پيامدهاي بين‌المللي تحولات جديد سياسي در چين چه خواهد بود؟
جهان و چهره تكراري شي جين‌پينگ
گروه جهان
زماني كه شي جين‌پينگ روز يكشنبه روي فرش قرمز رفت تا سومين دوره رياست‌جمهوري خود را به عنوان رهبر عالي چين آغاز كند، همه چيز شبيه لحظه تاج‌گذاري بود. شي 69 ساله از اين دور از جلسات كنگره پنج ساله حزب كمونيست حاكم با قدرتي بيشتر از هميشه بيرون آمده و رده‌هاي بالاي حزب خود را به حاميان ديرينه و متحدان سرسخت خود اختصاص داده است. اين حلقه دروني وفادار نه تنها تسلط شي بر قدرت را تقويت كرده، بلكه كنترل او را بر آينده چين نيزدرحال افزايش است. خط سير كشور تا حدي كه در دهه‌هاي گذشته بي‌سابقه محسوب مي‌شود، با چشم‌انداز و جاه‌طلبي يك نفر با كمترين فضايي براي شكل‌گيري اختلاف يا تنظيم مجدد قدرت در راس حزب شكل خواهد گرفت. از نظر شي، چين بيش از هر زمان ديگري به رسيدن به روياي «جوان‌سازي ملي» و بازپس‌گيري جايگاه واقعي خود در جهان نزديك است. اما مسير پيشرو نيز با «بادهاي تند، آب‌هاي متلاطم يا حتي توفان‌هاي خطرناك» احاطه شده است، هشدار تاريكي كه شي هم در شروع و هم در پايان كنگره يك هفته‌اي ارايه كرد. بر اساس گزارش كاري شي به كنگره، چالش‌هاي فزاينده ناشي از «وضعيت تيره و پيچيده بين‌المللي» در كنار «تلاش‌هاي خارجي براي سركوب و مهار چين» از اين پتانسيل برخوردار است كه هر لحظه به تشديد تهديدها منتهي شود. ناظران مي‌گويند: پاسخ شي به اين چشم‌انداز تيره، افزايش دفاع شديد از منافع و امنيت ملي چين در برابر همه تهديدات محسوس است. باني لين، مدير مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي (CSIS) مي‌گويد: «شي احتمالا با قدرت بيشتري همه تصميمات مهم سياست خارجي را كنترل و در آن دخالت مي‌كند. مجموعه‌اي كه او با جمع كردن وفاداران در راس هرم ساخته به او اجازه مي‌دهد هم كنترل بيشتري بر اوضاع داشته و هم اعمال نفوذ كند. اينكه شي جين‌پينگ چه تصميم‌هايي بگيرد تاثير قابل توجهي بر معادله‌هاي بين‌المللي خواهد گذاشت.»
چين و غرب
شي در حالي به دوره بعدي قدرت خود وارد مي‌شود كه اين دوره چشم‌انداز متفاوتي نسبت به دو دوره قبلي دارد. رابطه بين چين و غرب به‌طور چشمگيري در نتيجه تنش در روابط ايالات متحده و چين بر سر جنگ تجاري و فناوري، اصطكاك بر سر تايوان، كوويد-19، پرونده انتقادها به وضع حقوق بشر در چين و امتناع اين كشور از محكوم كردن جنگ روسيه در اوكراين تغيير كرده است. گزارش كاري شي، برنامه اقدام پنج سالهاي كه در جلسات دوره‌اي كنگره ارايه شد، به «تغييرات شديد» در چشم‌انداز بين‌المللي، ازجمله «تلاش‌هاي خارجي براي باج‌خواهي، مهار، محاصره و اعمال حداكثر فشار» بر چين مي‌توان اشاره كرد، اصطلاحاتي كه اغلب توسط ديپلمات‌هاي چيني استفاده مي‌شود تا مشروعيت اقدامات امريكا را زير سوال ببرد. اندرو اسمال، نويسنده كتاب «بدون محدوديت: داستان دروني جنگ چين با غرب» مي‌گويد: واضح است كه شي معتقد است چين وارد دوره‌اي از مبارزه در عرصه بين‌المللي شده و نه دوره‌اي كه شامل فرصت‌سازي‌هاي بسيار براي پكن است. اگر پيش‌بيني بدتر شدن بيشتر روابط (چين با غرب) درست از كار دربيايد به شكل‌گيري چيني منجر مي‌شود كه آشكارا درگير رقابت سيستمي با غرب است، قاطعيت بيشتر و مواضع ايدئولوژيك خصمانه‌تر را بروز مي‌دهد، براي ايجاد ائتلاف‌ها به نفع خود تلاش بيشتري مي‌كند و براي تقويت موقعيت خود در جهان در حال توسعه از هيچ كاري دريغ نخواهد كرد. اين فشارها مي‌تواند بر رابطه نزديك پكن و مسكو هم تاثيرگذار باشد. در حالي كه چين به دنبال ظاهر شدن به عنوان يك بازيگر بي‌طرف در جنگ اوكراين بوده است، اما از محكوم كردن تهاجم روسيه امتناع كرده و در عوض غرب را مسوول اين درگيري مي‌داند، موضع‌گيري كه ممكن است تغيير آن نيز بعيد باشد. اندرو اسمال مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد (شي) قبلا بسياري از هزينه‌هاي ناشي از (اين رابطه ميان پكن و مسكو) را براي روابط چين با غرب و به ويژه اروپا ناديده گرفته است.»
