هفتاد و هفتمين سالگرد پايان جنگ جهاني دوم
محمود فاضلي
مردم سراسر ژاپن به مناسبت هفتاد و هفتمين سالگرد پايان جنگ جهاني دوم مراسم‌هاي متعددي برگزار كردند. روز 15 آگوست سال 1945 مردم ژاپن براي شنيدن پيام امپراتور كنار راديوهاي‌شان جمع شدند. او اعلام كرد كه ژاپن تسليم شده است. نيروهاي ژاپني قبل از اين تاريخ سرسختانه در مقابل نيروهاي امريكا، چين، كره مقاومت مي‌كردند. سرانجام با بمباران اتمي امريكا در شهرهاي ناكازاكي و هيروشيماي ژاپن در روز 6 آگوست 1945 ژاپن تسليم شد و جنگ جهاني دوم پس از 6 سال نبردهاي خونين خاتمه يافت. بيش از دو ميليون نفر در ارتباط با ارتش امپراتوري ژاپن و حدود 800 هزار غيرنظامي در اين جنگ كشته شدند. دولت ژاپن امسال نيز مراسمي براي گراميداشت ياد كشته‌شدگان برگزار كرد. حدود يك‌هزار نفر در اين رويداد سالانه در توكيو شركت كردند. به دليل اقدامات مقابله با ويروس كرونا تعداد شركت‌كنندگان كاهش داده شده بود. در ساعت 12 ظهر مردم ژاپن در چنين روزي براي كشته‌شدگان در جنگ جهاني دوم يك لحظه سكوت مي‌كنند. بيش از سه‌چهارم بستگان كشته‌شدگان در جنگ كه در مراسم شركت كرده بودند، بالاي 70 سال داشتند.
امپراتور ناروهيتو و ملكه ماساكو در مراسم يادبود امسال شركت كردند. امپراتور ضمن تسليت و ابراز همدردي با خانواده‌هاي قربانيان، در سخنراني خود گفت: «صميمانه اميدوارم ويراني‌هاي جنگ هرگز تكرار نشود. ژاپن متعهد به ايجاد صلح و رفاه است. درگيري‌ها هنوز در اين جهان يك واقعه ثابت است، اما ملت ما تحت لواي مشاركت فعالانه در صلح، براي حل چالش‌هاي گوناگون كه جهان با آنها روبه‌رو است، با جامعه جهاني متعهدانه همكاري خواهد كرد. ما هرگز ترس و وحشت‌هاي جنگ را ديگر تكرار نخواهيم كرد. من به اين سوگند همچنان پايبند خواهم بود. ژاپن رهبري تاثيرگذار در صلح است. با نگاهي به دوره طولاني صلح پس از جنگ، با تامل به گذشته‌مان و احساس ندامت عميق، صميمانه اميدوارم كه ويراني‌هاي جنگ ديگر هرگز تكرار نشود. به‌همراه مردم، اكنون به تمام كساني كه چه در ميدان جنگ و چه در جاهاي ديگر جان‌شان را از دست دادند صميمانه اداي احترام مي‌كنم و براي صلح جهاني و تداوم توسعه كشورمان دعا مي‌كنم.»
در مراسم توكيو كيشيدا، نخست‌وزير ژاپن اعلام داشت: «لحظه‌اي فراموش نخواهيم كرد كه صلح و رفاهي كه ما امروز از آن برخورداريم، به بهاي جان گرانمايه قربانيان زيادي به دست آمده است. درس‌هاي تاريخ را در سينه حك كرده و تمام تلاش خود را براي صلح و رفاه جهان انجام مي‌دهيم. در دنيايي كه همچنان درگيري و نزاع وجود دارد، ما براي برافراشته شدن پرچم صلح، با جامعه بين‌الملل همكاري جدي داريم.»
