازمدت» را تامين مي‌كند.
سوگاواره روز چهارشنبه نيز بار ديگر اين نگراني‌ها را رد كرد و گفت: هدف از انعقاد اين توافق، تقويت توان پليس جزاير سليمان به منظور مقابله با شورش‌هايي نظير شورش ماه نوامبر در پايتخت است كه ويراني‌هاي بسياري برجاي گذاشت: «اجازه دهيد با اطمينان خطاب به مردم بگويم ما با در نظر گرفتن منافع ملي و با چشمان باز اين توافق را امضا كرديم. دولت وظيفه دارد از مردم، دارايي‌هاي آنها و زيرساخت‌هاي اساسي كشور محافظت كند.»
متيو وال، رهبر اپوزيسيون اما اين اظهارات را قابل قبول نمي‌داند و اطمينان ندارد كه توافق با چين به احداث پايگاه نظامي از سوي پكن منجر نشود. به گفته او، «اين توافق تنها يك آغاز است و تهديدهايي جدي‌تر عليه امنيت منطقه در پيش خواهد بود.»
به گفته كارشناسان، اين توافق اولين در نوع خود ميان چين و يك كشور حوزه ايندوپاسيفيك است. آنها هشدار مي‌دهند اكنون ماناسه سوگاواره، نخست‌وزير جزاير سليمان كه مي‌خواهد انتخابات سراسري در سال آينده را به بهانه تغيير قانون اساسي عقب بيندازد، با اطمينان از حمايت چين در سركوب اعتراضات احتمالي، خواسته‌اش را عملي كند. آن ماري بردي، استاد دانشگاه كانتربري در نيوزيلند مي‌گويد: اين توافق يك ابزار مهم براي «بر هم زدن بازي» است. او معتقد است با توجه به پيش‌نويس منتشر شده، توافق اخير به چين اجازه خواهد داد در صورت «به خطر افتادن سرمايه‌هاي خارجي و مهاجران» در جزاير سليمان از قدرت نظامي خود براي برقراري آرامش استفاده كند و در رقابت ميان دموكراسي‌ها و اتوكراسي‌ها به دست آوردن چنين قدرتي توسط يك اتوكراسي خطرناك خواهد بود.
ماريس پين، وزير خارجه استراليا، در سخناني به شدت از امضاي اين پيمان امنيتي توسط جزاير سليمان انتقاد كرد. به گفته او، استراليا عميقا نگران عدم شفافيت اين توافق و پتانسيل آن براي تضعيف ثبات در منطقه است.
واشنگتن‌پست نوشته به‌رغم وجود آگاهي كلي در ايالات متحده از گفت‌وگوها ميان چين و جزاير سليمان، خبر امضاي توافق كه از سوي رسانه‌هاي چيني و نخست‌وزير جزاير سليمان علني شد براي آنها «شوكه‌كننده» بوده است. كاخ سفيد دوشنبه اعلام كرد كه كورت كمبل، هماهنگ‌كننده منطقه هند و اقيانوس آرام كاخ سفيد و يك مقام ارشد وزارت خارجه امريكا در امور آسيا اين هفته به جزاير سليمان سفر خواهد كرد. كورت كمپبل و دانيل كريتنبريك، دستيار وزير خارجه ايالات متحده در امور آسياي شرقي و اقيانوس آرام، همراه با هياتي متشكل از مقامات وزارت دفاع و سازمان توسعه بين‌المللي ايالات متحده به سه كشور جزاير سليمان، فيجي و پاپوآ گينه‌نو خواهند رفت. تاريخ اين سفر اعلام نشده است، ولي اين گروه همچنين در هاوايي توقف خواهند كرد كه با مقامات ارشد نظامي و شركاي منطقه‌اي در فرماندهي هند و اقيانوس آرام ايالات متحده مشورت كنند. به گفته ند پرايس، سخنگوي وزارت خارجه امريكا، نگراني درباره چين، يكي از موضوعاتي است كه با مقامات جزاير سليمان مورد بحث قرار مي‌گيرد. او در كنفرانس خبري دوشنبه خود گفت كه سياست ايالات متحده در منطقه «حصول اطمينان كشورها از درك مزاياي تعامل با واشنگتن بوده است و نه در مورد چين يا هر كشور ديگري.»
