هميشه پاي ديگري در ميان است

اگر بو‌م‌هاي سفيد و آماده براي نقاشي را خالي از هرگونه مفهوم و پيام بصري در نظر بگيريم، اشتباه كرده‌ايم .علاوه بر رنگ سفيد، ابعاد چهارضلعي بوم و زواياي قائمه آن حامل پيام‌هاي مختلف مفهومي و حس‌هاي قوي هستند . در اين مورد در مطلبي با عنوان « بوم‌ها سفيد نيستند» در روزنامه اعتماد 07/11/97 مطالبي نوشته‌ام .مستطيل افقي زميني‌تر و صبورتر از مستطيل عمودي است . واسيلي كاندينسكي براي زاويه قائمه حس تيزهوشي و حدت قائل مي‌شد .پس حتي زماني‌كه به تنهايي روي يك بوم يا كاغذ سفيد نقشي مي‌اندازيد پاي ديگري در ميان است . ژيل دلوز در كتاب منطق احساس – The Logic Of Sensation - در بررسي آثار فرانسيس بيكن مي‌نويسد نقاش قبل از شروع به نقاشي بايد بوم را از تصاوير قبلي كه روي آن است خالي و پاك كند .منظور دلوز تصاوير اطراف و ذهن خود هنرمند يا همان ديگري‌ها است.در غير اين‌صورت هنرمند روي سطح خالي نقاشي نخواهد كرد .  هنرمند براي مادي و عيني شدن ذهنيت غيرمادي‌اش بايد رنج ناقص‌الخلقه بودن اثرش را به دوش بكشد .هنرمند به محدوديت‌هاي فيزيكي از قبيل ابعاد بوم، بستر پارچه، كاغذ، زمان براي موسيقي، زبان براي ادبيات و ..... تن مي‌دهد و از اين تن‌دادگي هرگز خوشحال نيست.  جهان هنر حداقل براي هنرمندان جهان آزادي نيست .  همكاري‌هاي هنري Artistic Collabration- - يا هنر همكاري-Collabrative Art- شكل متمدنانه پذيرش حضور ديگري در خلق اثر هنري است .حضور ديگري در خلق اثر منجر به توليد اثر مشترك يا اثر مخلوق همكاري مي‌شود كه اين دو در نظام حقوقي آثار هنري با همديگر فرق دارند .  « به نقل از نشريه حقوق خصوصي (دوره 13، شماره 1، بهار و تابستان 1395) در رأيي از دادگاه انگلستان اثر مشترك، اثري دانسته شده بود كه دو يا چند شخص متعهد گردند كه اثري را با هم پديد آورند و درباره كليات و طرح آن توافق كنند. بعدها در پرونده‌اي ديگر، دادگاه اثري را مشترك گفت كه پديدآورنده، قصد باطني ادغام سهم خود با ديگران را داشته باشد مطابق با اين ديدگاه، مشاركت فيزيكي پديدآورندگان و قصد دوجانبه و آشكار آنها براي ادغام سهام در حين خلق اثر، اهميتي نداشت. پس از تصويب قانون كپي رايت امريكا مصوب 1976، اولين تعريف قانوني اثر مشترك در تاريخ حقوق مالكيت فكري اين كشور بيان شد . مطابق اين قانون اثر مشترك « اثري است كه توسط دو يا چند پديدآورنده آماده شده و مقصود ايشان غيرقابل انفكاك بودن اجزاي اثر يا وابسته بودن اجزاي مزبور به يكديگر باشد .در حقوق ايران، ماده 6 قانون حمايت از مولفان، مصنفان و هنرمندان سال 1348، اثر مشترك را اثري مي‌داند كه با همكاري دو يا چند پديد‌آورنده به وجود آمده باشد و كار آنان جدا و متمايز نباشد .