سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه به ايران آمد
پرونده‌هاي بي‌شمار همكاري روي ميز مذاكره تهران-مسكو
گروه ديپلماسي
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه براي نخستين‌بار از زمان آغاز به كار دولت سيزدهم به ايران سفر كرده و قرار است امروز (پنجشنبه) با حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه و ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ديدار كند. وزير خارجه روسيه در چند هفته اخير در حالي كه روسيه درگير جنگ با اوكراين و مشغول دست و پنجه نرم كردن با تحريم‌هاي غرب است بار سفر بسته و به بحرين، عربستان سعودي، تركيه و حالا ايران سفر كرده و گفته مي‌شود كه پس از تهران راهي باكو، پايتخت آذربايجان و سپس دهلي‌نو در هند خواهد شد. سفر به ايران اما پرماجراتر از ساير سفرهاي وزيرخارجه روسيه به نظر مي‌رسد. تهران و مسكو هر دو در حال تجربه دو سطح متفاوت از تحريم‌هاي اقتصادي به رهبري ايالات متحده هستند، در دو پرونده سوريه و افغانستان ليستي از منافع مشترك را براي همكاري روي ميز دارند، در ماجراجويي‌هاي آذربايجان و ارمنستان هم تضارب و هم اشتراك منافع قابل توجه دارند و البته روسيه يكي از اعضاي باقيمانده 1+4 در توافق هسته‌اي با ايران است كه فعلا خبري از احياي آن در دسترس نيست. از سوي ديگر، افكار عمومي در ايران رابطه مسكو با تهران را با حساسيت بسيار دنبال مي‌كنند و نقدهايي را هم متوجه سياست دولت سيزدهم در نزديكي به روسيه و تعلل در احياي برجام مي‌دانند، نقدهايي كه مشابه آن را طيف ديگري در دولت‌هاي يازدهم و دوازدهم متوجه سمت و سوي دستگاه ديپلماسي حسن روحاني دانسته و او را به بي‌توجهي به رابطه با شرق متهم مي‌كردند.
سرگئي لاوروف آخرين بار اواخر فروردين‌ماه 1400 و به دعوت محمدجواد ظريف، همتاي وقت ايراني به تهران آمده بود و امروز نيز در پاسخ به دعوت حسين اميرعبداللهيان به تهران سفر كرده است. وزير خارجه ايران از زمان آغاز به كار دولت سيزدهم دو بار در مهرماه و اسفند ماه 1400 به مسكو سفر كرده بود و البته در حاشيه چند نشست چندجانبه ديگر هم با همتاي روس ديدار داشته است. ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ايران نيز 29 دي ماه 1400 در سفري به روسيه ديداري سه ساعته با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور داشت. روزنامه قطري العربي الجديد روز گذشته درباره اهداف سفر سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه به تهران نوشت: وزير امور خارجه روسيه در اين سفر با «ابراهيم رييسي» و «حسين اميرعبداللهيان» و چند تن ديگر از مقامات تهران ديدار خواهد كرد. لاوروف در گفت‌وگوهاي خود در تهران روابط دوجانبه ايران و روسيه و همكاري مشترك دو كشور در مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي به‌ويژه تحولات مربوط به توافق هسته‌اي و اوضاع سوريه را مورد بحث و بررسي قرار خواهد داد. براساس ترجمه خبرگزاري فارس، طبق گفته منابع مذكور، مساله مهم ديگري كه در اين سفر مورد بحث قرار خواهد گرفت، تشديد همكاري ايران و روسيه براي مقابله با تحريم‌هاي امريكا است. اين منابع خاطرنشان كردند كه «به منظور استفاده از تجارب ايران براي مقابله با تحريم‌ها، در ماه‌هاي اخير، سفرهايي علني و محرمانه [از سوي مقامات] روسيه به ايران» صورت گرفته است. اين منابع همچنين افزودند كه سفر مقامات ايراني به روسيه نيز در دستور كار قرار خواهد گرفت، چراكه همكاري دو طرف اخيرا براي مقابله مشترك با تحريم‌هاي امريكا و غرب افزايش يافته است. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه نيز اعلام كرد وزير خارجه اين كشور ۲۲ و ۲۳ ژوئن در تهران حضور خواهد داشت. وزارت خارجه روسيه افزود انتظار مي‌رود در اين سفر وزراي خارجه دو كشور درباره برخي موضوعات مهم بين‌المللي ازجمله وضعيت برجام، اوضاع اوكراين، سوريه و افغانستان گفت‌وگو كنند. خبرگزاري فرانسه هم گزارش داد وزير امور خارجه روسيه روز چهارشنبه براي گفت‌وگو در مورد تقويت همكاري‌هاي تجاري و انرژي درحالي كه تهران و مسكو با تحريم‌هاي اقتصادي غرب دست و پنجه نرم مي‌كنند، به ايران سفر مي‌كند.
