شهرداري تهران از برخورد با پيمانكاراني كه كودكان را براي خدمات شهري به كار مي‌گيرند خبر داد
به جاي پاك كردن صورت مساله، علت كار كودكان را شناسايي كنيد
بررسي‌هاي «اعتماد» نشان داد: در سه دهه اخير تعداد كودكان كار و خيابان به دليل مشكلات معيشتي خانواده‌ها افزايش يافته است
گروه اجتماعي| سازمان بهزيستي كشور ديروز اعلام كرد كه از جمع 14 هزار و 600 كودك كار و خيابان شناسايي‌شده توسط اين نهاد حمايتي، بيشترين تعداد در 13 استان اصفهان، بوشهر، تهران، خراسان رضوي، خوزستان، سمنان، فارس، كردستان، مازندران، هرمزگان و يزد ساكن هستند.
محمدرضا حيدرهايي، سرپرست امور آسيب‌ديدگان اجتماعي سازمان بهزيستي كشور، ديروز در گفت‌وگويي كه با خبرگزاري ايسنا داشت، گفت كه در اين استان‌ها به صورت آزمايشي، امكان ثبت هويت كودكان كار و خيابان شناسايي‌شده از طريق دستگاه اسكن عنبيه فراهم شده و تاكنون هويت 14 هزار و 600 كودك كار و خيابان از همين طريق ثبت شده است.
به گفته حيدرهايي قرار است با جمع‌آوري اين اسناد هويتي، بانك اطلاعات كودكان كار و خيابان ايجاد شود كه هم‌اكنون هم اطلاعات هويتي اين تعداد از كودكان كار و خيابان، در سامانه ۱۲۳ (پايگاه اورژانس اجتماعي كشور) ثبت شده است.
با توجه به اينكه حيدرهايي گفته غير از اسكن عنبيه كودكان شناسايي شده، هيچ پرونده‌اي براي ثبت اطلاعات خانوار تشكيل نشده، به نظر مي‌رسد اين اقدام هم يكي ديگر از فعاليت‌هايي باشد كه بعد از مدتي يا به دليل كمبود اعتبار متوقف مي‌شود يا به دليل نقص اطلاعاتي، در رصد و كنترل آسيب‌هاي اجتماعي كاربردي نخواهد داشت در حالي كه آمارهاي رسمي و نتايج تحقيقات پراكنده طي سه دهه اخير، نشان مي‌دهد تعداد كودكان كار و خيابان افزايش يافته است.
واقعيت موجود خلاف آمار و ارقام مورد ادعاي دولت‌هاست
در نتيجه تحقيقي كه سال 1391 در انجمن حمايت از كودكان رونمايي شد، فرشيد يزداني؛ مجري اين تحقيق با استناد به گزارش‌هاي مركز آمار ايران اعلام كرد تعداد كودكان كار در كشور در فاصله سال‌هاي 1375 تا 1385 افزايش يافته است. در اين تحقيق، علاوه بر اينكه خانواده به عنوان عرضه‌كننده كار كودكان شناسايي شده بود، فقر خانواده، ريسك آينده و معضلات خانوادگي به عنوان عوامل موثر بر كار كودك معرفي شده اما تاكيد شده بود كه سطح قيمت خدمات مصرفي خانوار، محدوديت پس‌انداز، سطح دارايي و محدوديت قرض گرفتن هم از ديگر عوامل اجبار كودكان به كار و درآمدزايي براي خانواده‌هاي از قشر نيازمند بوده است. يزداني براي اين تحقيق، به گزارش‌هاي مركز آمار ايران استناد و اعلام كرد كه در سال تحصيلي 1386 – 1385 تعداد كودكان در سن مدرسه 13 ميليون و 253 هزار و 665 نفر، تعداد دانش‌آموزان، 9 ميليون و 627 هزار و 993 نفر و تعداد كودكان بازمانده از تحصيل، 3 ميليون و 625 هزار و 672 نفر بوده است. در اين تحقيق، در مقايسه نسبت تعداد كودكان كار به جمعيت كل كودكان كشور در دو سال 1375 و 1385 معلوم شده بود كه به دنبال افزايش مشكلات اقتصادي خانواده‌ها، تعداد كودكان كار هم افزايش يافته چنان‌كه در سال 1375 تعداد كل كودكان محصل 72.89 درصد و تعداد كودكان كار 11.06 درصد بوده اما در سال 1385 تعداد كودكان محصل به 72.6 درصد كاهش يافته و تعداد كودكان كار به 12.7 درصد رسيده علاوه بر اينكه بيشترين نسبت كودكان كار به جمعيت كودكان 10 تا 18 سال در استان‌هاي خراسان جنوبي (21 درصد) گلستان (4.17 درصد) خراسان شمالي (2.17 درصد) گزارش شده است.
