براي ژاپن سخن بگو
محمدحسين عادلي
شينزو آبه در كتاب خود تحت عنوان «به سوي ملتي زيبا» داستاني را از تاريخ انگليس زمان نخست‌وزيري چمبرلين تعريف مي‌كند كه وقتي در حال سخنراني بود، نماينده‌اي با فرياد بلند ضمن يادآوري نظرات مردم خطاب به نخست‌وزير مي‌گويد: «براي انگليس سخن بگو». آبه با نتيجه‌گيري از اين داستان خود را در زمره رهبراني به شمار مي‌آورد كه صداي مردم را مي‌شنود و «براي ژاپن سخن مي‌گويد». از همين‌رو طولاني‌ترين نخست‌وزير بعد از جنگ دوم جهاني ژاپن با حدود 7 سال و 9 ماه است. او در سال‌هاي 2006 تا 2007 براي بار اول و در سال 2012 تا 2020 نخست‌وزير ژاپن بود. مدت نخست‌وزيري او از آن جهت مهم است كه در ژاپن، عمر نخست‌وزيران بسيار كوتاه و مدت زمامداري بسياري از آنان كمتر از يك سال و دو سال است. 29 نخست‌وزير قبل از دور اول نخست‌وزيري آبه و پنج نخست‌وزير قبل از دور دوم او و دو نفر بعد از آبه زمام امور را به دست داشتند كه با اين تعداد ميانگين مدت نخست‌وزيري ژاپن را به حدود دو سال محدود مي‌كند.
آبه در خانواده‌اي به دنيا آمد كه پدربزرگش نخست‌وزير ژاپن بود و پدرش وزير خارجه موفق ژاپن در زمان زمامداري ياسيرو ناكازونه بود. بنابراين خود را صاحب رسالت براي كشورش مي‌دانست. او نخست‌وزيري بود كه بعد از دوره‌اي از فرو رفتن ژاپن در مشكلات اقتصادي و سياسي و اجتماعي ظهور كرد و توانست اصلاحات مهمي را در تاريخ ژاپن رقم بزند و به ژاپن بار ديگر در صحنه بين‌المللي جايگاه ويژه‌اي ببخشد. او در چند بخش مهم دست به اصلاحات زد. در بخش اقتصادي براي بيرون كشيدن ژاپن از ركود طولاني، در بخش امنيتي و سياست خارجي براي اقتدار ملي و در بخش اجتماعي براي تقويت هويت ملي. براي اين كار اما مهم‌ترين هنر و دستاورد او را بايد ايجاد اتحاد ملي دانست. او براي اينكه بتواند در زمينه‌هاي مهم بالا دست به اصلاح ساختار بزند ابتدا به فكر ايجاد اتحاد و اجماع ملي بود و لذا پس از دوره‌اي از تشتت سياسي و افول اقتصادي، او بود كه توانست با نوآوري‌هاي خود از يك طرف و با انعطاف خود در برابر گروه‌ها و احزاب ديگر از طرف ديگر به اجماعي دست پيدا كند كه هيچ نخست‌وزيري قبل از او نتوانسته بود چنين اتحادي را رقم بزند. از همين‌رو ثبات لازم براي اجراي اصلاحاتش را خود به وجود آورد. در اقتصاد برنامه آبه به «آبه نوميكس يا اقتصاد آبه» مشهور شد و با هدف احياي اقتصاد ژاپن بر سه محور استوار بود: سياست پولي با هدف‌گذاري براي تورم 2 درصد، سياست مالي با هدف توازن بودجه و كاهش هزينه‌هاي دولت و اصلاحات ساختاري در بخش كشاورزي، انرژي و سلامت و نيز شيوه‌هاي حكمراني. جالب توجه است كه او در ارايه لوايح قانوني و برنامه‌هاي اصلاحات خود در زماني كه متوجه مي‌شد با مخالفت روبه‌رو مي‌شود، تجديدنظر مي‌كرد و از خود انعطاف نشان مي‌داد يا در زمان اجراي آنها يا در برنامه اصلاحات تغييراتي را به وجود مي‌آورد تا مورد اجماع و قبول مردم قرار گيرد. آبه براي بسامان كردن امور اقتصادي شوراي اقتصاد و سياست مالي تاسيس كرد.
