انجمن يوزپلنگ ايراني به احترام دو خبرنگار جانباخته محيط‌زيست
يكي از يوزهاي توران را «مهشاد» نام نهاد
«مهشاد» در ميان يوزها
نيره خادمي
مهشاد را محيط‌بانان تير ماه سال دو صفر به همراه ريحانه بر دوش گرفته بودند و به خانه ابدي بردند و حالا به پيشنهاد انجمن يوزپلنگ ايراني و موافقت خانواده او نام يكي از يوزهاي مشاهده شده در توران را «مهشاد» گذاشته‌اند و مهم‌تر اينكه مهشاد در همين روزهاي اخير نيز در توران ديده شده است.
پارك ملي توران يكي از مهم‌ترين ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در ايران است و يوزپلنگ يك گونه كمياب و در حال انقراض. آخرين گزارش‌ها ازآمار اين گربه‌سان زيبا و كمياب به گفته پورميرزاي، مديرعامل انجمن يوزپلنگ ايراني نهايتا 30 فرد برآورد شده است بنابراين هر بار يافتن و ديده شدن يك يوز جديد در محدوده‌هاي زيستي و زيستگاه توران، خبر آن در رسانه‌ها و فضاي مجازي دست به دست مي‌گردد. مجموعه مناطق حفاظت‌شد‌ه، پارك ملي و پناهگاه حيات وحش توران در سال 1351 با مصوبه شوراي عالي حفاظت محيط به عنوان منطقه حفاظت‌شد‌ه شناخته و در سال 1355 با مصوبه‌اي ديگر از همين شورا به دو بخش پناهگاه حيات وحش و منطقه حفاظت‌شد‌ه تقسيم شده. توران در همين سال به عنوان ذخيره‌گاه زيستكره توران در سطح بين‌المللي به ثبت رسيده است. از سال 1381 بخشي از اين پناهگاه كه هسته مركزي و امن‌ترين زيستگاه منطقه براي حيات وحش را در خود جاي د‌اد‌ه بود به پارك ملي تبديل شد تا حيات وحش و منابع طبيعي تحت حفاظت قرار گيرند. هم‌اكنون توران مهم‌ترين و غني‌ترين زيستگاه يوزپلنگ آسيايي در ايران و جهان است و گفته مي‌شود بيشترين جمعيت يوزپلنگ آسيايي در اين زيستگاه مهم قرار دارد.
بهرامعلي ظاهري، مديركل محيط زيست استان سمنان خبر مشاهده و تصويربرداري از مهشاد در توران را به خبرگزاري ايسنا اعلام كرده و گفته كه ماموران اجرايي پارك ملي توران به همراه تعدادي از گردشگران موسسه طبيعت تهران در حين بازديد از منطقه، موفق به مشاهده و تصويربرداري از «مهشاد» شدند: ««مهشاد» از يوزهاي شناسنامه‌دار پارك ملي توران و فرزند يكي از يوزهاي معروف منطقه به نام «حرب» است. در دو هفته اخير اين دومين گزارش از مشاهده يوزپلنگ آسيايي در شرق استان سمنان است. اواخر دي‌ماه نيز يك ماده يوز ديگر به همراه سه توله‌اش در حوالي عباس‌آباد مشاهده و تصويربرداري شده بود.» ديروز هم زهرا كشوري، خبرنگار حوزه محيط زيست در توييتر خود نوشت: «ماموران اجرايي پارك ملي توران در سمنان نام يكي از يوزهاي مشاهده شده در توران را «مهشاد»به ياد مهشاد كريمي از خبرنگاران جانباخته در اتوبوس خبرنگاران گذاشتند. اين اسم‌گذاري به پيشنهاد انجمن يوزپلنگ ايراني و موافقت خانواده مهشاد انجام گرفته.»
مهشاد كريمي و ريحانه ياسيني دو خبرنگار محيط زيستي در دومين روز از آن ماه گرم همراه ديگر خبرنگاران به ميزباني سازمان محيط زيست به آذربايجان غربي رفته بودند تا از نزديك شاهد اقدامات اين سازمان و ستاد احياي درياچه اروميه باشند اما سفر آنها هرگز به پايان نرسيد. وقتي حوالي ساعت 5 عصر همزمان با تكان‌هاي شديد اتوبوس و واژگوني آن در مسير فرعي پيرانشهر به نقده، فرياد كسي به آسمان بلند شد كه «كمربندها را ببنديد» ديگر دير شده بود. اتوبوس چپ كرد و شيشه‌ها بود كه شكست و استخوان‌ها و دل‌ها. ساعتي بعد همه در آن محل مي‌دانستند كه مهشاد كريمي و ريحانه ياسيني جان خود را از دست داده‌اند و همه مي‌دانستند كه تنها چند روز ديگر موعد جشن عروسي مهشاد بود، لباس عروس خريده بود و حتي خانه نو را چيده بود.
