رجب طيب اردوغان در اظهاراتي تازه احتمال گفت‌وگو با دمشق را رد نكرد
چرخش آنكارا به سمت دمشق
شهاب شهسواري
يك هفته پس از آنكه وزير خارجه تركيه از تماس‌هاي پنهاني ميان آنكارا و دمشق خبر داد، رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه در اظهاراتي كم‌سابقه در يك دهه گذشته از احتمال برقراري گفت‌وگو با دمشق سخن گفت. اردوغان كه در مسير بازگشت از سفرش به اوكراين در هواپيما با خبرنگاران سخن مي‌گفت، تاكيد كرد كه نمي‌توان گفت‌وگو و ديپلماسي با دمشق را رد كرد. اردوغان با اشاره به اينكه ديپلماسي با سوريه در اين دوران هرگز قطع نشده است، مدعي شد كه هدف تركيه در سوريه در يك دهه گذشته شكست بشار اسد نبوده است. اظهارات اردوغان در شرايطي بيان مي‌شود كه تركيه از سه ماه پيش تهديد كرده است كه برنامه‌اي براي حمله نظامي به شمال سوريه دارد. دولت تركيه به‌‌رغم اظهارنظرهايي كه مبني بر آمادگي براي گفت‌وگو با دمشق بيان مي‌كند، از برنامه خود براي حمله به شمال سوريه عقب‌نشيني نكرده است. به نوشته الجزيره، اظهارات اردوغان به نظر نرم‌تر از اظهارنظرهاي پيشين او در مورد سوريه مي‌رسد. دولت اردوغان در طول يك دهه گذشته از مخالفان مسلح دولت سوريه حمايت كرده و از سال ۲۰۱۹ مستقيما بخش‌هايي از خاك اين كشور را نيز تحت تصرف درآورده است. اردوغان روز جمعه به خبرنگار گفت كه كشورش به‌‌رغم افزايش درگيري‌ها با كردها در شمال سوريه، به دنبال تصرف سرزمين در سوريه نيست. وي گفت: «ما چشمداشتي به سرزمين‌هاي سوريه نداريم، چراكه مردم سوريه برادران ما هستند. رژيم سوريه بايد اين را در نظر داشته باشد.» گفته مي‌شود درخواست ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه از همتاي تركيه‌اي براي گفت‌وگو با دمشق يكي از انگيزه‌هايي است كه باعث شده آنكارا رويكرد نرم‌تري را نسبت به سوريه در پيش بگيرد.
اردوغان در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «نمي‌توان ديپلماسي را كنار گذاشت. همه دنيا به ما نشان داد كه تا چه اندازه به ديپلماسي نياز داريم. ما هميشه بخشي از راه‌حل بوده‌ايم. ما براي حل مساله سوريه مسووليت پذيرفته‌ايم. هدف ما صلح منطقه‌اي و حفاظت از كشورمان در مقابل تهديدهاي شديدي است كه از اين بحران برمي‌خيزند.» اردوغان كه در طول يك دهه گذشته همواره تاكيد مي‌كرد بشار اسد بايد از قدرت در سوريه بركنار شود، در چرخشي آشكار گفته است كه انگيزه آنكارا در طول جنگ داخلي سوريه شكست يا عدم شكست بشار اسد نبود. اظهارات اخير اردوغان، نخستين تغيير موضع آنكارا و عقب‌نشيني از سياست‌هاي تهاجمي تركيه در منطقه نيست. تركيه در طول يك‌سال گذشته با عقب‌نشيني از مواضع پيشين خود درصدد احياي روابط با كشورهايي مانند عربستان سعودي و امارات متحده عربي برآمده است و به تازگي سطح روابط ديپلماتيك خود را با رژيم اسراييل بعد از نزديك به يك دهه خصومت بار ديگر به سفير ارتقا داده است.
مقام‌هاي آنكارا لحن صحبت‌هاي‌شان را در مورد سوريه به تدريج تغيير مي‌دهند. حياتي يزيجي، رييس حزب حاكم عدالت و توسعه در پاسخ به اين سوال كه آيا اردوغان با بشار اسد ديدار مي‌كند يا نه، گفته است: «نمي‌توانم بگويم اين هرگز رخ نمي‌دهد. مي‌تواند از هر سطحي شروع شود و بعدا به سطوح بالاتر برسد.» دولت باغچه‌لي، رهبر جنبش ملي‌گراي تركيه كه به عنوان شريك بالفعل ائتلاف حاكم معمولا روي تصميم‌هاي اردوغان تاثيرگذار است، هفته گذشته از اظهارات اخير مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه استقبال و آن را تقويت تلاش‌هاي براي صلح در سوريه توصيف كرده بود. وي تاكيد كرد: «دورنماي افزايش سطح تماس‌ها با سوريه به سطح ديپلماتيك و ريشه‌كن كردن تروريسم در همكاري با سوريه، حالا تبديل شدن به دستوركار سياسي پيش‌رو است و ارزش آن را دارد كه كاملا روي آن تامل شود.»
