نگاهي به جنگ انرژي ميان روسيه و اروپا
روس‌ها
در جنگ زمستاني تخصص دارند
مهدي فاخري، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با سايت شوراي راهبردي روابط خارجي، با اشاره به تلاش كشورهاي عضو گروه 20 جهت تعيين سقف قيمت خريد نفت براي روسيه و تاكيد اعضاي گروه 20 بر ضرورت توجه چين و هند به اين خواسته و ايجاد محدوديت‌هاي بيشتر براي روسيه گفت: كشورهاي غربي تلاش مي‌كنند با افزايش فشارها مانع از پيروزي روسيه در جنگ شوند و در اين راستا به دنبال اين هستند كه روسيه را از درآمدهايي كه ممكن است داشته باشد، محروم كنند.
او با بيان اينكه روسيه در مقابل تلاش مي‌كند به هر قيمتي شده در اين جنگ پيروز شود و حاضر است براي آن هزينه كند، گفت: درخصوص شرايطي كه روسيه وارد اين جنگ شد، تحليل‌هاي متفاوتي وجود دارد، برخي اين كشور را در دام غرب و امريكا افتاده توصيف مي‌كنند و عده‌اي ديگر معتقدند روسيه عامدا براي تغيير ژئوپليتيك جهاني و موازنه قدرت در جهان، با احتساب هزينه‌هايي كه داشته وارد اين جنگ شده است. ممكن است هر دو اين تحليل‌ها واقعي باشند، اما تا اين مرحله، با اينكه سرعت پيشرفت جنگ مطابق آنچه روسيه محاسبه كرده بود، نيست؛ مي‌توان گفت آنها در مقايسه با غربي‌ها، به اهدافي كه از قبل تعيين كرده بودند، نزديك‌تر هستند.
روس‌ها در جنگ زمستاني تخصص دارند
اين تحليلگر اقتصاد بين‌الملل با بيان اينكه روسيه به دليل تجارب گذشته‌اش از جنگ، در جنگ زمستاني تخصص دارد، ادامه داد: عموما در شرايط سرما، زمان به نفع روس‌ها بوده و آنها توانسته‌اند با استفاده از مزيت‌هاي اقليمي، دست برتر را داشته باشند. اكنون نيز غرب نيازمند انرژي روسيه، اعم از نفت، گاز و زغال‌سنگ است و از سوي ديگر نتوانسته با وجود اميد و ادعايي كه داشته منابع جايگزين لازم را تجهيز و بسيج كند و به اهدافش برسد. هر چند كه امريكا و ديگر كشورهاي اروپايي موفق شدند با استفاده از ذخاير انرژي، قيمت نفت را از حدود 110 دلار به حدود 95 دلار برسانند، اما با قيمت ايده‌آل‌شان فاصله دارد و همچنان روس‌ها موقعيت بهتري در اين زمينه دارند و فرا رسيدن زمستان نيز به روسيه كمك خواهد كرد.
وي يادآور شد: تغيير لحن كشورهاي غربي، ادامه تلاش آنها براي يافتن راه‌حل جايگزين يا دستيابي به توافق مياني با مسكو نشان مي‌دهد طرح آنها براي يافتن جايگزين براي روسيه مطابق خواسته‌شان انجام نشده است. هرچند ونزوئلا وارد بازار نفت شده، اما هنوز تا سطح توليد قبلي‌اش فاصله دارد و مذاكرات با ايران نيز هنوز به سرانجام نرسيده است. عراق هم به دليل عدم سرمايه‌گذاري، به ظرفيت مطلوب توليد نرسيده و عربستان، امارات، كويت و كشورهاي عرب خليج‌فارس نيز نه خواسته‌اند و نه مي‌توانند فعلا اين كمبود را جبران كنند.
اين استاد دانشگاه تاكيد كرد: با توجه به اين شرايط، كشورهاي غربي تلاش مي‌كنند با تعيين سقف قيمت خريد انرژي از روسيه، مانع از دستيابي روسيه به منابع مالي بيشتر شوند. طبيعتا اگر بازار انرژي بازار مصرف‌كننده بود، ممكن بود اين اتفاق بيفتد، اما در اين شرايط، بازار انرژي بازار عرضه‌كننده است و چون تعادل ميان عرضه و تقاضا برقرار نشده، اين فرمول‌ها در كوتاه‌مدت به نتيجه نخواهد رسيد.
