صدور هشدار زردرنگ سازمان هواشناسي كشور
احتمال سيلاب در زاگرس و خوزستان
مهدي زارع، زمين‌شناس: يك راه براي تعيين اينكه آيا بزرگي سيل تغيير كرده است يا خير، مطالعه بزرگ‌ترين رويداد سيل در هر سال است
گروه حادثه
سازمان هواشناسي كل كشور در روز سه‌شنبه ۲۹ آذر ماه سال جاري با اعلام هشدار زردرنگ اعلام كرد كه احتمال وقوع سيلاب در استان‌هاي خوزستان و زاگرس وجود دارد. در همين زمينه برخي خبرگزاري‌ها نوشتند؛ طي روزهاي جمعه و شنبه بارش‌هاي سيل‌آسا استان خوزستان را فرا مي‌گيرد و حجم بالاي سيلاب روي حوزه شمال خوزستان بسيار قابل‌توجه است. همچنين صادق ضياييان رييس مركز ملي پيش‌بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هوا از بارش پراكنده باران در نقاط مختلف كشور، ورود سامانه بارشي از غرب و جنوب غرب كشور و افزايش آلودگي هوا در شهرهاي صنعتي و پرجمعيت خبر داد و عنوان كرد: «در روز ۳۰ آذر ماه در استان‌هاي واقع در سواحل درياي خزر و برخي نقاط خراسان شمالي و شمال خراسان رضوي بارش پراكنده رخ مي‌دهد همچنين در اين روز سامانه بارشي از سمت غرب و جنوب غرب كشور وارد مي‌شود و به تدريج از بعدازظهر در استان‌هاي ايلام و خوزستان بارش باران گاهي وزش باد رخ مي‌دهد. روز پنجشنبه اول دي ماه نيز با گسترش اين سامانه در مناطق غرب، جنوب غرب و ارتفاعات زاگرس مركزي ابرناكي و رگبار باران گاهي همراه با رعد و برق و وزش باد و در مناطق سردسير و مرتفع بارش برف رخ خواهد داد. جمعه ۲ دي ماه هم فعاليت اين سامانه در نواحي غرب، جنوب غرب، مناطقي از جنوب مركز و ارتفاعات و دامنه‌هاي زاگرس مركزي و جنوبي خواهد بود. همچنين شنبه ۳ دي ماه با توسعه سامانه بارشي روي كشور، اغلب مناطق كشور به جز برخي مناطق جنوب شرق و نيمه شمالي و شمال غرب كشور بارش رخ خواهد داد. طي پنجشنبه تا شنبه شدت بارش در استان‌هاي ايلام، خوزستان چهارمحال و بختياري، كهگيلويه و بويراحمد، شمال بوشهر و نيمه شمالي فارس پيش‌بيني مي‌شود. روز يكشنبه ۴ دي ماه نيز با گذر موج از سمت شمال شرق كشور در استان‌هاي واقع در شمال شرق و شرق درياي خزر بارش رخ خواهد داد. طي دو روز آينده در شهرهاي صنعتي و پرجمعيت انباشت آلاينده‌ها و كاهش كيفيت هوا انتظار مي‌رود. درياي خزر و تنگه هرمز روزهاي پنجشنبه و جمعه نيمه غربي خليج‌فارس و شنبه خليج‌فارس مواج و متلاطم است.»
اگر يك منطقه تاب‌آوري كافي نداشته باشد سيلاب مي‌تواند آن را تخريب كند
مهدي زارع، زمين‌شناس در مورد صدور هشدار هواشناسي در استان‌هاي خوزستان و زاگرس به «اعتماد» مي‌گويد: «با صدور هشدار هواشناسي در سطح زردرنگ ابرناكي، رگبار باران، رعد و برق، در مناطق سردسير رگبار برف، در گردنه‌ها و جاده‌هاي مواصلاتي كوهستاني كولاك برف، وزش باد شديد لحظه‌اي و مه‌آلودگي در منطقه غربي رشته كوه‌هاي زاگرس پيش‌بيني شد.
اين جريان تا عصر روز شنبه سوم دي ماه موجب لغزندگي و احتمال كاهش شعاع ديد در جاده‌ها، اختلال در سفرهاي بين‌شهري به ويژه در عبور از گذرگاه‌هاي كوهستاني، آبگرفتگي معابر، ايجاد رواناب، احتمال خسارت به صنعت كشاورزي، كاهش ميدان ديد در گذرگاه‌ها، آسيب به برخي سازه‌ها مي‌شود. تمهيدات لازم در زندگي عشاير و كشاورزان جهت حفظ ماشين‌آلات كشاورزي و مديريت در مصرف انرژي را از ديگر نكات ضروري دانست. در استان خوزستان نيز همين وضعيت هشدار اعلام شد. در مجموع استان‌هاي خوزستان و همچنين چهارمحال و بختياري، فارس، كرمانشاه، ايلام، تحت اثر سيلاب احتمالي قرار خواهند گرفت. در روزهاي آغازين دي ماه نيز بارش شديد باران پيش‌بيني مي‌شود كه منجر به انتقال حجم زيادي آب به سمت پايين‌دست استان خوزستان و طغيان رودخانه‌ها از حاشيه آنها مي‌شود.»