اما در خصوص اثر محصول همكاري هنرمندان در اين قانون تصريح شده است كه سهم هر كدام از هنرمندان تفكيك‌شدني و متمايز است . »  همكاري‌هاي هنري امري مرسوم است و مي‌توان از همكاري اندي وارهول و ژان باسكويت، جاسپر جونز و رابرت راشنبرگ و يا همكاري پيكاسو با جون ميلي، مبتكر نورپرداز اسپانيايي در سال 1949 نام برد . در ايران هم همكاري‌هاي هنري متعددي شكل گرفته است كه مي‌توان به عناصر انتزاعي ساسان نصيري روي پرتره‌هاي اكسپرسيونيستي فريد جهانگير و به تجربه فوق‌العاده همكاري صبا منوچهري به عنوان هنرمند فلزگر با محمد احصايي، بهرام دبيري، فريده لاشايي و شهلاحسيني اشاره كرد .  اقدام گالري هشت چشمه و كتابخانه ضرابي در نمايش همكاري هنري فريدون آو با هنرمندان ديگر، ادامه ضروري اين بخش از هنر معاصر ايران و دنياست .رضا آرامش، فريدون اميدي، شقايق عربي، نازگل انصاري، محسن احمدوند، شيده تامي، مهرداد پورنظرعلي، محمد پيريايي، شهلا حسيني، شنتيا ذاكرعاملي، علي رضوي، شقايق رضواني، داريوش زندي، اشكان صانعي، بيتا فياضي، محمدحسين غلامزاده، رضا لواساني، مهرداد محب‌علي، امين منتظري، علي نصير، شيرين نشاط، نيكي نجومي و نرگس هاشمي همكاران آقاي آو در اين پروژه بودند و چاپ اوليه آثار به عهده فواد شريفي بوده است .قابل توجه است اين نمايش با دلايلي كه در بيانيه آن آمده چهارمين صندوق اضطراري هنرمندان نام گرفته است و از چهاردهم مرداد تا چهاردهم شهريور برگزار مي‌شود. فريدون آو در هنر نيم قرن گذشته ايران حضور جاري و ساير دارد .من فكر مي‌كنم آو نتيجه‌نگر نيست او فرآيندنگر است. همواره عمل برايش مهم‌تر از محصول مي‌شود به همين دليل هميشه معاصر است . در پروژه كاشان هم به فرآيند توليد اثر توجه داشته است . در برابر آثارش نسخه كلاسيك زيبايي‌شناسي يعني « لذت و الم توامان » جواب نمي‌دهد. احساسات كشف‌شده را برنمي‌انگيزد و مخاطب را در برابر وضعيت رواني جديد قرار مي‌دهد .منطق غيرقابل كشف و جنبه‌هاي غير رسمي آثار آو موجب مي‌شوند كه فضاهايش به جنبه‌هاي رسمي مثل فضاي مثبت و منفي يا تركيب‌بندي آهنين تقليل نيابد . حضور آقاي آو در هنر معاصر و در كنار هر هنرمندي آنقدر سهمگين و بديع است كه امكان و نگراني استحاله هنرمند وجود دارد .خوب مي‌دانيم فرهنگ و سنت مريد و مراد كه منجر به سئوال و جواب مي‌شود پويايي ندارد .اينجاست كه كيوريتورهايي كه هنرمند هم هستند مواجهه‌شان با هنرمندها بسيار خطير مي‌شود. ناظران ثالث فاعليت مستقيم خيلي ازكيوريتورها – اگرچه ناخوداگاه - را در آثار هنرمندان ايران مي‌بينند . البته اكنون اينستاگرام اولين كيوريتور خيلي از هنرمندان شده است .  آنچه اكنون از همه‌چيز ضروري‌تر است نقد و بررسي و مستندكردن اين رويداد مهم در گالري هشت‌چشمه و كتابخانه ضرابي است .تا با ارزيابي نقاط ضعف و قوت به عنوان يك مرجع در اختيار هنرمنداني قرار بگيرد كه در آينده قصد همكاري هنري دارند .