ند پرايس در ادامه افزود: «ما اين را به آنها واگذار مي‌كنيم تا آنچه ما پيشنهاد مي‌دهيم با آنچه كشورهاي ديگر از جمله كشورهاي بزرگ منطقه پيشنهاد مي‌دهند، مقايسه كنند.» امريكا در فوريه گذشته اعلام كرد كه به عنوان بخشي از تلاش دولت بايدن، رييس‌جمهوري ايالات متحده، سفارتي را در جزاير سليمان باز مي‌كند تا منابع امنيتي و ديپلماتيك بيشتري را به منطقه هند-اقيانوس آرام براي مقابله با افزايش نفوذ چين ارايه دهد. جزاير سليمان در ماه مارس گذشته اعلام كرد كه در حال ايجاد شراكت با چين براي مقابله با تهديدات امنيتي و تضمين محيطي امن براي سرمايه‌گذاري منطقه‌اي است.
استراليا به شدت نگران اين توافق است. بارنابي جويس، معاون نخست‌وزير اين كشور روز چهارشنبه در واكنش به امضاي توافق امنيتي ميان چين و جزاير سليمان گفت كه «ما نمي‌خواهيم يك كوباي كوچك در نزديك مرزهاي خود داشته باشيم.»
از نگاه انديشكده‌هاي غربي، اين توافق براي جهان بسيار «خطرناك‌تر» از يك توافق عادي ميان دو كشور مستقل است. چارلز ادل، مدير بخش مطالعات استراليا و مشاور ارشد مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي، در توصيف اين توافق به روزنامه نيويورك تايمز مي‌گويد: «درس بزرگ اين توافق براي دنيا اين است كه چين به دنبال بازتعريف نظم جهاني براساس منافع خود است. فارغ از اينكه محتواي اين توافق چه باشد و اينكه آيا هدف اصلي چين توسعه منافع تجاري، ايجاد تاسيسات نظامي يا هر خواسته امنيتي ديگري باشد، مساله اين است كه آنها براساس منافع خود كه در تضاد با منافع دموكراسي‌ها و جهان آزاد است، حركت مي‌كنند.» به گفته ادل، همكاري چين با جزاير سليمان به مراتب از همكاري‌هاي امنيتي و اقتصادي پكن با كشورهايي نظير كامبوج و پاكستان خطرناك‌تر است: «جغرافيا، جغرافيا و جغرافيا؛ راز اين مساله همين است. جزاير سليمان از نظر جغرافيايي اهميت استراتژيك و شگفت‌انگيزي دارد و خطوط كشتيراني كه ايالات متحده را به آسيا متصل مي‌كند از نزديكي آن مي‌گذرد. در نتيجه همان‌طور كه ژاپن در جنگ جهاني دوم نشان داد، مي‌توان از منطقه براي ضربه زدن به منافع امريكا و متحدانش استفاده كرد.»
كارشناسان منطقه‌اي هشدار مي‌دهند كه ايالات متحده اگر مي‌خواهد جلوي تداوم افزايش نفوذ چين در منطقه را بگيرد، نياز دارد رويكردي متفاوت از گذشته را در پيش گيرد. ميهاي سورا، پژوهشگر انديشكده لوي در سيدني باور دارد كه سياست ايالات متحده تعامل مثبت و بسيار قوي‌تر از گذشته با ملل منطقه است و پايه و اساس اين رابطه جديد بايد همكاري در راستاي افزايش توان اقتصادي اين كشورها باشد.
مجمع‌الجزاير سليمان در اقيانوس آرام و در فاصله حدودا ۱۵۰۰ كيلومتري از ساحل استراليا واقع شده است.