در نشست خبري وزير امورخارجه ايران با همتاي روسي مطرح شد
«نيرومندسازي» مطالبات ايران در احياي برجام
شهاب شهسواري
حسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران روز گذشته در مسكو مهمان همتاي روس خود، سرگي لاوروف بود. اين سومين سفر اميرعبداللهيان به روسيه در يك سال گذشته است. وزير امورخارجه ايران در اين سفر با اشاره به بررسي كارشناسي پاسخ‌هاي امريكا به ملاحظات ايران در خصوص پيش‌نويس اروپايي احياي برجام، ضمن اشاره به اينكه ايران در موضوع تضمين‌ها به دنبال متني «نيرومندتر» است، خبر داد كه ايران قصد دارد موضوع اختلافات با آژانس را در متن پيش‌نويس براي احياي برجام «نيرومندسازي» كند؛ موضعي كه پيش‌تربرخي رسانه‌هاي غربي ادعا كرده‌بودند ايران از آن عقب‌نشيني كرده است. اميرعبداللهيان در اين ديدار كه به نوشته رسانه‌ها دستور كار اصلي آن موضوع تهاجم نظامي روسيه به اوكراين بود، طيف گسترده‌اي از مسائل دوجانبه و بين‌المللي از جمله برجام، اوضاع افغانستان و سوريه، عضويت ايران در سازمان همكاري شانگهاي و تبادلات پولي و بانكي دو كشور مورد بررسي قرار گرفت. يكي از محورهاي سفر اميرعبداللهيان به مسكو، بنا به گفته مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران انتقال پيام يك رهبر اروپايي و ارايه «ايده‌هايي براي برقراري صلح و آرامش در اوكراين» بود. همزمان با سفر اميرعبداللهيان به مسكو، محمد جمشيدي، معاون سياسي دفتر رييس‌جمهور اسلامي ايران با انتشار پيامي در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي توييتر، با خطاب كردن تهاجم نظامي روسيه به اوكراين با عنوان «جنگ در اروپا» نوشته‌بود: «يكي از روساي ارشد اروپاي غربي از آيت‌الله رييسي درخواست كرده بود كه براي ميانجيگري جنگ در اروپا كمك كند. پس از مجموعه‌اي از رايزني‌ها، يك ابتكار صلح در كنار يك پيام مهم توسط وزير خارجه آقاي اميرعبداللهيان به مسكو ارسال شد.»
امير عبداللهيان هم در مسكو به اين موضوع اشاره كرد و گفت: « در گفت‌وگوهاي امروز حامل پيام يكي از رهبران اروپايي و درخواست آنها از آيت‌الله رييسي در موضوع اوكراين بوديم. ايده‌هايي براي كمك به برقراري صلح و آرامش و توقف جنگ در اوكراين مطرح است و اين ايده‌ها را با آقاي لاوروف مطرح كرديم. ايران مواضع خود را در خصوص اوكراين در عالي‌ترين سطح به روشني بيان كرده است.» وزير خارجه بيان كرد: «در مساله اوكراين در خصوص برخي از موضوعات انساني نيز صحبت كرديم از جمله مساله اسرا كه مورد توجه جدي است و همچنين در خصوص رويدادهاي اخير در ارتباط با نيروگاه هسته‌اي اوكراين نگراني جامعه جهاني در اين مساله را مورد توجه قرار داديم. لاوروف به نكاتي در اين زمينه اشاره كرد و اقداماتي كه روسيه براي رفع نگراني‌ها انجام داده است. براي برون رفت از اين وضعيت بايد از همه ظرفيت‌هاي موجود استفاده شود. ايران كه در موضوع هسته‌اي جزو يكي از كنشگران است آمادگي دارد براي هرگونه مساعدت و همكاري براي برقراري امنيت در اين نيروگاه هسته‌اي و محيط پيراموني آن.»
وزير خارجه روسيه در نشست خبري مشترك با همتاي ايراني گفت كه روسيه و ايران درباره مسائل مختلف نظرات مشابهي دارند و با اقدامات كشورهاي غربي براي تحميل مواضع خودشان در قبال موضوعات منطقه‌اي و بين‌المللي مخالف هستند. وي گفت: «روسيه و ايران رويكرد غرب را كه به دنبال كنار زدن قوانين و مقررات بين‌المللي هستند، نمي‌پذيرند.»