بخش امنيت ملي، امور نظامي و سياست خارجي زمينه‌هايي بودند كه نخست‌وزيران ديگر يا اصلا به آن ورود نمي‌كردند يا نتوانستند اقدام خاصي بكنند، اما او توانست با تفسير جديد از ماده 9 قانون اساسي (ماده الزام ژاپن به صلح و عدم اقدام نظامي) قوانين جديدي را در زمينه امنيت ملي و امور نظامي تدوين و تصويب كند كه اقتدار ملي ژاپن را بيش از پيش ارتقا بدهد. او شوراي امنيت ملي ژاپن را زيرنظر خود تاسيس كرد و براي نخستين‌بار دستور داد استراتژي دفاع ملي ژاپن تدوين شود. او در امور نظامي با تعريف جديد از «دفاع ملي» نخست بودجه نظامي را افزايش داد و سپس جايگاه «آژانس دفاع ملي» را به وزارت دفاع ملي ارتقا داد. او در اين زمينه پا را فراتر گذاشت و قانون اجازه به نيروي نظامي براي دخالت در منازعات خارجي كشورهاي ديگر را مجاز دانست. اين قانون از جنجالي‌ترين قوانين زمان آبه به شمار مي‌رود كه مخالفين زياد داشت. اما به گونه‌اي آن را تدوين كرد كه امريكا از اين قانون حمايت كرد. البته طبيعي بود كه چين آن را نشانه‌اي از بازگشت ژاپن به زمان جنگ‌طلبي ژاپن تلقي كند. در واقع ژاپني‌ها اين قانون را به‌گونه‌اي تدوين كردند كه به جاي امريكا يا در همسويي با آن كشور اقدام به دخالت مي‌كنند و هدف آن بيشتر حفظ صلح بين طرف‌هاي درگير خواهد بود. اين كار براي ژاپن كه بعد از جنگ جهاني دوم امكان داشتن نيروي نظامي و دخالت در منازعات بين‌المللي نداشت امر محالي به نظر مي‌رسيد كه با وجود مخالفت‌ها توانست به كرسي بنشاند. در همين راستا واحد ضد تروريسم بين‌المللي ژاپن را نيز تاسيس كرد. در سياست خارجي آبه يكي از پركارترين نخست‌وزيران ژاپن محسوب مي‌شود. او براي ژاپن يك سياست جهاني تعريف كرد و به دنبال آن بود كه براي كشورش رسالت جهاني بسازد و از اين بابت نيز تا حدود زيادي موفق بود، زيرا در دوره خود ابتكارات متعدد و موفقي را توانست به وجود آورد؛ اتحاديه اقتصادي اقيانوس آرام با استراليا، هند، امريكا و ژاپن. همچنين اتحاد با كره‌جنوبي، چين و امريكا را به وجود آورد. با اتحاديه اروپا ترتيبات همكاري نزديك‌تري را رقم زد. به چين سفر كرد و با اين كشور توانست فضاي جديد همكاري ايجاد كند و از سوءتفاهمات بكاهد. او اولين نخست‌وزير ژاپن بود كه به ايران سفر و تلاش كرد تا در مورد پايدار ماندن برجام ميانجيگري كند. پدر او شيتارو آبه نيز در زمان جنگ تحميلي به ايران سفر كرده و نقش مهم و مثبتي در مذاكرات قطعنامه 598 به عمل آورده بود و بالاخره در بخش اجتماعي تاكيد بر آموزش و دانشگاه‌ها، ساختار جمعيت و ارتقاي جايگاه زن نه تنها در بخش اشتغال، بلكه در بخش مديريتي و رهبري از جمله مهم‌ترين زمينه‌هاي اصلاحاتي او بود. او اولين نخست‌وزير ژاپن بعد از جنگ قلمداد مي‌شود كه بعد از دور اول نخست‌وزيري‌اش دوباره براي نخست‌وزيري كانديدا شد.
كسي نمي‌داند آيا او دوباره به فكر زمامداري افتاده بود كه به چنين سرنوشتي دچار شد؟ هنوز زود است كه درباره علل اين ترور تحليل قابل قبولي ارايه داد ولي مي‌توان گفت كه آبه با آن همه كارهاي نو بي‌شك يكي از برجسته‌ترين قهرمانان تاريخ معاصر ژاپن است. به نوبه خود اين ضايعه را از طرف انجمن غيردولتي دوستي ايران و ژاپن به مردم ژاپن تسليت عرض كرده و براي ملت ژاپن سرافرازي و صلح و ترقي آرزو مي‌كنم.
رييس فعلي انجمن دوستي ايران و ژاپن
و سفير اسبق ايران در ژاپن