ترانزيت ريلي كالا

اين روزها در دولت سيزدهم، مدام از اهميت درآمد ترانزيت كالا صحبت مي‌شود، مي‌دانيم كه عبور كالا يا مسافر از حريم هر كشوري چه هوايي، چه جاده‌اي يا ريلي را ترانزيت يا حمل و نقل عبوري كالا مي‌نامند، گزاره‌اي كه يكي از مهم‌ترين منابع كسب درآمدهاي ارزي بسياري از كشورهاست و دستاوردهاي اقتصادي قابل توجهي از اين طريق ايجاد مي‌شود. ايران از اين منظر در وضعيت مطلوبي قرار دارد. عبور كالا از ايران قدمتي هزاران ساله دارد، مهم‌ترين عنصر براي انتخاب روش و مسير ترانزيت كالا، زمان، هزينه، سرعت، امنيت و انتقال بين روش‌هاست. متاسفانه در زماني كه اكثر كشورها به فكر توسعه راه‌آهن خود هستند در ايران به دلايل مختلف از جمله كسر بودجه، شدت مصرف انرژي و تحريم‌ها تعداد سفر و تناژ بار ريلي رو به كاهش است. امروز 90درصد ترانزيت عبوري از ايران از طريق حمل و نقل جاده‌اي انجام مي‌شود. در صورتي كه هنگام راه‌اندازي مسير ريلي مشهد – سرخس در دولت سازندگي در سال 1375 براساس چشم‌انداز 25 ساله قرار بود به حمل و نقل ريلي و مخصوصا ترانزيت ريلي اهميت ويژه‌اي داده شود و حمل و نقل ريلي بار و مسافر به حداقل 30 درصد برسد. در قانون مديريت مصرف سوخت در سال 86 نيز سهم حمل و نقل ريلي 30درصد تعيين شد. همان‌طور كه بارها گفته شده قانون‌هاي خوب تصويب مي‌كنيم ولي به آن عمل نمي‌كنيم. متاسفانه در امر استفاده از ريل به حداكثر 10درصد رسيديم، با بررسي‌هاي ميداني مشخص مي‌شود كه اين سهم ناچيز ترانزيت ريلي به دليل ضعف فرسودگي مسيرهاي ريلي نيروي كشش، در برابر مسيرهاي جاده‌اي و عدم اجراي قانون مصرف سوخت و اجراي قوانين بالادستي و البته كسر بودجه و تحريم‌ها و در نتيجه تجهيزات موثر است. همان‌گونه كه تعامل با سازندگان مشهور اتوبوس و واگن در جهان به دليل كسري بودجه و تحريم‌ها، تامين زيرساخت‌هاي تجهيزاتي حمل‌ونقل عمومي و ريلي درون‌شهري و تامين اتوبوس و واگن براي كلانشهرها از طريق سازندگان داخلي را دچار مشكل كرده، در مسيرهاي ترانزيتي ريلي نيز با همين مشكلات دست و پنجه نرم مي‌كنيم. لذا لازم است با ترفندهاي مختلف به  افزايش مطلوبيت مسيرهاي ريلي ترانزيتي موجود از جمله سرخس، اينچه‌برون، مرز شرقي به تركيه و البته نخجوان اهميت بيشتري داده شود تا تقاضاي ترانزيت ريلي روز به روز افزايش يابد. جا دارد يادي كنيم از آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني و مهندس تركان كه در دوران سازندگي با جديت مسير ريلي بافق-بندرعباس و اتصال ريل مشهد-سرخس را به همين منظور فراهم كردند، مهندس تركان در اواخر عمر پربركت خود در مصاحبه‌اي چنين گفتند؛ در سال در زمان افتتاح پروژه ريلي بافق-بندرعباس آيت‌الله هاشمي، سران آسياي ميانه را به بندرعباس دعوت كردند. همه آمدند. در اين مراسم تنگ گوش من ‌گفتند، مسير ريلي مشهد -سرخس را چه كار مي‌كنيد. گفتم پول نداريم، گفت اگر پول باشد چه مي‌شود، گفتم يك‌ساله تمام مي‌شود. آيت‌الله هاشمي در سخنراني افتتاحيه خود ناگهان از سران كشورها براي يك‌سال بعد به جهت افتتاح مسير ريلي مشهد-سرخس دعوت كردند و همه را متعجب ساختند. لذا عصر همان روز بچه‌ها نشستند كه ببينيم مسير سرخس را چه كار كنيم. البته هاشمي به عهد خود عمل كرد و هر چه خواستيم، داد. بالاخره پروژه با همت مهندس تركان و همكاران به سختي تمام شد. سال بعد مقامات آسياي ميانه آمدند و افتتاح پروژه ريلي سرخس انجام شد، حمايت‌ها و پشتيباني هاشمي‌رفسنجاني از مديران بي‌نظير بود. البته خودش به كارها هم مسلط بود.