يادي از شيخ احمد تربتي نخستين متهم مطبوعاتي در ايران
محمود فاضلي
شيخ احمد تربتي ملقب و معروف به سلطان‌العلماي خراساني روزنامه‌نگار، مشروطه‌خواه و سردبير و مديرمسوول هفته‌نامه «روح‌القدس» كه خودش نيز به روح‌القدس معروف شد همزمان با پيروزي جنبش مشروطه، او نيز به طرفداران مشروطه و آزاديخواهان پيوست. پس از پيروزي جنبش مشروطه، امتياز راه‌اندازي روزنامه روح‌القدس را گرفت. پيش از انتشار روح‌القدس، مقالات تندي در مطبوعات مختلف مي‌نوشت. سلطان‌العلما پيش از روح‌القدس، مدير نشريه فوايد عامه بود. او كه روزنامه‌نويسي پرشور و مبارزي خستگي‌ناپذير بود، مدير مسوول و سردبير روزنامه خودش بود و آن را اداره مي‌كرد. مدت يك‌سال تا مي‌توانست در روزنامه‌اش به افشاگري و حمله به فعاليت مستبدان و به‌ويژه محمدعلي شاه پرداخت. او در 26 آبان 1286 به جرم چاپ مقاله‌اي بر ضد شاه در روح‌القدس محاكمه شد. احمد تربتي از روزنامه‌نگاران شجاعي است كه در دوره استبداد محمدعلي شاه علم آزاديخواهي و مخالفت با استبداد را برافراشت و با قلم خويش به مقابله با اين آفت جامعه ايران برخاست. شيخ احمد روح‌القدس تربتي فرزند حاج شيخ محمدحسين تربتي از مجتهدان و بزرگان شهر تربت حيدريه بود كه در همين شهر متولد شد و تا 29 سالگي در همين شهر و در نزد پدر خود تعليم و تربيت يافت. همزمان با گسترش جنبش مشروطه‌خواهي از زادگاه خود تربت حيدريه به تهران مهاجرت كرد و در آنجا مقدمات چاپ ماهنامه‌اي به نام روح‌القدس را فراهم آورد و به دليل چاپ همين نشريه بود كه به او لقب روح‌القدس را دادند. در نشريه خود بي‌محابا به اعمال و رفتار محمدعلي شاه مي‌تاخت و به انتقاد از شاه و اقدامات او در مقابله با جنبش مشروطيت مي‌پرداخت. همين عامل يعني جسارت او در بيان حقايق و مبارزه با استبداد شاه باعث شد كه او مرتب مورد آزار و اذيت عمال حكومت قرار گيرد. طي يك‌سال 26 شماره از روزنامه روح‌القدس را شيخ احمد چاپ و منتشر كرد كه آخرين شماره آن در 30 ارديبهشت 1287 منتشر شد، و آن‌طور كه از شواهد پيداست بيست و هفتمين شماره اين روزنامه را مصادف با روز حمله محمدعلي شاه به مجلس آماده توزيع مي‌كند كه واقعه شهادت شيخ را رقم مي‌زند.به دليل همين انتقادات تند و تيز او از استبداد شاهي محمدعلي شاه از او شاكي شد و البته او موفق شد همچنان به انتشار نشريه‌اش ادامه دهد. با تصويب قانون مطبوعات در مجلس آن زمان و با توقيف روح‌القدس اولين محاكمه مطبوعاتي در تاريخ مطبوعات ايران با محاكمه شيخ احمد شكل گرفت. اين محاكمه از آن‌رو اتفاق افتاد كه شيخ احمد در شماره 13 نشريه خود در يك سرمقاله با عنوان (نطق غيبي يا اشاره لاريبي) به شاه و اقدامات او تاخته بود و از عمال شاهي با عناويني چون جمعيت تن‌پرور، پست بي‌فطرت و از ناصرالدين شاه با لقب سلطان المستبدين و از وزير او اتابك با لقب رييس الخائفين ياد كرده بود. اين مساله باعث شكايت مستقيم شاه از شيخ احمد شد به گونه‌اي كه دستور جمع‌آوري اين شماره از نشريه صادر شد. بي‌ترديد زندگي انقلابي، روحيه آزاديخواهي و ظلم‌ستيزي او از برگ‌هاي زرين تاريخ روزنامه‌نگاري ايران است.شيخ احمد تربتي در مقابل آن همه خشم و عصبانيت خونسرد به چاپ شماره بعد روح‌القدس پرداخت. اگرچه همه نسخه‌هاي آن جمع‌آوري شد و شماره‌هاي بعدي اين نشريه نيز تا شماره 28 كه دوباره توقيف شد با همين روحيه آزاديخواهانه سلطان العلما و تا زمان به توپ بسته شدن مجلس توسط محمدعلي شاه منتشر شد.پس از به توپ بستن مجلس در 2 تير 1287 طرفداران مشروطه و آزاديخواهان را به باغ شاه كه پايگاه مركزي كودتاگران بود، بردند و مجروح و دست بسته جلوي پاي محمدعلي شاه انداختند. عده‌اي از مشروطه‌خواهان را كشتند و عده‌اي را شكنجه دادند. اين روزنامه‌نگار شجاع در زمان كودتا بازداشت شد. او كه چند قزاق را كشته و مجروح كرده بود، دستگير شد و با ضرب و شتم بسيار به باغ شاه بردند و نيمه جان روي سنگ‌هاي داغ نشاندند. طنابي دور گلويش بستند تا خفه شود. جسدش را در يك چاه عميق انداختند. پس از فتح تهران و فرار محمدعلي شاه، جسد شيخ احمد تربتي را، با طنابي به گردن، از آن چاه بيرون آورده و دفن كردند.