چند روز پس از فوت مهشاد كريمي و ريحانه ياسيني؛ دو خیابان لادن غربی و شرقی در خیابان پیروزی كه رو به روی یکدیگر و در نزدیکی منزل آنها است به نامشان، نامگذاري شد. حدود يكسال پس از اين سانحه هنوز پرونده رسيدگي به آن در دادسرا باز است. خانواده مهشاد كريمي حتي به قوه قضاييه نامه نوشته و با دادستان اروميه ديدار داشته و درباره روند رسيدگي پرونده صحبت كرده‌اند. سخنگوي قوه قضاييه هم در نهايت راننده را مقصر اعلام كرده است. براي مسوولان اين حادثه منع تعقيب صادر شده اما تير ماه امسال محمد داسمه، وكيل شاكيان اتوبوس خبرنگاران اروميه گفته بود كه: قرار منع تعقيب در مرحله دادسرا صادر شده؛ قطعي است اما نهايي نيست و پرونده در جريان است.
پيشينه نام‌ها
هر چند فقدان هر انساني دقيقا با هيچ چيزي پر نمي‌شود ولي نامگذاري به ياد آنها و گره خوردن نامشان با محيط زيست شايد كمترين تلاش براي از ياد نبردن آنها باشد و البته نامگذاري با ارزش‌ترين گربه‌سان ايران بدون پيشينه نيست. پانزده سال پيش آقاي كوشكي پس از خريد يك توله يوز نر در خراسان شمالي آن را به سازمان حفاظت از محيط زيست اهدا كرد و پس از آن، توله يوز را «كوشكي» صدا زدند. «دلبر» را سال ۱۳۸۹ نزديك يكي از روستاهاي منطقه توران به نام كلاته دلبر پيدا كردند در حالي كه گفته مي‌شود بر اثر حمله‌هاي سگ از مادر خود جدا شده بود و توسط يك چوپان غير ايراني نگهداري مي‌شد. كاملا قابل پيش‌بيني است كه چرا اين يوز ماده دلبر نام گرفته است.
آخرين خبرها از او نگهداري در اسارت همراه «كوشكي» بود كه البته صبح روز شنبه كوشكي، يوزپلنگ نر پارك ملي توران به دليل كهولت سن تلف شد و گفته مي‌شود «دلبر» يوزپلنگ ماده نيز به نهايت عمر خود رسيده است.
«ايران» همزمان با آغاز زمستان سال 96 در حالي پيدا شد كه توسط قاچاقچيان زنده‌گيري شده بود و از آنجايي كه اين يوز، ماده و جوان بود بنابراين اميد تازه‌اي را براي تكثير اين گونه ايجاد كرد. نام او را ايران گذاشتند و در ذخيره‌گاه زيستكره توران با كوشكي و دلبر همراه شد. تصوير «فيروز» نخستين‌بار در سال 94 به همراه برادرش سياووش در دوربين‌هاي تله‌اي توران ثبت شد. او در بهار 1400 براي انتقال به سايت تكثير زنده‌گيري شد. نام فيروز يادآور اسكندر فيروز، نخستين رييس سازمان حفاظت محيط زيست از مهم‌ترين چهره‌هاي تاثيرگذار محيط زيست ايران بود كه اسفند سال 98 از دنيا رفت.
پس از جفت‌گيري موفق «ايران» و «فيروز»، اين دو يوزپلنگ آسيايي جوان در مركز تحقيقات بين‌المللي پارك ملي توران ارديبهشت امسال سه يوز جديد به عنوان فرزندان‌شان متولد شدند. دو توله يوز از ميان اين سه، پيش از نامگذاري تلف شدند و حالا «پيروز» تنها يادگار ايران و فيروز با وضعيت جسماني مناسب در سايت يوز پرديسان تهران نگهداري مي‌شود. در هفته‌هاي گذشته نيز خبرهايي درباره جفت‌گيري مجدد ايران و فيروز منتشر شد ولي غلامرضا ابدالي، سرپرست دفتر حفاظت و مديريت حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست هنوز صحت آن را تاييد نكرده و پاسخ را منوط به بررسي‌هاي بيشتر كرده است. بر اساس گفته‌هاي بهرامعلي ظاهري، مدير حفاظت محيط زيست استان سمنان هم‌اكنون تعداد ۱۷ فرد يوزپلنگ آسيايي در طبيعت پارك ملي توران شناسايي و نامگذاري شده‌اند و تعداد ۶ فرد از اين گربه‌سانان نادر، يوزپلنگ‌هاي ماده زايا هستند كه در طبيعت پارك ملي توران زيست مي‌كنند.