او در ادامه با اشاره به بالا آمدن سطح آب در رودخانه‌هاي خوزستان طي سال ۱۳۹۸ مي‌گويد: «در فروردين 1398 سطح آب در رودخانه‌هاي كرخه، كارون و دز در خوزستان به ميزان قابل‌توجهي افزايش يافت. از دهه اول فروردين 98 حدود
14 ميليارد مترمكعب آب سيلاب مناطق وسيعي از خوزستان را پوشش دادند. سيلاب 40درصد از خانه‌هاي روستايي شادگان را دچار آسيب سنگين كرد. بخش‌هايي از بزرگراه آبادان-اهواز در سيلاب غوطه‌ور شد. رودخانه‌هاي بزرگ جنوب غرب ايران محل سيل‌هاي بزرگ در دشت خوزستان بوده‌اند. افزايش و كاهش فراواني و بزرگي رويدادهاي طغيان رودخانه‌ها عموما با افزايش و كاهش فراواني رويدادهاي بارندگي شديد همزمان است. رودخانه‌ها و نهرها در بيشتر مناطق خشك و كوهستاني مستعد سيل هستند. اندازه يا بزرگي رويدادهاي سيل تحت‌تاثير ميزان آب ورودي به آبراه بالادست و سرعت آن است. فراواني سيل تا حد زيادي به فراواني رويدادهاي اقليمي آب و هوايي بستگي دارد. حوادث سيل بزرگ مي‌تواند به خانه‌ها، جاده‌ها، پل‌ها و ساير زيرساخت‌ها آسيب برساند. از بين بردن محصولات كشاورزان و آسيب رساندن يا آواره كردن مردم و سيلاب‌هاي بزرگ‌تر يا مكرر مي‌توانند با جابه‌جايي آبزيان، كاهش كيفيت آب و افزايش فرسايش خاك، اكوسيستم‌ها را مختل كنند. با غرقاب كردن سيستم‌هاي تصفيه آب با رسوبات و آلاينده‌ها و ترويج رشد ميكروب‌هاي مضر، سيل مي‌تواند به طور مستقيم بر منابع آبي كه جوامع به آن وابسته هستند تاثير بگذارد. تغييرات اقليمي باعث مي‌شود طغيان رودخانه‌ها در برخي مكان‌ها بزرگ‌تر يا مكررتر از گذشته شود، اما در مكان‌هاي ديگر كوچك‌تر و كمتر شود. از آنجايي كه دماهاي گرم‌تر باعث تبخير آب بيشتر از خشكي و اقيانوس‌ها مي‌شود، تغييرات در اندازه و فراواني رويدادهاي بارش شديد ممكن است به نوبه خود بر اندازه و فراواني طغيان رودخانه‌ها اثر بگذارد. يك راه براي تعيين اينكه آيا بزرگي سيل تغيير كرده است يا خير، مطالعه بزرگ‌ترين رويداد سيل در هر سال است. اين شاخص حداكثر دبي را از هر سال در هر ايستگاه بررسي مي‌كند تا مشخص كند كه آيا دبي اوج به‌طور كلي افزايش يا كاهش يافته است. اين شاخص همچنين تجزيه و تحليل مي‌كند كه آيا رويدادهاي سيلاب بزرگ در طول زمان براساس سوابق تخليه روزانه، كم يا زياد شده‌اند يا خير. علاوه بر تغييرات آب و هوايي، بسياري از انواع ديگر تاثيرات انساني مي‌تواند بر فراواني و بزرگي سيل تاثير بگذارد. به عنوان مثال سدها، فعاليت‌هاي مديريت آب كشاورزي شيوه‌ها و تغييرات در كاربري زمين. براي حذف اين تاثيرات، اين شاخص روي مجموعه‌اي از سايت‌ها تمركز مي‌كند كه به شدت تحت اثر فعاليت‌هاي انساني نيستند. در حوزه‌هايي كه نسبت زيادي از سطوح غيرقابل نفوذ مانند بتن و آسفالت ندارند. افزايش سيل لزوما منجر به افزايش خطر براي افراد يا اموال نمي‌شود اگر يك منطقه تاب‌آوري كافي نداشته باشد، سيلاب مي‌تواند تمام منطقه دشت سيلابي را دچار آسيب شديد كند.»