عزم تهران و مسكو
براي افزايش حجم رابطه تجاري
خبرگزاري فارس در گزارشي درباره حجم تجارت ايران و روسيه نوشت: علاوه بر مناسبات سياسي رو به گسترش دو كشور، روابط تجاري و اقتصادي نيز روند رو به رشدي پيدا كرده است. آنچنان كه «كاظم جلالي» سفير ايران در مسكو اخيرا در اظهاراتي با بيان اينكه روسيه اولويت ايران براي توسعه روابط است، افزود: روابط ايران و روسيه وارد مرحله جديدي شده است. حجم تجارت ايران و روسيه در سال ۲۰۲۱ به ۴.۵ ميليارد دلار رسيده، در حالي كه اين رقم در سال ۲۰۱۹ فقط ۱،۶ ميليارد دلار بود. وي در عين حال يادآور شد كه ظرفيت دو كشور براي گسترش تجارت بيش از اين ارقام است. سفير ايران همچنين اعلام كرد كه مركز توسعه صادرات روسيه در ايران به زودي راه‌اندازي مي‌شود و بر مذاكرات تجاري بين بازرگانان دو كشور به صورت رودررو و بدون واسطه تاكيد كرده بود. از سوي ديگر «مهدي صفري» معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امور خارجه نيز ۲۲ خرداد ماه روابط با روسيه را راهبردي خوانده و جهش آن طي ماه‌هاي اخير را ملموس برشمرد و گفت: سه بخش انرژي، تجارت و ترانزيت از موضوعات مهم في‌مابين جمهوري اسلامي ايران و روسيه است كه نيازمند همكاري دستگاه‌ها و نهادهاي اجرايي مسوول است. روسيه ليستي از نيازمندي‌هاي مورد تقاضاي خود را منتشر كرده كه ايران توان صادراتي بسياري از اقلام آن را دارد و مي‌تواند موجب رشد چشمگير صادرات ايران و راه‌حلي مناسب براي پرداخت بدهي‌هاي ايران به طرف روسي باشد. صفري همچنين از احتمال لغو رواديد براي تجار روسي به منظور افزايش سرمايه‌گذاري، ايجاد سازوكار بانكي روبل با كشورهاي هم‌پيمان روسيه، توافق ايجاد مسير سبز گمركي و بهبود روابط مالي با سفر مديران كل بانك مركزي خبر داد.
