در گفت‌وگو با يك كارشناس اقتصادي مطرح شد
4 ايراد در فرآيند حذف يارانه‌ها
ندا جعفري
در تازه‌ترين تحولات مرتبط با حذف ارز 4200 توماني، وزير كشور از افزايش قيمت ۴ قلم كالاي خوراكي خبر داده است؛ مرغ، تخم‌مرغ، لبنيات و روغن از اقلامي بوده كه او به آنها اشاره كرده است. همزمان، شامگاه سه‌شنبه صورت‌جلسه برخي فعالان حوزه لبنيات، روغن و دام و طيور در وزارت جهاد كشاورزي منتشر شد كه در آن از قيمت‌هاي جديد اين اقلام رونمايي شده بود. به‌طور مثال در اين صورت‌جلسه قيمت هر كيلو مرغ بين 60 تا 80 هزار تومان و حلب 16 كيلويي روغن نباتي يك ميليون و 180 هزار تومان (ده برابر قيمت فعلي) عنوان شده بود. هر چند، خيلي زود وب‌سايت‌هاي منتشر‌كننده اين صورت‌جلسه، آن را از روي خروجي خود برداشتند. دولت در هفته جاري طرح پرداخت يارانه‌اي (به ظاهر موقتي) تحت عنوان معيشتي را آغاز كرده است. در طرح جديد پرداخت يارانه، هر نفر بين ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان قرار است دريافت كند كه وام كرونا هم از آن كسر شده است. پرداخت اين يارانه باعث سردرگمي بسياري شد، چون بسياري از شهروندان با مراجعه به حساب خود متوجه شدند اين مبلغ قابل برداشت نيست؛ دولت ايران گفته هنوز كالاها با ارز ۴۲۰۰ توزيع مي‌شوند و با اجراي طرح جديد كمك معيشتي قابل برداشت خواهد بود. اما نكته مهم، پس از آنكه اعلام شد اين يارانه‌ها براي 72 ميليون ايراني كه شامل 9 دهك درآمدي مي‌شوند، واريز خواهد شد معيارهايي را براي محدود كردن واريزي‌ها اعلام كردند و ستاد شناسايي مشمولان بسته حمايت معيشتي با صدور اطلاعيه‌اي اعلام كرد خانوارهايي كه اعضاي آن داراي «واحد مسكوني»، «شغل» و «خودرو» به‌طور «همزمان» هستند يا خانوارهايي كه داراي «دو واحد ملكي» هستند يا خانوارهايي كه ارزش ملك آنها در تهران و كلانشهرها (۱۲) ميليارد ريال و در ساير شهرستان‌ها (۹) ميليارد ريال باشد، خانوارهايي كه داراي خودروي سواري با ارزش بيش از (۳۰۰) ميليون تومان يا خودروي عمومي با ارزش بيش از (۴۰۰) ميليون تومان باشند، كارفرماياني كه بيش از (۳) بيمه‌‌پرداز داشته باشند و خانوارهايي كه بيش از (۳) سفر خارجي غيرزيارتي داشته‌اند و نيز گيرندگان تسهيلات بانكي به مبلغ جمعا بيش از (۳) ميليارد ريال كه در حال بازپرداخت اقساط باشند، مشمول اين طرح حمايتي نمي‌شوند .
اين نوع پرداختي چالش‌هاي زيادي دارد
وحيد شقاقي‌شهري، اقتصاددان و رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي در واكنش به پرداخت يارانه 300 و 400 هزار توماني كه براي دو ماه قرار است به حساب سرپرستان خانوار واريز شود به «اعتماد» گفت: مسائل و چالش‌هاي جدي براي اين موضوع وجود دارد، آن‌گونه كه پيش از اين عنوان شده بود قرار بر اين بود تا براي 72 ميليون نفر كه در 9 دهك درآمدي قرار دارند اين مبالغ واريز شود اما اين‌گونه كه از شواهد امر پيداست اين مبالغ حتي براي برخي افراد با درآمدهاي متوسط هم واريز نشده است. اين اقتصاددان خاطرنشان كرد: پس از آن عنوان شد افرادي كه داراي مسكن، خودرو و شغل هستند اين يارانه به آنها تعلق نخواهد گرفت. اما در اين فيلترها به مواردي مانند زمين، مستغلات و كارخانه و ديگر دارايي‌ها اصلا اشاره‌اي نشده است كه اين تعداد محدود از متغيرها با خطاي فاحشي همراه خواهد شد. شقاقي‌شهري تصريح كرد: در حال حاضر افرادي در جامعه هستند كه گردش مالي بالايي دارند يا در بازار كار مي‌كنند و هر چند ممكن است پرايد هم سوار شوند و حتي گردش مالي‌شان شايد زير 10 ميليون تومان باشد اما داراي زمين هستند يا دارايي‌هاي ديگري دارند كه اصلا در بخش معيارهايي كه براي اين موضوع مطرح شده ديده نشده‌اند.