«نيرومندسازي» پيش‌نويس احياي برجام
حسين اميرعبداللهيان، در نشست خبري مشترك با سرگي لاوروف، وزير خارجه روسيه در مورد مذاكرات احياي برجام هم صحبت كرد. به گزارش خبرگزاري فارس وي گفت: «درباره مذاكره ايران براي لغو تحريم‌ها ما اخيرا آخرين متن طرف امريكايي را دريافت كرديم و همكاران من به دقت در حال بررسي متن هستند. ما همچنان در موضوع تضمين نيازمند متني نيرومندتر هستيم. لذا داريم فكر مي‌كنيم چگونه مي‌توان به يك متن نيرومند در موضوع تضمين دست يافت و ضمانت‌ها‌ي قوي‌تر و قابل اعتناتري را داشته باشيم.» وزير خارجه خاطرنشان كرد: «براي رسيدن به يك توافق خوب، قوي و پايدار جدي هستيم البته يكي از موضوعاتي كه در تبادل پيام‌هاي شفاهي ما با طرف‌هاي مذاكره‌كننده مورد توجه قرار گرفته ولي بايد در متن هم آن را نيرومندسازي كنيم اين است كه اولا آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد از رفتار سياسي خود فاصله بگيرد و صرفا بر تكليف و وظيفه فني خود متمركز شود ثانيا براي ايران قابل قبول نيست كه پس از بازگشت همه طرف‌ها به برجام مجددا شاهد برخي از ديدگا‌ه‌هاي سياسي و اتهامات بي‌اساس آژانس باشيم. در حوزه تضمين‌ها موضوع حل و فصل مسائل باقيمانده پادماني در آژانس هم مورد توجه جدي ماست.» وي تصريح كرد: «معتقديم چنانچه طرف امريكايي در موضوع لغو تحريم‌ها و برخي نگراني‌ها كه ما داريم واقع‌بينانه عمل كند و بتوانيم متن موجودي كه در دستوركار داريم نيرومندسازي كنيم رسيدن به توافق دور از دسترس نخواهد بود.»
در طول هفته‌هاي گذشته برخي از رسانه‌هاي غربي با اشاره به متن ملاحظات ايران در خصوص پيش‌نويس اروپايي احياي برجام مدعي شده‌بودند كه ايران از مطالبه خود براي پايان يافتن پرونده سوالات پادماني آژانس عقب‌نشيني كرده است. پايگاه خبري پوليتيكو به نقل از يك منبع ارشد غربي در خصوص متن اولين پاسخ‌هاي ايران به پيش‌نويس اروپايي برجام نوشته بود: «پاسخ ايران مطالبات بيشتري در خصوص تحقيقاتي كه توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در مورد دلايل وجود آثار مواد هسته‌اي كه بازرسان آژانس در چند مكان در ايران طي سال‌هاي گذشته يافته‌بودند، مطرح نكرده است.»
با اين حال در طول روزهاي گذشته تهران بارها بر اين نكته تأكيد كرده است كه بسته شدن پرونده سوالات پادماني آژانس لازمه رسيدن به هرگونه توافقي است. سيد ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور اسلامي ايران، روز دوشنبه در نشست خبري خود با خبرنگاران گفت: «تا زماني كه همه مسائل پادماني ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي حل و فصل نشود، توافق معنايي نخواهد داشت.» روز گذشته محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي هم در گفت‌وگويي با ايسنا گفته است: «ما قصد و تاكيدمان اين است كه اگر براي روز باز اجرا [ي برجام] اين سوالات بسته نشود، يعني روز باز اجرايي وجود ندارد. عقب‌نشيني هم نكرديم و نمي‌توانيم هم عقب‌نشيني كنيم.»
