حذف دوربين‌هاي آژانس
و روابطي كه دگرگون مي‌شود
سناريوهاي پيش روي مذاكرات
تصميم هفته گذشته ايران براي حذف 27 دوربين بازرسي، در واكنش به قطعنامه مورد حمايت غرب توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در انتقاد از عدم همكاري ايران، يك شكست بزرگ براي تلاش‌هاي متوقف شده در راستاي احياي توافق هسته‌اي 2015 بود. اين تصميم در ميانه تنش‌هاي فزاينده ايران با اسراييل و امريكا، ترور مشكوك دانشمندان و مقامات ارشد نظامي ايران و توقيف نفتكش‌ها صورت گرفت. در همين حال، جنگ اوكراين و فشارهاي تحريمي بي‌سابقه غرب، روسيه و ايران را به هم نزديك‌تر مي‌كند.
سناريوي اول: گفت‌وگوهاي هسته‌اي به‌طور رسمي هنوز به قوت خود باقي است و هيچ يك از طرفين مايل به نابودي آن نيستند. با اين حال، چشم‌انداز پيشرفت گفت‌وگوها بسيار كاهش يافته است. به نظر مي‌رسد كه گفت‌وگو محتمل‌ترين سناريو دست‌كم تا چند ماه پيش‌رو باشد، آن‌هم در شرايطي كه ايالات متحده با بحران اوكراين و قيمت‌هاي بالاي نفت دست و پنجه نرم مي‌كند.
بهنام بن طالب‌لو، از بنياد دفاع از دموكراسي در اين باره مي‌گويد: «مقامات دولت بايدن هرگز واقعا نمي‌گويند كه مذاكرات شكست خورده است و هرازگاهي تحريمي صادر مي‌كنند و درها را باز مي‌گذارند.» به نظر بن طالب‌لو چنين رويكردي با اين باور همراه است كه تحريم‌هاي شديدتر تنها ايران را تشويق مي‌كند تا فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را شتاب ببخشد.
ايران هم با تكرار اينكه علاقه‌مند به يك توافق خوب است و در عين حال امريكا را مقصر بداند چيزي از دست نمي‌دهد. اگر گفت‌وگوها شكست بخورد، ايران راهي براي سرپا نگه داشتن اقتصاد خود با كمك قيمت‌هاي بالاي نفت پيدا مي‌كند. تهران قبلا با كاهش غني‌سازي خويشتنداري نشان داده بود اما برچيدن دوربين‌ها يك انحراف آشكار از سياست خويشتنداري بود. اقدامات اخير ايران نشان مي‌دهد كه تمايلش براي رسيدن به يك توافق واقعي به هر قيمتي نيست.
سناريوي دوم: اگر گفت‌وگوهاي هسته‌اي شكست بخورند، در اين صورت تنش منطقه‌اي پس از اقدامات يكجانبه اسراييل تشديد مي‌شود، ايران با افزايش فعاليت هسته‌اي خود و ضربه زدن به اهداف انرژي منطقه پاسخ مي‌دهد و بازار‌هاي نفت آشفته‌تر خواهند شد. ترور‌هاي اخير در ايران و
در پي آن توقيف چند نفتكش ظهور اين سناريو را آشكار مي‌سازد.
با توقف گفت‌وگوها فشار بر دولت بايدن از سوي مخالفان برجام -عربستان و اسراييل- بيشتر مي‌شود تا در مهار نظامي ايران پيشقدم شود. رويترز روز سه‌شنبه به نقل از وزير دفاع اسراييل، بني گانتز گفت: در رويارويي با جنگ‌افروزي ايران چيزي كه نياز است فقط همكاري نيست، بلكه تقويت نيروهاي منطقه‌اي به رهبري امريكاست.
ايران به واسطه روابط خود با روسيه جسورتر شده است. نيكلاي پاتروشف، رييس شوراي امنيت روسيه، در نشست ماه مه با همتاي ايراني خود بر لزوم نهايي كردن توافقنامه همكاري اقتصادي بلندمدت با تهران تاكيد كرد. به گفته وي، توسعه كريدور شمال-جنوب اولويت دو كشور در رويارويي با فشارهاي تحريمي گسترده غرب است.
سناريوي بعدي حالتي است كه گفت‌وگوها شكست بخورد و هر دو طرف خويشتنداري نشان دهند، به ويژه ايالات متحده كه مي‌خواهد از افزايش بيشتر قيمت نفت در آستانه انتخابات ميان‌دوره‌اي نوامبر جلوگيري كند. اين يك «ضربه مهلك» بر هر اميدي براي احياي توافق 2015 خواهد بود. اگر اين اميدها سرانجام از دست بروند، بررسي بين‌المللي درباره زمان «گريز» هسته‌اي ايران -نقطه‌اي كه در آن مواد شكافت‌پذير كافي براي ساخت سلاح هسته‌اي دراختيار دارد- تشديد خواهد شد. با اين حال، ارزيابي‌ها از توانايي ايران براي تحويل واقعي سلاح هسته‌اي متفاوت است. برخي كارشناسان بر اين باورند كه اين كار به 18 تا 24 ماه ديگر نياز دارد كه بخشي از فشار را از ايالات متحده براي اقدام مي‌كاهد. مشخص نيست كه آيا ايالات متحده مي‌تواند تلاش‌هاي يكجانبه اسراييل را براي خرابكاري در تاسيسات هسته‌اي ايران، مانند آنچه در سال گذشته در نطنز به آن متهم شد، متوقف كند يا نه.
تصميمات اخير ايالات متحده در ليست سياه قرار دادن افراد ايراني به سختي اين ديدگاه را بر مي‌تابد كه دو طرف ايران و ايالات متحده خويشتنداري را پيشه مي‌كنند. برخي تجار نفتي استدلال مي‌كنند كه واشنگتن ممكن است در ماه‌هاي آينده چشم خود را بر جريان نفت تحريم شده ايران ببندد. ادعاهاي مقامات ايراني مبني بر موافقت يونان با آزادسازي محموله توقيف شده نيز مي‌تواند در صورت تاييد، اميدواري ايجاد كند كه توقيف متقابل نفتكش‌ها شروع چيز جدي‌تري نباشد، در غير اين صورت آشفتگي بازارها نزديك است.
منبع: انرژي اينتل
تحريريه ديپلماسي ايراني