حزب ليبرال دموكرات در تيوِرتون و هونيتون و حزب كارگر در ويك‌فيلد پيروز شدند
دومينوي بحران در حزب محافظه‌كار بريتانيا
حزب ليبرال دموكرات در تيوِرتون و هونيتون و حزب كارگر در ويك‌فيلد پيروز شدند
محمدحسين لطف‌الهي
دو هفته بعد از نجات نخست‌وزير از استيضاح درون حزبي، حاكم محافظه‌كار بريتانيا دو كرسي مهم خود در مجلس عوام را از دست داد تا اوليور داودن، رييس اين حزب از مقام خود كناره‌گيري كند و ترديدها پيرامون آينده بوريس جانسون افزايش يابد. در حالي كه بر اساس قوانين درون حزبي امكان استيضاح دوباره او وجود ندارد، اين شكست‌ها باعث شده است بار ديگر زمزمه‌هايي پيرامون احتمال تغيير قوانين داخلي حزب براي استيضاح دوباره جانسون در حزب محافظه‌كار شنيده شود.
راي‌دهندگان بريتانيايي روز پنجشنبه براي شركت در انتخابات ميان‌دوره‌اي در تيورتون و هونيتون - منطقه‌اي روستايي در جنوب غربي انگليس - و همچنين شهر صنعتي ويك‌فيلد پاي صندوق‌هاي راي رفتند و شكست بزرگي را براي حزب محافظه‌كار رقم زدند. نمايندگان پيشين اين مناطق، چندي پيش به دليل رسوايي‌هايي جنسي مجبور به كناره‌گيري از پارلمان شده بودند. نيل پريش، نماينده محافظه‌كار پيشين تيورتون و هونيتون دو بار در حال تماشاي ويديوهاي غيراخلاقي در نشست پارلمان ديده شده بود و عمران احمد خان، نماينده پيشين ويك‌فيلد به جرم آزار جنسي يك پسر 15 ساله بايد براي 18 ماه به زندان مي‌رفت. اهميت اين شكست براي حزب محافظه‌كار زماني نمايان مي‌شود كه به تاريخچه انتخابات‌در اين دو منطقه توجه كنيم. تيورتون و هونيتون از دهه 1920 ميلادي به عنوان منطقه‌اي با «راي محافظه‌كارانه» شناخته مي‌شد و در آخرين انتخابات سراسري، محافظه‌كاران موفق شده بودند با كسب بيش از 24 هزار راي جايگاه نخست را در اين منطقه به دست بياورند. در انتخابات اخير اما همه‌چيز تغيير كرد؛ محافظه‌كاران در شرايطي با 16393 راي (38.5 درصد آرا) در جايگاه دوم ايستادند كه حزب ليبرال دموكرات موفق شد با كسب 22537 راي (52.9 درصد آرا) موفقيتي تاريخي را به دست آورد. ريچارد فورد، نماينده جديد تيورتون و هونيتون از حزب ليبرال دموكرات روز جمعه پس از پيروزي در انتخابات گفت كه «مردم تيورتون و هونيتون از جانب كل بريتانيا راي دادند و راي آنها نشان داد كه زمان خداحافظي بوريس جانسون با قدرت فرا رسيده است.»