سخنان جنجالي لاوروف
درباره تحريم روسيه و فرجام برجام
«روسيه برجام را گروگان جنگ اوكراين گرفته است.» اين عبارتي است كه در اسفند ماه 1400 و پس از آنكه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه شروط جديدي را براي مذاكرات برجام تعيين كرد در فضاي مجازي و شبكه‌هاي خبري بسيار شنيده شد. وزير امور خارجه روسيه روز شنبه، ۱۴ اسفند ماه، خبر داد كه كشورش از امريكا ضمانت خواسته كه تحريم‌ها بر سر اوكراين بر روابط مسكو با تهران ذيل توافق موسوم به برجام اثر منفي نداشته باشد. به گزارش خبرگزاري رويترز، سرگئي لاوروف در اين خصوص گفته بود: «ما ضمانت مي‌خواهيم كه اين تحريم‌ها [ي اوكراين] به هيچ شكل بر مناسبات اقتصادي و تجاري ما [با ايران] كه ذيل برجام قيدشده اثر نگذارد.» در نتيجه فضاسازي‌هايي كه پيرامون اين خبر صورت گرفت، حسين اميرعبداللهيان ۲۴ اسفند ماه ۱۴۰۰ سفري چند ساعته به مسكو داشت و با سرگئي لاوروف ديدار و گفت‌وگو كرد. لاوروف در نشست خبري با اميرعبداللهيان گفت كه روسيه بر‌خلاف ادعاي امريكا مانع دستيابي به توافق در وين نخواهد بود و تا پايان رويكرد سازنده خود در مساعي جمعي در اين راستا را حفظ خواهد كرد و اميرعبداللهيان هم با بيان اينكه روسيه هيچ مانعي براي رسيدن به توافق نخواهد بود، گفت: اميدواريم طرف امريكايي دست از زياده‌خواهي خود در دقايق نزديك به توافق بردارد. اميرعبداللهيان در توييتي درباره اين سفر و ديدارش با سرگئي لاوروف همتاي روس خود نوشت: با وزير خارجه روسيه درباره موضوعات دوجانبه، مذاكرات وين، اوكراين، سوريه، يمن و افغانستان ملاقاتي سازنده داشتم. مجددا به ما اطمينان داده شد كه روسيه همچنان براي دستيابي به توافق نهايي در وين همراه است.
حسين اميرعبداللهيان دهم خردادماه نيز درباره موضع روسيه درخصوص مذاكرات وين گفت: بعد از اينكه رويكرد نگاه به آسيا با اولويت همسايگان را در دولت جديد بيان كرديم، برخي نقدهايي مطرح شد كه برخي تند بود، اينكه شما كشور را به سمت چين و روسيه سوق مي‌دهيد و اين در تعارض با استقلال سياسي است كه جمهوري اسلامي ايران از آن ياد مي‌كند. بعد از جنگ اوكراين در سفري كه به روسيه داشتم به دليل ابهامي كه در روند مذاكرات وين براي لغو تحريم‌ها ايجاد شده بود طرف‌هاي اروپايي به ما اعلام كردند كه روسيه حتي در صورت رسيدن به يك توافق مورد تاييد ايران به دليل تبعات و تحولات ناشي از جنگ اوكراين از توافق حمايت نخواهد كرد. بلافاصله تماسي را با لاوروف برقرار كردم و چند روز بعد هم براساس قراري كه گذاشتيم در مسكو ملاقات و به صراحت مواضع ايران را براي لاوروف بيان كرديم كه ما در سياست خارجي خود كاملا مستقل و براساس منافع ملي خود و مصالح خود عمل مي‌كنيم و توقع ما اين است كه در اين مسير گفت‌وگوها در هر زماني كه به نقطه توافق برسيم، همان‌گونه كه روسيه از ابتداي اين دور از مذاكرات نقش سازنده‌اي ايفا كرد، نقش سازنده‌اي ايفا كند و البته گفتيم در مسير منافع ملي كشور با هيچ طرفي هم تعارف نداريم. در مجموعه گفت‌وگوها اين اطمينان را به دست آورديم اين فرض و احتمال كه برخي كشورهاي غربي به ما منتقل كردند، نمي‌تواند مورد توجه جدي قرار بگيرد و به صراحت حتي در كنفرانس مطبوعاتي، لاوروف اعلام كرد و در گفت‌وگوهاي ديپلماتيك‌مان نيز بيان شد كه در هر نقطه‌اي كه جمهوري اسلامي ايران اعلام كند محتواي توافق مورد تاييد ماست، روسيه بلافاصله در كنار ديگر كشورهاي عضو اين توافق در وين حضور يابد و حمايت خود را اعلام كند.