فاخري توضيح داد: وقتي نفت و گاز در بازار نيست، يا بايد آن را جيره‌بندي كرد يا بايد به منابع جايگزين روي آورد كه مي‌تواند زغال‌سنگ يا انرژي‌هاي پاك تجديدپذير باشند. ظرفيت توليد انرژي‌هاي تجديدپذير به سادگي قابل افزايش نيست و گران هم هستند. روي آوردن به زغال‌سنگ نيز علاوه بر مشكلات زيست‌محيطي، باعث ايجاد موضع تهاجمي و انتقادي در احزاب داخلي اين كشورها مي‌شود. بنابراين ممكن است تعيين سقف قيمت در بلندمدت و زماني كه روس‌ها نتوانند مقدار مورد نياز را به قيمت موردنيازشان بفروشند، جواب بدهد و به تدريج ظرفيت صدور نفت و گاز روسيه را محدود كند.
وي به تهديد روسيه مبني بر قطع كلي صادرات انرژي به اروپا گفت: اگر بپذيريم روسيه براي تغيير در ژئوپليتيك و ژئواكونوميك جهاني وارد اين جنگ شده، آنها صبر خواهند كرد و هزينه‌اي را مي‌پردازند تا در اوج بازار انرژي كه اواسط يا اواخر پاييز خواهد بود، فشارهاي‌شان به نتيجه برسد، البته اگر تا آن زمان جنگ ادامه داشته باشد.
اين تحليلگر اقتصاد بين‌الملل درخصوص چشم‌انداز فشارهاي اقتصادي كه غرب و روسيه عليه يكديگر وارد مي‌كنند، خاطرنشان كرد: هنوز نمي‌توان از شكست و پيروزي يك طرف سخن گفت، چراكه دو طرف هنوز به شرايط حاد نزديك نشده‌اند. البته اختلافي كه ميان كشورهاي شرق اروپا از يك‌سو و شمال و غرب اروپا از سوي ديگر در ارتباط با روسيه ايجاد شده، ممكن است مانع از دسترسي به تصميم اجماعي در زمينه انرژي شود.
به گفته فاخري، تا زماني كه كشورهاي اروپايي در كنار امريكا موضع مشتركي نداشته باشند، دست روسيه براي ادامه سياست‌هايش بازتر است و تا وقتي روسيه نتواند اتحادها و ائتلاف‌هاي لازم را ايجاد كند و از طريق جذب مشتريان جديد كه در آن هم موفق بوده است، بازار را در دست بگيرد، كشمكش با اين وضعيت ادامه خواهد داشت.
شرايط جديد اقتصادي در آينده
وي اضافه كرد: اگر تلاش روسيه را جزيي از سناريوي بزرگ‌تر ببينيم كه در آن قطب‌هاي جديد قدرت تلاش مي‌كنند موازنه قدرت را تغيير دهند، ممكن است به اين نتيجه برسيم كه احتمالا در انتها دو طرف به راه‌حل مياني خواهند رسيد.
فاخري با بيان اينكه در آينده شرايط جديد اقتصادي را در كشورهاي دنيا خواهيم ديد، ادامه داد: تورمي كه اكنون در كشورهاي اروپايي و به شكلي در همه كشورهاي دنيا شاهد آن هستيم، گاه پيامدهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي غيرقابل مهاري به دنبال دارد و قدرت دولت‌ها را در استفاده از منابع اقتصادي محدود مي‌كند. گرچه اقتصادهاي جهاني پيش از اين هم تورم‌ها را مهار كرده‌اند، اما براي نمونه شاهد تاثير افزايش نارضايتي‌هاي مردم انگليس بر تغيير نخست‌وزير اين كشور و كنار رفتن بوريس جانسون بوده‌ايم. ضمن اينكه برخي كشورهاي اروپاي غربي با تورم 10درصدي، اجبارا بخشي از برنامه‌هاي قبلي خود را كنار گذاشته‌اند و در حال تطبيق خود با شرايط جديد هستند.
هنوز نمي‌توان از شكست و پيروزي يك طرف سخن گفت، چراكه دو طرف هنوز به شرايط حاد نزديك نشده‌اند. البته اختلافي كه ميان كشورهاي شرق اروپا از يك سو و شمال و غرب اروپا از سوي ديگر در ارتباط با روسيه ايجاد شده، ممكن است مانع از دسترسي به تصميم اجماعي در زمينه انرژي شود.
تا زماني كه كشورهاي اروپايي در كنار امريكا موضع مشتركي نداشته باشند، دست روسيه براي ادامه سياست‌هايش بازتر است و تا وقتي روسيه نتواند اتحادها و ائتلاف‌هاي لازم را ايجاد كند و از طريق جذب مشتريان جديد كه در آن هم موفق بوده است، بازار را در دست بگيرد، كشمكش با اين وضعيت ادامه خواهد داشت.