شهر صنعتي ويك‌فيلد از 1932 تا ميانه دهه 2010 ميلادي به حزب كارگر راي مي‌داد. در همه‌پرسي برگزيت در سال 2016 اين منطقه راي به جدايي از اتحاديه اروپا داد و در انتخابات سراسري سال 2019 نيز محافظه‌كاران موفق شدند سلطه ديرينه حزب كارگر بر ويك‌فيلد را بشكنند. رسوايي‌هاي پيايي محافظه‌كاران اما سبب شد حزب كارگر دوباره بتواند اين كرسي را از رقبا پس بگيرد. بر اساس نتايج اعلام شده از سوي وزارت كشور بريتانيا، سيمون لايت‌وود عضو حزب كارگر توانست 13166 راي (48 درصد آرا) را از آن خود كرده و نماينده ويك‌فيلد در مجلس عوام شود. رقيب او، نديم احمد از حزب محافظه‌كار اما 8241 راي به دست آورد و با 30 درصد آرا در جايگاه دوم قرار گرفت. سيمون لايت‌وود در سخنراني پيروزي خود خطاب به بوريس جانسون نخست‌وزير بريتانيا گفت: «تحقيرهايي كه شما بر بريتانيا تحميل كرده‌ايد ديگر قابل تحمل نيست.» كر استارمر، رهبر حزب كارگر نيز در پي پيروزي نماينده اين حزب در ويك‌فيلد اعلام كرد كه اين پيروزي حاوي يك پيام واضح براي محافظه‌كاراني بود كه ديگر انرژي و ايده جديدي براي اداره كشور ندارند. روزنامه گاردين درباره نتايج انتخابات روز پنجشنبه مي‌نويسد: «از سال 1991 به اين سو اين اولين‌بار است كه حزب حاكم در انتخابات ميان‌دوره‌اي دو كرسي را از دست مي‌دهد.» به نوشته اين روزنامه، با اينكه از هم‌اكنون دورنماي انتخابات سراسري آينده براي محافظه‌كاران بد به نظر مي‌رسد اما با توجه به رشد فزاينده تورم و بحران اوكراين اين چشم‌انداز در سال آتي بسيار بدتر خواهد شد.
اين نتايج در حالي رقم خورد كه بوريس جانسون به تازگي توانسته بود از استيضاح درون حزبي به دليل رسوايي «پارتي‌گيت» جان سالم به در ببرد. كاركنان دفتر نخست‌وزير بريتانيا در دسامبر ۲۰۲۰ و در بحبوحه اجراي قوانين قرنطينه عمومي براي مهار شيوع ويروس كرونا يك مهماني و جشن و سروري بدون لحاظ هيچ‌گونه محدوديت‌هاي كرونايي برگزار كردند كه با انتشار تصاوير آن به رسوايي «پارتي‌گيت» شهرت يافت. اين مساله حتي موجب شد تعدادي از اعضاي حزب محافظه‌كار در مجلس عوام هم خواهان كناره‌گيري جانسون از قدرت باشند و اقدام به برگزاري جلسه راي اعتماد درون حزبي براي او كنند. در راي‌گيري شامگاه دوشنبه 6 ژوئن از مجموع گروه پارلماني محافظه‌كاران 148 نماينده موافق بركناري بوريس جانسون از رياست حزب بودند و 211 نفر نيز ترجيح مي‌دادند او همچنان در مقام رياست حزب و نخست‌وزيري بريتانيا باقي بماند. جانسون براي حفظ جايگاه خود به راي اكثريت ساده نمايندگان حزب محافظه‌كار در مجلس عوام يعني 180 نفر نياز داشت و با 211 نماينده حامي كار سختي پيش روي خود نمي‌ديد، اما كارشناسان هشدار مي‌دهند كه مخالفت 148 نماينده از حزب محافظه‌كار يعني دست كم 40درصد نمايندگان حزب خودش نيز رهبري او را قبول ندارند.
به گزارش «اعتماد»، يكي از دلايلي كه جانسون نمي‌تواند چندان به مسير آينده اميدوار باشد، اين است كه ترزا مي، نخست‌وزير محافظه‌كار پيشين بريتانيا در موقعيت مشابه او در سال 2018، حمايت تعداد بيشتري از نمايندگان حزب محافظه‌كار را همراه خود داشت، اما كمتر از 6 ماه بعد از دريافت دوباره راي اعتماد از مقام خود كنار گذاشته شد. اين مساله در كنار دو شكست سنگين در انتخابات ميان‌دوره‌اي، اين پيام را براي اعضاي حزب محافظه‌كار به همراه دارد كه يا از جانسون عبور مي‌كنند و به دنبال فردي با پيشينه بهتر و آبرومندانه‌تر براي نخست‌وزيري مي‌روند يا بايد با تبعات خشم مردم از چند رسوايي پيايي در حزب مواجه شوند.