اميرعبداللهيان همچنين گفت: «همكاران من با دقت و سرعت لازم در حال بررسي دقيق پيشنهادات طرف امريكايي هستند و به محض اينكه بررسي‌هاي‌مان را نهايي كنيم از طريق هماهنگ‌كننده اتحاديه اروپا پاسخ را ارايه خواهيم كرد ولي تاكيد مي‌كنم هيات ايراني و مذاكره‌كننده ارشد ما ماه‌ها در وين توقف و حضور داشت و گفت‌وگو كرد و هدف ما از اين گفت‌وگو رسيدن به يك توافق خوب، قوي و پايدار است و اميدوارم با واقع بيني طرف امريكايي بتوانيم به اين نقطه توافق دست يابيم.» پيش از اين پايگاه خبري نور نيوز، منتسب به دبير شوراي عالي امنيت ملي ادعا كرده‌بود كه پاسخ‌هاي ايران به ملاحظات امريكا زودتر از پايان هفته جاري آماده نمي‌شود. سخنگوي وزارت امورخارجه هم گفته‌بود كه در مورد زمان دقيق اعلام پاسخ‌ها نمي‌تواند اظهارنظر كند.
در نشست خبري وزراي خارجه ايران و روسيه، سرگي لاوروف تاكيد كرد كه با وزير خارجه ايران گفت‌وگوهاي مفصلي درباره برجام و راه احصاي آن به منظور برداشته شدن تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا داشته است.» وزير خارجه روسيه همچنين اعلام كرد كه كشورش از احياي توافق هسته‌اي و لغو همه تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران حمايت مي‌كند.
يكپارچه‌سازي نظام پرداخت بانكي
بين ايران و روسيه
سرگي لاوروف در بخشي از صحبت‌هايش در نشست خبري مشترك با اميرعبداللهيان از تحركات روسيه و ايران براي تسهيل روابط اقتصادي خبر داد و گفت: «مذاكرات براي دستيابي به يكپارچه‌سازي نظام‌هاي پرداخت (تبادل پول) بين روسيه و ايران است.» امير عبداللهيان هم در اين خصوص گفت: «كارت بانكي مير و شتاب كه همكاران ما در بانك مركزي ايران و روسيه اين موضوع را در دستوركار جدي دارند و به لحاظ فني توافقات خوبي انجام شده و خوشبين هستيم در آينده نزديك بتوانند آخرين همكاري‌هاي فني را به عمل آورند و مردم و تجار و بازرگانان از اين ظرفيت استفاده كنند.»
اميرعبداللهيان در پاسخ به پرسشي درباره همكاري‌هاي تجاري دو كشور خاطرنشان كرد: «در حوزه استقلال جمهوري اسلامي ايران، اجازه مداخله به هيچ طرفي را نداده و نخواهيم داد. در حوزه همكاري‌هاي متنوع با فدراسيون روسيه آنچه را كه در چارچوب منافع طرفين است و با در نظر گرفتن حقوق بين‌الملل همكاري‌هاي متنوع اقتصادي، تجاري و در حوزه انرژي را سرعت داديم و معتقديم دو كشور از ظرفيت‌هاي فراواني براي گسترش هر چه بيشتر مناسبات در عرصه‌هاي متنوعي برخوردارند.»
تكرار مواضع ايران در خصوص قفقاز جنوبي
بخشي از گفت‌وگوهاي تهران و مسكو مرتبط با تحولات قفقاز جنوبي ميان جمهوري‌هاي ارمنستان و آذربايجان بود. حسين اميرعبداللهيان در نشست خبري با لاوروف، تأكيد كرد: «در قفقاز عدم تغيير ژئوپليتيك منطقه مورد تاكيد جدي ماست.» لاوروف با اشاره به تحولات قفقاز جنوبي، در تأييد اظهارات وزير امور خارجه كشورمان، بر التزام روسيه به عدم تغيير ژئوپليتيك و مرزهاي بين‌المللي تأكيد كرد. اشاره طرفين به اظهارنظرهاي رسانه‌اي و گمانه‌زني‌ها در مورد تلاش جمهوري آذربايجان براي ايجاد دالاني در خاك ارمنستان براي اتصال سرزمين اصلي اين كشور به نخجوان است، مسيري كه از آن با عنوان «كريدور زنگزور» يا «كريدور توران» ياد مي‌شود. مقام‌هاي ايراني هشدار داده‌اند كه اتصال سرزمين اصلي آذربايجان به نخجوان نبايد باعث قطع دسترسي زميني ايران به خاك ارمنستان شود.
