جنگ اوكراين و رقابت نفتي تهران - مسكو
مسابقه تخفيف به نفع ايران نيست
همان‌طوركه ديدار‌هاي سطح بالاي اخير بين رهبران روسيه و ايران نشان مي‌دهد، روابط مسكو و تهران از زمان آغاز حمله روسيه به اوكراين در فوريه ۲۰۲۲ همچنان قوي باقي مانده است. با اين حال، جنگ جاري در اوكراين، پيامد‌هاي منفي جدي براي ايران داشته است. عواقبي كه ممكن است با ادامه جنگ بدتر شوند. با وجود اين، به نظر مي‌رسد تمايل ايران براي همكاري با روسيه همچنان ادامه خواهد داشت.
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ايران در ۲۹ ژوئن در حاشيه اجلاس سران خزر در تركمنستان با يكديگر ديدار كردند. پوتين در اين ديدار خاطرنشان كرد كه تجارت روسيه و ايران در سال ۲۰۲۱، ۸۱ درصد و چند ماه ابتدايي ۲۰۲۲ رشد ۳۱ درصدي داشته است. رييسي هم گفت «هيچ چيزي مانع از پيشرفت روابط تجاري و اقتصادي ما نشده و نخواهد بود».
رييسي به همكاري روسيه و ايران در زمينه انرژي و مواد غذايي و همچنين همكاري روسيه و ايران در سوريه «و ساير حوزه‌ها» اشاره كرد و اينكه اين امر نه تنها براي روسيه و ايران بلكه براي كل منطقه «مفيد» است. رييسي همچنين به همكاري مشترك در زمينه حمل‌ونقل، ترانزيت، ماهيگيري، گردشگري و در خصوص درياي خزر اشاره كرد.
سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، چند روز قبل از اين اجلاس، براي ديدار با همتاي ايراني خود به تهران رفت. لاوروف حمايت خود را از احياي برجام اعلام كرد كه دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ امريكا را از آن خارج كرده و دولت بايدن و ايران هنوز در مورد آن به توافق نرسيده‌اند. از سرگيري اشكال مختلف همكاري‌هاي اقتصادي روسيه و ايران از جمله اتصال سيستم راه‌آهن روسيه و ايران از طريق تركمنستان و قزاقستان مورد بحث و بررسي قرار گرفت. مسائل نظامي، امنيتي و ديگر مسائل بين‌المللي - از جمله «مقابله با يكجانبه‌گرايي» (يعني ايالات متحده) - نيز مورد بحث قرار گرفت.
با وجود اين نمايش همبستگي در بالاترين سطح، جنگ در اوكراين پيامد‌هاي منفي متعددي براي ايران داشته است. مانند ساير كشور‌هاي خاورميانه، ايران نيز از اوكراين و روسيه گندم وارد مي‌كرد. محاصره صادرات گندم اوكراين توسط روسيه و همچنين عدم تمايل روسيه به فروش بيشتر گندم خود، باعث افزايش قيمت گندم و محدود كردن عرضه گندم براي همه كشور‌هاي واردكننده گندم از جمله ايران شده است. مانند ساير كشورها، اين امر به ناآرامي در ايران به دليل افزايش قيمت مواد غذايي منجر شده است. اين مشكل پيامد مستقيم تهاجم روسيه به اوكراين است، اما ظاهرا مسكو مايل يا قادر به كمك به تهران در بهبود آن نيست.
عده‌اي در ابتدا تصور مي‌كردند كه تحريم صادرات نفت روسيه توسط غرب با تقويت تقاضا براي نفت به ايران كمك خواهد كرد. در عوض، صادرات نفت ايران از آغاز حمله روسيه به اوكراين كاهش يافته است. به اين دليل كه روسيه با ارايه تخفيف‌هايي بسيار بيشتر از ايران، توانست صادرات نفت خود به چين و هند را افزايش دهد. به گفته يك كارشناس، مسكو مايل به هماهنگي با تهران در زمينه صادرات نفت نبوده است. دقيقا برخلاف رد درخواست‌هاي امريكا براي افزايش توليد نفت توسط عربستان سعودي و امارات متحده عربي كه نشان‌دهنده تمايل آنها براي پايبندي به توافقات با روسيه در اوپك‌پلاس است. ايران در نهايت با افزايش تخفيف خود بر صادرات نفت پاسخ داد، اما اين مسابقه تخفيف به نفع ايران نيست. روسيه به‌طور مشابه از طريق كاهش شديد قيمت فولاد خود براي مشتريان آسيايي ايران از جمله افغانستان، چين، كره جنوبي و تايلند، صادرات فولاد ايران را كاهش داده است. همچنين گزارش‌هاي ضد و نقيضي وجود دارد كه روسيه برخي از نيرو‌هاي خود را از سوريه براي استقرار مجدد در اوكراين خارج كرده است. اگر چنين باشد، از نظر تئوري فرصتي را براي ايران فراهم مي‌كند تا نفوذ خود را در سوريه نسبت به روسيه افزايش دهد. با اين حال، اين مساله در واقعيت شايد به معناي افزايش بار بر دوش نيرو‌هاي ايران و حزب‌الله براي دفاع از اسد در برابر مخالفان داخلي مختلف آن باشد كه شايد با عقب‌نشيني روسيه دلگرم شوند.
ايران از توافق روسيه و اسراييل براي ناديده گرفتن حملات اسراييل به مواضع ايران و حزب‌الله در سوريه، خوشحال نيست. اگر مسكو واقعا سطح حضور نيرو‌هاي خود را در سوريه كاهش دهد، اسراييل ممكن است به جاي تمايل به برطرف كردن حساسيت‌هاي روسيه، به دنبال افزايش حملات خود باشد - چيزي كه احتمالا تهران از آن استقبال نخواهد كرد- محكوميت اخير حملات اسراييل توسط وزارت خارجه روسيه نشان مي‌دهد كه حملات اسراييل در سوريه ممكن است حتي با وجود نيرو‌هاي روسي در آنجا افزايش يابد.
پس جنگ روسيه در اوكراين چندين مشكل جدي براي ايران ايجاد كرده است. با اين حال، اين بدان معنا نيست كه ايران احتمالا از روسيه جدا مي‌شود يا عليه روسيه موضع مي‌گيرد. تا زماني كه روسيه و ايران هر دو با ايالات متحده و غرب به‌طور گسترده‌تر در تضاد باشند، تهران احتمالا به‌رغم جنبه‌هاي منفي كنوني به روابط خود با مسكو ادامه مي‌دهد و مسكو آن را مي‌داند.
منبع: Responsible State . ترجمه: سايت انتخاب