تنها دو تا سه متغير مدنظر قرار گرفته است
اين استاد دانشگاه در ادامه گفت: موضوع بعدي اينكه اصلا بحث هزينه‌ها هم در اين بخش ديده نشده است و صرفا طرف درآمد و ثروت در اين حوزه ديده شده كه آن هم به صورت ناقص بوده و تنها دو تا سه متغير در آن مطرح شده ضمن آنكه اصلا رويكرد مصرف محور نيز در آن ديده نشده است. شقاقي‌شهري افزود: به عنوان نمونه دو خانواده را در نظر بگيريد، يكي با درآمد 20 ميليون تومان و ديگري با درآمد 15 ميليون تومان اما فردي كه درآمد 20 ميليون توماني دارد به دليل بيماري فرزندش از اين ميزان 10 ميليون تومان را صرف هزينه درمان مي‌كند، اما فرد ديگر بيماري در خانه ندارد اما با اين فيلتري كه براي پرداخت يارانه در نظر گرفته‌اند به فردي كه 20 ميليون تومان درآمد دارد يارانه‌اي تعلق نمي‌گيرد اما به فردي كه 15 ميليون تومان درآمد دارد يارانه مي‌دهند. رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي تصريح كرد: انحراف و خطا در اين بخش بسيار زياد است و اصلا متغيرها در آن ديده نشده اين در حالي است كه براي اين اقدام اول بايد تعريف درستي از ثروت عنوان مي‌شد كه بخشي از ثروت از پس‌انداز درآمد است، ضمن آنكه ثروت در ايران شامل خودرو، مسكن و بازار سرمايه و زمين و كسب و كار هم مي‌شود.
اين بانك اطلاعاتي خطاي فاحشي دارد
شقاقي‌شهري تصريح كرد: اين بانك اطلاعاتي كلا جامعه را درگير مي‌كند و خطاي فاحشي هم دارد، حتي در سال 1387 هم احمدي‌نژاد نتوانست خوشه‌بندي‌ها را به درستي انجام دهد و در آخر به كل مردم ايران يارانه 45500 توماني را پرداخت كردند. او در ادامه افزود: بنده مخالف حذف ارز 4200 توماني نيستم و اين سياست كاملا درست است، ضمن آنكه هر جراحي هزينه دارد و آن را هم ما مي‌پذيريم، اما زمان اجراي اين طرح در اين شرايط تورمي بسيار بالا اشتباه بود و در شيوه اجراي اين پروژه هم نقد زياد است و هنوز دولت برنامه قابل اجراي خود را براي 7 قلم كالا روي ميز كارشناسان قرار نداده است. ضمن آنكه اين 7 قلم كالا هر كدام جامعه هدف مختلفي دارند.
اين اقتصاددان گفت: مسلما جامعه هدف حمايت‌شوندگان دارو با جامعه هدف كنجاله و ذرت فرق دارند، ما هنوز نمي‌دانيم برنامه دولت براي دارو يا گندم و كنجاله چيست و بايد براي اين 7 قلم كالا 7 برنامه جداگانه طراحي شود. ضمن آنكه هر جراحي نيازمند آمار و اطلاعات درست است كه هنوز اين آمار وجود ندارد. او ادامه داد: جز بانك اطلاعات، راستي‌آزمايي و زمان‌سنجي اجراي پروژه و شيوه اجرا و زمان‌سنجي پروژه نيز حايز اهميت است.
شرايط براي اجراي اين پروژه اصلا فراهم نبود
شقاقي‌شهري در ادامه افزود: شرايط براي اجراي اين پروژه اصلا فراهم نبود. اينكه سياست درست اقتصادي در شرايط بد و با شيوه بد باشد بسيار خطرناك است و نتايج و پيامدهاي خسارت‌باري بر كشور مي‌گذارد.
اين اقتصاددان در مورد پرداخت رقم 300 هزار تومان در مقايسه با 45 هزار و 500 تومان دولت نهم و دهم تصريح كرد: زماني كه اجراي هدفمندي يارانه‌ها آغاز شد عمدتا تمركز در بخش انرژي بود اما به دليل شرايط خاص كشور آقايان در حال حاضر روي 7 قلم كالا متمركز شده‌اند و بايد گفت با اجراي هدفمندي يارانه‌ها منابع بيشتري آزاد شد اما با حذف ارز اين 7 قلم كالا رقم كمتري آزاد مي‌شود كه اين رقم را هم تنها براي مدت دو ماه به مردم مي‌دهند.
اين كارشناس اقتصادي خاطرنشان كرد: اين رقمي هم كه به حساب افراد طي روزهاي گذشته واريز شده پس از راستي‌آزمايي آزاد و قابل برداشت خواهد شد و دولت منتظر است كه اين ارز 4200توماني فروخته و منابع آن تامين شود تا پس از كسب درآمد به حساب‌ها واريز شوند.