چين و تايوان
در افتتاحيه كنگره در 16 اكتبر، زماني كه شي جين‌پينگ وعده ادغام تايوان را داد، بلندترين و طولاني‌ترين تشويق را از سوي تقريبا 2300 نماينده انتخاب شده و حاضر در تالار دريافت كرد. شي در بخش‌هاي ديگري از سخنانش با تذكر اين نكته كه پكن هرگز قول نخواهد داد كه از توسل به زور چشم‌پوشي كند، گفت: چين براي تحقق اين اتحاد مجدد، به تلاش‌هاي صلح‌آميز ادامه خواهد داد. چرخ‌هاي تاريخ به سوي اتحاد مجدد چين و جوان‌سازي ملت چين مي‌چرخد. در دوره رهبري شي تاكنون، پكن فشار نظامي بر تايوان را افزايش داده، هواپيماهاي جنگي را به منطقه فرستاده و تمرين‌هاي نظامي را در نزديكي جزيره انجام داده است. همزمان به دنبال حمايت ضمني چين از تهاجم روسيه به اوكراين، نگراني‌ها در مورد برنامه‌هاي پكن براي تايوان با الگوبرداري از روسيه افزايش يافته است. باني لين در اين باره مي‌گويد: گزارش كاري اخير شي جين‌پينگ هيچ تغيير عمده‌اي را در سياست پكن در قبال تايوان نشان نمي‌دهد، اما تغيير در سطح رهبري در ارتش چين مي‌تواند سرنخ‌هايي را در مورد «تمايل او به «پيشرفت» بيشتر در پرونده ادغام تايوان نشان بدهد. در تازه‌ترين تحولات نظامي پيرامون پرونده تايوان، هي ويدونگ، فرمانده سابق فرماندهي جبهه شرقي ارتش آزاديبخش خلق كه بر تنگه تايوان نظارت مي‌كند، به‌طور غيرمنتظره‌اي به معاونت رييس كميسيون نظامي مركزي ارتقا يافت به‌‌رغم اينكه قبلا هرگز در اين هيات خدمت نكرده بود. لين درباره اين انتصاب مي‌گويد: «اين نشان مي‌دهد كه شي احتمال وقوع يك بحران يا درگيري نظامي را بسيار جدي مي‌گيرد و مي‌خواهد از آمادگي ارتش اطمينان حاصل كند . من معتقد نيستم كه شي قصد دارد از نيروي نظامي قابل توجهي عليه تايوان استفاده كند، اما اقداماتي را براي مهيا بودن انجام داده است.» گزارش كاري شي جين‌پينگ همچنين نشان مي‌دهد كه چين قصد دارد در استقرار منظم نيروهاي نظامي خود و به روش‌هاي متنوع، ماهرتر عمل كند تا بتواند در جنگ‌هاي محلي پيروز شود. اندرو اسمال مي‌گويد: شي آشكارا مي‌خواهد ارتش بتواند در جنگي براي به دست گرفتن كنترل تايوان پيروز شود، خواه محاسباتش اين باشد كه اين واقعا ريسكي است كه ارزش آن را دارد يا نه، اما اين هميشه اولويت اصلي او بوده و خواهد بود. اندرو اسمال به تعدادي از مقاطع خطرناك براي تشديد تنش در تنگه تايوان در سالهاي آينده اشاره مي‌كند از جمله انتخابات رياست‌جمهوري بعدي تايوان در سال 2024.
چين و اقتصاد
شي در يك سخنراني تلويزيوني در روز يكشنبه پس از اعلام تيم رهبري جديد خود متعهد شد كه درهاي چين به سوي جهان «گسترده‌تر مي‌شود» و توسعه كشور به خودي خود «فرصت‌هاي بيشتري براي جهان ايجاد مي‌كند». او گفت: چين نمي‌تواند در انزواي با جهان توسعه را تجربه كند و جهان نيز براي توسعه به چين نياز دارد. اما چين امروز از لحاظ فيزيكي بسته‌تر از دهه‌هاي گذشته است. شي به حمايت از سياست پرهزينه صفر كوويد ادامه مي‌دهد كه مرزها را به‌شدت محدود نگه مي‌دارد و به‌طور منظم قرنطينه را در شهرهاي متفاوت حاكم مي‌كند كه اين اقدام‌ها رشد اقتصادي چين را پايين مي‌آورد. همچنين به نظر مي‌رسد كه تعهد شي جين‌پينگ براي اطمينان‌بخشي به سرمايه‌گذاران كمك چنداني نكرده است. روز دوشنبه، بازار سهام هنگ‌كنگ - جايي كه بسياري از بزرگ‌ترين شركت‌هاي چين در آن فهرست شده‌اند - بدترين روز خود را از زمان بحران مالي جهاني سال 2008 پشت سر گذاشت. علي بابا و تنسنت، دو غول فناوري پيشرو در چين، هر دو بيش از 11 درصد سقوط كردند و مجموعا 54 ميليارد دلار از ارزش بازار خود را از دست دادند.خطرات در مورد چگونگي عبور دومين اقتصاد بزرگ جهان از اين چالش‌ها، به ويژه در لحظه‌اي كه خطر ركود اقتصادي جهاني وجود دارد، بسيار زياد است. به گفته ويكتور شيه، كارشناس سياست داخلي چين، علاقه آشكار شي جين‌پينگ به ادغام امنيت داخلي و بين‌المللي مي‌تواند «به سياست‌هايي مانند تحريم‌ها عليه شركت‌هاي خارجي (و) تشديد پروتكل‌ها زماني كه سرمايه‌گذاري خارجي در شركت‌هاي فناوري چيني وجود دارد، تبديل شود.» و در حالي كه شي گفته است كه تقويت «جايگاه و نفوذ بين‌المللي» چين با حمايت از توسعه جهاني، از جمله اهداف اصلي او براي پنج سال آينده است، پكن ممكن است ديگر نتواند به همان سطح از تعامل اقتصادي براي انجام اين كار در جهاني تكه پاره شده‌تر تكيه كند. منبع: سي‌ان‌ان