يشيدا به تجاوز ژاپن در سراسر آسيا در نيمه اول قرن بيستم يا قربانيان اين منطقه اشاره‌اي نكرد. اين حذف، ابتدا توسط شينزو آبه، رهبر ترور شده سابق، ايجاد شد، كسي كه تلاش داشت وحشيگري دوران جنگ ژاپن را سفيد كند. كيشيدا تا حد زيادي بر آسيب‌هايي كه ژاپن تحمل كرد، متمركز شد. به باور او صلح و رفاهي كه امروز كشور از آن برخوردار است براساس رنج و فداكاري كساني است كه در جنگ جان باختند. آبه از آغاز سال 2013 از اعتراف به خصومت‌هاي ژاپن در زمان جنگ يا عذرخواهي در سخنراني 15 آگوست دست كشيد. لغو سنتي كه در سال 1995 آغاز شد. كيشيدا با استناد به محيط امنيتي منطقه‌اي كه به طور فزاينده‌اي متشنج مي‌شود، متعهد شد كه بودجه دفاعي ژاپن را به ميزان قابل توجهي افزايش دهد اما در سخنراني اخير خود به «بازنگري قانون‌اساسي صلح‌طلبانه كشور»، يكي از روياهاي آبه اشاره‌اي نداشت. سه نفر از اعضاي كابينه ژاپن نيز براي بزرگداشت اين روز از معبد جنجالي «ياسوكوني» بازديد كردند، اقدامي كه احتمالا چين و كره‌جنوبي را خشمگين خواهد كرد. اين معبد جنجالي به عنوان نمادي از نظامي‌گري قديم ژاپن درنظر گرفته مي‌شود. قربانيان اقدامات ژاپني‌ها در نيمه اول قرن بيستم، به‌ويژه چين و كره، اين معبد را نمادي از نظامي‌گري ژاپني مي‌دانند، زيرا در ميان حدود 2.5 ميليون كشته جنگ، از كشته‌شدگان در جنگ نيز در ميان آنها هستند. وانگ ونبين، سخنگوي وزارت خارجه چين، پس از ديدار نيشيمورا، از آن انتقاد كرد و آن را «نگرش اشتباه دولت ژاپن نسبت به مسائل تاريخي» خواند و از توكيو خواست تا «عميقا در تاريخچه تجاوزات خود تامل كند، به درستي مسائل مربوط به همسايگان را با احساس مسووليت مديريت كرده و اعتماد آسيايي‌ها و جامعه بين‌المللي بزرگ‌تر را از طريق اقدامات مشخص جلب كند.» آبه آخرين نخست‌وزيري بود كه در سال 2013 از معبد ياسوكوني بازديد كرد؛ بازديدي كه خشم چين و كره‌جنوبي را برانگيخته بود و حتي انتقاداتي را از جانب امريكا، متحد نزديك ژاپن، نيز به همراه داشت.
چنين مراسم مشابه يادبود در كره‌جنوبي نيز برگزار شد. از بخش «هاپچون» كره‌جنوبي معمولا به عنوان هيروشيماي اين كشور ياد مي‌شود زيرا شمار زيادي از بازماندگان بمباران اتمي 1945 هيروشيما و ناكازاكي در آنجا زندگي مي‌كنند. بازماندگان كره‌جنوبي اين بمباران پس از زندگي در ژاپن در خلال حكومت استعماري ژاپن بر شبه‌جزيره كره، به كره‌جنوبي بازگشتند. حدود 1800 نفر كه دولت ژاپن آنها را بازمانده بمباران اتمي تعيين كرده است در كره‌جنوبي زندگي مي‌كنند.
ژاپن، صنعتي‌ترين كشور آسيا، پس از شكست در جنگ جهاني دوم به اشغال امريكا درآمد. قانون اساسي جديد آن كشور، دموكراسي را تقويت و قدرت سياسي را از اختيار امپراتور و فرماندهان نظامي خارج كرد و به نمايندگان منتخب ملت سپرد. ژاپني‌ها نيز با سخت‌كوشي و برنامه‌ريزي دقيق به موفق‌ترين قدرت پيشرو اقتصادي در جهان تبديل شدند. توليد صنعتي اين كشور در سال 1953م به ميزان توليد سال‌هاي آغازين جنگ جهاني دوم رسيد.