پيامدهاي سياسي شكست محافظه‌كاران خيلي زود خود را نشان داد؛ صبح روز جمعه، دو ساعت پس از پايان شمارش آرا اوليور داودن، در نامه‌اي به بوريس جانسون كناره‌گيري خود از رياست حزب محافظه‌كار را اعلام كرد. او در نامه استعفاي خود نوشت: «انتخابات ديروز پارلماني آخرين مورد از نتايج بسيار ضعيف حزب ماست. حاميان ما از رويدادهاي اخير مضطرب و نااميد شده‌اند و من نيز در اين احساسات شريك هستم. ما نمي‌توانيم مثل هميشه به كار خود ادامه دهيم. كسي بايد مسووليت را بپذيرد و من به اين نتيجه رسيده‌ام كه در اين شرايط باقي ماندن در سمت براي من درست نيست.» روزنامه نيويورك تايمز در تحليل اين استعفا نوشته است كه «داودن نشان داد بيش از آنكه بوريس جانسون به عنوان نخست‌وزير بريتانيا وفادار باشد به حزب محافظه‌كار وفادار است.» اين روزنامه همچنين تاكيد كرد كه به رغم شكست هيچ نشانه‌اي از تجديدنظر در مواضع بوريس جانسون ديده نمي‌شود.
بوريس جانسون روز جمعه اعلام كرد با وجود شكست سنگين حزبش در انتخابات ميان‌دوره‌اي پارلمان انگليس، استعفا نخواهد داد. نخست‌وزير انگليس در اين باره گفت: «ما اكنون با فشارهاي ناشي از افزايش هزينه‌هاي زندگي، افزايش قيمت سوخت، انرژي و مواد غذايي روبه‌رو هستيم. اين به مردم ضربه مي‌زند.» او ادامه داد: «ما به اين نتيجه رسيده‌ايم كه بايد كارهاي بيشتري انجام دهيم و به‌طور حتم اين كار را مي‌كنيم. ما به راه خود ادامه مي‌دهيم و به نگراني‌هاي مردم تا جايي كه به نتيجه‌اي مطلوب برسيم، رسيدگي خواهيم كرد.» نشريه تايمز نوشته است: جانسون در انتخابات سراسري ۲۰۱۹ محافظه‌كاران را به بيشترين اكثريت در سه دهه اخير رساند و به دليل توانايي‌اش در پيروزي در مناطق شمالي و مركزي انگليس كه معمولابه حزب كارگر راي مي‌دهند، مورد تحسين قرار گرفت. با اين حال، از دست دادن ويك‌فيلد مي‌تواند نشان دهد كه توانايي او براي پيروزي دوباره در اين مناطق در انتخابات ملي بعدي كه در سال ۲۰۲۴ انتظار مي‌رود نيز به خطر افتاده است.
كالم پيكرينگ، اقتصاددان بريتانيايي ، باور دارد كه كار دولت جانسون نمي‌تواند بدون نگراني و مانند گذشته ادامه پيدا كند. پيكرينگ مي‌افزايد: «نفس‌هاي دولت جانسون به شماره افتاده است. اگر جانسون در ماه‌هاي آينده پيشرفت چشمگيري در نظرسنجي‌ها نداشته باشد، احتمالا با چالش‌هاي جديدي براي رهبري خود مواجه خواهد شد.» به گفته او، خطر بدتر شدن وضعيت اقتصادي در تابستان و همچنين نتايج بد احتمالي در انتخابات ميان‌دوره‌اي آتي، وضعيت عليه نخست‌وزير فعلي بريتانيا مي‌تواند بدتر شود.
بوريس جانسون بايد در انتظار يك بحران ديگر نيز باشد. رويترز نوشته كميته ويژه پارلمان انگليس براي تحقيق درباره تخلفات نخست‌وزير اين كشور در ماجراي رسوايي پارتي‌گيت به احتمال زيادي بوريس جانسون را براي شهادت احضار خواهد كرد تا وي در تنگناي بيشتري براي كناره‌گيري از قدرت قرار گيرد. كميته تحقيقات پارلمان انگليس كار خود را از ماه آينده ميلادي آغاز مي‌كند و انتظار مي‌رود كه يافته‌هاي خود را چند ماه بعد در پاييز منتشر كند. جلسات استماع به احتمال زياد علني برگزار مي‌شود تا انتقادها در مورد نحوه كار كميته محدود و از هرگونه اتهام «سرپوش گذاشتن بر تخلفات» جلوگيري شود. همچنين ممكن است قبل از تعطيلات تابستاني يك فراخوان براي دريافت شواهد ارايه شود تا افراد - از جمله افشاگران احتمالي كه در دفتر نخست‌وزيري كار مي‌كنند - هر گونه اعتراف يا مدركي را ارايه كنند.