تكذيب دوباره ارسال پهپادهاي ايراني
به روسيه
تلاش براي ميانجيگري ميان روسيه و اوكراين در حالي از سوي تهران پيگيري مي‌شود كه رسانه‌هاي غربي در طول روزهاي گذشته مجدداً اتهام‌زني به تهران در خصوص ارسال سلاح به روسيه را از سر گرفته‌اند. خبرگزاري امريكايي آسوشيتدپرس در گزارشي مدعي شده‌بود: «روسيه صدها پهپاد را كه امكان استفاده از آنها در جنگ با اوكراين وجود دارد از ايران تحويل گرفته است.» در اين گزارش‌ها ادعا شده‌بود كه ايران در حال آموزش نظاميان روسيه براي استفاده از اين پهپادها است و حتي اين ادعا مطرح شده‌بود كه روس‌ها در استفاده از اين پهپادها با «مشكلات فني» مواجه شده‌اند. ايران پيش از اين قوياً ارسال كمك‌هاي نظامي به روسيه را تكذيب كرده‌بود. اين‌بار هم در واكنش به اين اتهام‌زني‌ها، پايگاه خبري نور نيوز كه از آن با عنوان رسانه نزديك به شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران ياد مي‌شود، با انتشار پيامي در توييتر اين گزارش‌ها را جعلي توصيف كرده است. نور نيوز مي‌نويسد: «محافل سياسي و رسانه‌اي غرب با هدف افزايش فشارهاي سياسي به ايران اقدام به جعل خبر در مورد فروش پهپادهاي ايراني به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين كردند اما با اين خبرسازي عملا توانمندي علمي و فني قابل ملاحظه ايران در توليد پهپادهاي پيشرفته را در معرض نگاه جهانيان قرار دادند.»
تيرماه سال جاري، جيك سوليوان، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا مدعي شده‌بود كه ايران در حال فروش پهپادهاي نظامي به روسيه است. اين ادعا همان زمان از سوي دولت جمهوري اسلامي ايران تكذيب شده‌بود. حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه همان زمان در تماس تلفني با ديميتري كولبا، وزير خارجه اوكراين ضمن رد اتهامات بي‌پايه و اساس اخير مشاور امنيت ملي امريكا گفته‌بود: «طرح اينگونه ادعاها همزمان با سفر بايدن به سرزمين‌هاي فلسطين اشغالي، در راستاي اهداف و اغراض سياسي خاص است.» چندي بعد، حسين اميرعبداللهيان، در گفت‌وگويي با روزنامه لاريپوبليكاي ايتاليا بار ديگر تأكيد كرده‌بود: «به هيچ يك از دو طرف درگير در اين جنگ كمك نخواهيم كرد زيرا معتقديم كه بايد متوقف شود.»
پرونده افغانستان، روي ميز مذاكرات تهران و مسكو
يكي ديگر از موضوع‌هايي كه در مذاكرات اميرعبداللهيان و لاوروف مورد توجه قرار گرفت، موضوع افغانستان بود. در سفر به مسكو، حسن كاظمي قمي، نماينده ويژه رييس‌جمهور در امور افغانستان و سيد رسول موسوي، دستيار وزير و مديركل آسياي جنوبي وزارت خارجه هم اميرعبداللهيان را همراهي مي‌كنند. اين دو مقام ايراني در حاشيه مذاكرات وزراي خارجه دو كشور، با ضمير كابلوف، نماينده ويژه روسيه در امور افغانستان ديدار كردند. در همين زمينه سيد رسول موسوي دستيار وزير و مديركل آسياي جنوبي با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «نمايندگان ويژه ايران و روسيه در امور افغانستان امروز در مسكو ديدار و درباره آخرين تحولات افغانستان به رايزني پرداختند. همكاري‌هاي منطقه‌اي و نقش محوري كشورهاي همسايه افغانستان و روسيه در امنيت، صلح و ثبات افغانستان و مبارزه با تروريسم محور اصلي رايزني‌هاي كاظمي قمي با كابلوف بود.»
امير عبداللهيان در نشست خبري با لاوروف گفت: «درباره وضعيت افغانستان گفت‌وگو كرديم و تاكيد داريم بر ادامه فرمت همسايگان افغانستان براي كمك به وضعيت اين كشور و بر تشكيل دولت فراگير با مشاركت قوي همه اقوام افغانستان تاكيد داريم و نگراني خود را از گسترش تروريسم و شرايطي كه در افغانستان وجود دارد به روشني اعلام كرديم.»