فقط
يك زمين... (3)
معصومه ابتكار
در دو يادداشت قبلي به مناسبت روز جهاني محيط‌زيست تلاش شد تا گزاره‌هاي كليدي در حوزه محيط‌زيست از منظر جهاني و دروني بررسي و تحليل شود، در آخرين يادداشت از اين سلسله يادداشت‌ها، موضوع تغيير اقليم در ايران، ظرفيت‌هاي تقنيني كشور براي عبور از چالش‌ها، اهميت مشاركت سازمان‌هاي مردم نهاد و... مورد ارزيابي قرار گرفته است. اما در موضوع تغيير اقليم، ايران براي مقابله با بيابان‌زايي و حفاظت از تالاب‌ها صاحب قوانين و مقررات خوبي است. قانون حفاظت از تالاب‌ها كه در دولت يازدهم به تصويب رسيد، به عنوان يك قانون مهم براي حفظ محيط‌زيست قابل اتكا است. همين‌طور قانون حفاظت از خاك كه كار مشترك سازمان حفاظت محيط‌زيست با وزارت جهاد كشاورزي بود و تصويب شد و در برابر بحران نابودي تالاب‌ها و افزايش گردو غبار و براي حفظ منابع آب مي‌توانند به كار آيند. تلاش‌هايي هم براي حفاظت از تالاب‌هاي مرزي و همكاري با كشورهاي منطقه صورت گرفت. درباره احياي تالاب هامون همكاري‌هاي منطقه‌اي و نيز تصويب هامون به عنوان ذخيره‌گاه زيست كره انجام شد. احياي تالاب هورالعظيم و همين‌طور احياي درياچه اروميه از برنامه‌هاي دولت پس از سال 92 بود و كارهايي صورت گرفت كه تا حدودي روندها را اصلاح و شرايط را بهبود بخشيد. ولي آن اتفاق اصلي كه بايد رخ بدهد تا از اين شرايط سخت و مخاطره‌آميز رهايي يابيم، يك انقلاب بزرگ در بخش كشاورزي است و تا آن را نداشته باشيم، كماكان با افت منابع آب زيرزميني، خشكي تالاب‌ها و از بين رفتن مزارع و فرونشست زمين روبه‌رو خواهيم بود.
اصلاح عملكرد بخش كشاورزي اتفاق مهمي است كه بايد از سياست اصلي كشور باشد، ولي تحريم‌ها و شرايط اقتصادي عملا اين كار را بسيار دشوار و با موانع زيادي روبه‌رو كرده است. اگرچه در دولت‌هاي يازدهم و دوازدهم با همين نگاه تحولاتي در بخش كشاورزي رخ داد، ولي در برابر فشاري كه بر محيط‌زيست و طبيعت كشور مي‌آيد، اصلا كافي نيست و بايد به جد تقويت شود و گسترش يابد. بر كسي پوشيده نيست كه در اين مسير آموزش و فرهنگ‌سازي چه نقش مهمي ايفا مي‌كند. تحولات مثبت در زمينه آموزش مردم كه از دولت هفتم اوج گرفت و در سطح آموزش رسمي در مدارس و دانشگاه‌ها مانند اعمال 56 مورد در كتب درسي و تدريس كتاب انسان و محيط‌زيست، همچنين در قالب آموزش‌هاي غيررسمي و حمايت از سازمان‌هاي مردم نهاد دنبال شد، توجه به محيط‌زيست را به مطالبه‌اي عمومي تبديل كرده است. اما اگر بخواهيم اين رويكردها به تحولات اساسي منجر شود موضوع حمايت از سازمان‌هاي غيردولتي بسيار مهم است. چراكه حضور اين سازمان‌ها براي حل مشكلات و رفع بحران‌هاي محيط‌زيستي از هوا تا كشاورزي و پسمانده و غيره حياتي هستند. چالش‌هاي محيط‌زيست به سبك زندگي تك تك ما بر مي‌گردد و تشكل‌هاي مردمي در اصلاح سبك زندگي مي‌توانند نقش بسيار مهمي ايفا كنند. حمايت از اين سازمان‌ها همواره در دستور كار دولت‌هاي اصلاحات و اعتدال بوده است. اما گرفتار فراز و نشيب هم شده، چراكه نگاهي يك‌دست در سازمان‌هاي حاكميتي در اين مورد وجود ندارد و متاسفانه برخي اقدامات و سياست‌ها لطمات جدي به اين ظرفيت بزرگ زده است. براي اصلاح سبك زندگي بايد هر كدام از خود شروع كنيم. كار سختي نيست؛ كافي است با رفتارهاي به ظاهر جزيي ولي مهم، با موضوعاتي مثل بازيافت و تفكيك پسماند‌تر و خشك كه بسيار با اهميت است، آغاز كنيم. سپس اصلاح الگوي مصرف؛ يعني اينكه در مصرف فرآورده‌هاي غذايي مراقب باشيم و آنها را هدر ندهيم. متاسفانه يك‌سوم محصولات كشاورزي و غذايي ما از مزرعه تا سفره هدر مي‌رود و اين بحث بسيار مهمي است كه دراختيار شهروندان است. مصرف درست انرژي كه دماي خانه يا دفتر كار خود را در زمستان بين 18 تا 20 و تابستان بين 21 تا 23 درجه تنظيم كنيم و برق را هدر ندهيم. در شهرها به استفاده كمتر از خودروي شخصي و اتكاي بيشتر به حمل و نقل عمومي مبادرت ورزيم و كارهاي ساده و روزمره‌اي از اين دست را كه شخصا مي‌توانيم در زندگي خود پياده كنيم، به ديگران هم بياموزيم تا تبديل به يك رفتار عمومي شود. به عبارت ديگر حساسيت رفتار صحيح و سبك زندگي دوستدار محيط‌زيست را ترويج كنيم. اين مسووليت شهروندي در دوران معاصر است. اميدوارم همه رويكردها چه در بخش‌هاي حاكميتي و دولتي و چه شهروندي اصلاح شود و علاوه بر مطالبه پاسخگويي از سوي مسوولان، بتوانيم از همه ظرفيت‌هاي علمي، فعاليت‌هاي داوطلبانه و خيرخواهانه براي محيط‌زيست استفاده كنيم؛ چون ما فقط «يك زمين داريم.»