اردوغان راهي جز مصالحه ندارد
كمال علم، پژوهشگر ارشد در انديشكده كشورداري (Statecraft) معتقد است كه اردوغان يك‌سال مانده به انتخابات سرنوشت‌ساز تركيه، راهي جز آشتي با سوريه ندارد. اين كارشناس مسائل منطقه در ميدل ايست‌آي مي‌نويسد: «در حالي كه اردوغان با مهارت در موضوع اوكراين بين روسيه و ناتو مانور مي‌دهد، در مورد سوريه هر بار خواسته است تعادل ايجاد كند به در بسته خورده است. آنكارا در مورد عمليات نظامي تركيه در شمال سوريه كه مدت‌ها از اعلام آن مي‌گذرد اما هنوز به تاخير افتاده، كم‌كم شبيه به چوپان دروغگو شده است.» اين كارشناس مسائل خاورميانه مي‌نويسد: «مهم‌ترين دليل براي اي ن تاخير اين است كه شمال شرقي سوريه شبيه حياط خلوت تركيه است و هر حمله تازه‌اي به شمال غربي سوريه مي‌تواند باعث ايجاد مشكلات عديده‌اي براي گروه‌هاي نيابتي تركيه در نقاط ديگر شود. در نتيجه اردوغان هيچ گزينه‌اي جز يك توافق براي حفظ آبرو با اسد ندارد.» اين كارشناس مي‌نويسد: «آشتي دو كشور به نظر مي‌رسد كه بيشتر عملگرايانه و مانند توافق ۱۹۹۸ آدانا باشد تا دوران ماه عسل در دهه اول قرن بيست و يكم ميان بشار اسد و اردوغان.»
شروط ادعايي آنكارا و دمشق براي از سرگيري روابط
يك روزنامه تركيه‌اي از پنج درخواست متقابل آنكارا و دمشق براي بازگشايي كانال‌هاي ارتباطي و عادي‌سازي روابط ميان دو كشور خبر داد. به گزارش ايسنا، روزنامه «تركيه گازاتسي» در مقاله‌اي با عنوان پنج خواسته‌اي كه بشاراسد تعيين كرد، به نقل از برخي منابع آگاه كه نام آنها را اعلام نكرد، نوشت: دولت سوريه پنج خواسته را مطرح كرد كه آنكارا بايد براي بازگشايي كانال‌هاي ارتباطي ميان دو طرف، به آنها عمل كند، اين پنج خواسته عبارت هستند از:
يك- بازگرداندن استان ادلب به مديريت دمشق
دو- گمرك‌هاي گذرگاه مرزي «كسب» و گذرگاه «جيلوه گزو» (گذرگاه باب الهوي) به كنترل ارتش و دولت سوريه منتقل شود و نيز دولت سوريه بر مسير تجاري ام۴ واقع در شرق سوريه، ديرالزور-حسكه و حلب-لاذقيه كنترل كامل يابد.
سه- تركيه از تحريم‌هاي اروپا و امريكا عليه تجار و شركت‌هاي حامي خانواده اسد و دولت سوريه حمايت نكند.
چهار- حمايت تركيه از پذيرش دوباره سوريه در اتحاديه عرب، سازمان همكاري اسلامي و نهادها و سازمان‌هاي بين‌المللي مشابه كه به حالت تعليق درآمده بود، بررسي شود.
پنج- تركيه به پيشنهادهاي خود براي همكاري، نابودي تروريسم و بازگرداندن نفت سوريه به دمشق عمل كرده و به حمايت خود از سوريه در پروژه‌هاي سدها، بزرگراه‌ها، برق، موسسه‌هاي آموزشي، آب و كشاورزي ادامه دهد.
همچنين اين روزنامه تركيه‌اي پنج خواسته‌اي را كه آنكارا براي ازسرگيري رايزني‌ها با سوريه تعيين كرده، منتشر كرد كه اين پنج خواسته عبارت هستند از:
يك- دولت تركيه مناطقي را از نيروهاي حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك) /يگان‌هاي مدافع خلق كرد به شكل كامل پاكسازي كند.
دو- تهديد تروريستي در مرزهاي تركيه-سوريه كاملا برطرف شود.
سه- اجراي كامل عمليات‌هاي ادغام سياسي و نظامي ميان اپوزيسيون و دمشق و بازگشت ايمن پناهجويان
چهار- آنكارا مي‌خواهد حمص، دمشق و حلب در مرحله اول مناطقي آزمايشي براي بازگشت ايمن باشند سپس اين چارچوب گسترش يابد و تركيه نيز بر روند بازگشت ايمن سوري‌ها و اقداماتي كه در مورد آنها انجام مي‌شود حتي پس از بازگشت و اسكان‌شان نظارت داشته باشد.
پنج- اجراي روند مذاكرات ژنو، تدوين قانون اساسي دموكراتيك، برگزاري انتخابات آزاد و آزادي فوري زندانيان سياسي به ويژه زنان، كودكان، سالمندان و افرادي كه داراي شرايط جسماني بدي هستند.
اردوغان: روابط تركيه با تل‌آويو شتاب جديدي مي‌گيرد
رييس‌جمهوري تركيه گفت كه روابط بين تركيه و رژيم اسراييل پس از انتصاب سفرا شتاب جديدي مي‌گيرد. به گزارش ايسنا و به نقل از خبرگزاري آناتولي، به گفته اداره ارتباطات تركيه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري اين كشور و اسحاق هرتزوگ، رييس رژيم صهيونيستي در تماسي تلفني به بررسي روابط و مسائل دوجانبه و منطقه‌اي پرداختند. در اين مكالمه تلفني، اردوغان گفت كه تصميم براي انتصاب دوجانبه سفرا «گامي مهم در راستاي تحولي مثبت» در روابط بين تل‌آويو و تركيه است. اردوغان همچنين به هرتزوگ گفت: تركيه به دنبال توسعه همكاري و گفت‌وگو «بر اساس احترام به حساسيت‌هاي دوجانبه و مشترك» است. اخيرا آنكارا و رژيم صهيونيستي تصميم گرفتند تا روابط ديپلماتيك خود را به صورت كامل احيا كرده و سفرايي را پس از چهار سال منصوب كنند.