سال 1392، جمعيت خيريه دانشجويي امام علي گزارشي از وضعيت كار كودكان در 11 استان كشور منتشر كرد. در اين گزارش، وضعيت كار كودكان در استان‌هاي تهران، اصفهان، سمنان، هرمزگان، كرمانشاه، خراسان رضوي، همدان، سيستان‌و‌بلوچستان، فارس، البرز و كرمان بررسي شده بود. جزييات وضعيت كار 100 كودك در شهر تهران از جمله يافته‌هاي اين تحقيق بود و اعلام شد كه: «بيشتر كودكان كار از گروه سني 15 ساله، 12 ساله، 14 ساله و 10 ساله هستند. 44 درصد كودكان كار ايراني هستند، 23 درصد كودكان براي كمك به خرج خانواده، 14 درصد به اجبار از سوي خانواده، 4 درصد براي تامين هزينه تحصيل و 3 درصد به دليل وجود يك فرد بيمار در خانواده وادار به كار شده‌اند، حدود 20 درصد پدران كودكان كار، بيكار، بيش از 15 درصد، گرفتار اعتياد و بيش از 10 درصد كارگر ساختماني و فصلي هستند.»
وجه اشتراك كودكان كار در 11 استان مورد بررسي، اشتغال به دستفروشي، تكدي‌گري، جمع‌آوري ضايعات، كار در مغازه‌ها و رستوران‌ها بود و نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه كار براي كودكان، آسيب‌زاتر شده است.
وقتي نهادهاي دولتي و عمومي هم از كار كودكان منفعت مي‌برند
اواخر مهر ماه امسال، احمد احمدي صدر؛ مديرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشاركت‌هاي اجتماعي اخباري درباره ميزان درآمد كودكان كار و خيابان داشت و گفت: «كودكاني كه به عنوان كودكان كار و خيابان از سوي سرشبكه‌ها و باند‌ها و برخي از خانواده‌ها استثمار مي‌شوند، ماهيانه درآمدي بين ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ ميليون توماني دارند و البته برخي از خانواده‌ها نيز ۵ تا ۶ فرزند دارند كه بالطبع با به‌كارگيري آنها تحت عنوان كودك كار و خيابان، درآمد بسيار بيشتر از ارقام اشاره‌شده را در ماه خواهند داشت. بايد با خانواده‌اي كه فرزند خود را وادار به كار مي‌كند و با شبكه‌هاي استثمارگر و باند‌هاي كودك كار و خياباني برخورد جدي شود كه قانون برخورد با چنين افرادي مشخص و متولي آنها نيز تعيين شده اما در كنار اين موضوع بايد به مسائل اقتصادي و فقر خانواده‌ها نيز توجه ويژه شود تا همه اتفاقات دست به دست هم داده و شاهد كاهش كودكان كار و خيابان در سطح شهر باشيم.»
همان ايام و روزهاي پاياني مهر ماه «خبرآنلاين» در گزارشي، علاوه بر گفت‌وگو با كودكان زباله‌گردي كه تحت نظر پيمانكاران طرف قرارداد با شهرداري تهران كار مي‌كنند، از كودكاني نوشت كه در ساماندهي فضاي سبز پايتخت به كار گرفته شده‌اند. در گزارش اين خبرگزاري آمده بود: «اگر كودكي در بخش پسماند به كار گرفته نشده، جايي براي او در بخش فضاي سبز باز كردهاند؛ درست مانند نعمتالله كه ۹ سال دارد. لباس گشاد سبزرنگي تنش كردهاند و شلنگ آب سنگين و بزرگي را به دستش دادهاند تا چمنهاي پارك را آب دهد. ميگويد كه كارگر پيمانكاري است كه با شهرداري كار مي‌كند. به جز نعمتالله سه كودك و نوجوان ۱۲ و ۱۳ ساله هم هرروز شلنگ به دست مي‌گيرند و زمينهاي چمن شهري را آب ميدهند. مزد رسيدگي به فضاي سبز شهر پايتخت براي نعمتالله و دوستانش ماهي ۵ ميليون تومان است بدون در نظر گرفتن حق بيمه و حتي يك روز مرخصي. نعمتالله تعريف مي‌كند حتي در روزهايي كه بيمار است هم بايد در محل كار حاضر شود، هر روز، بدون تعطيلي.»
در اين گزارش، معاون هماهنگي امور مناطق سازمان پسماند شهرداري تهران مدعي شده بود كه: «اتفاقا شهرداري درباره عمل به قانون پرهيز از به‌كارگيري كودكان و اتباع به‌شدت حساس است و اگر پيمانكاري كه با شهرداري قراردادي منعقد كرده، اين قانون را زير پا بگذارد، جريمه و حتي فسخ قرارداد در انتظارش است.»
سه ماه بعد از تكذيب شهرداري تهران درباره اشتغال كودكان در بخش فضاي سبز پايتخت، چند روز قبل فيلمي در فضاي مجازي از پاكباني كودكان منتشر شد و پس از آن‌هم خبرگزاري ايلنا در گزارشي نوشت كه در منطقه 5 تهران، كودكاني به عنوان پاكبان به كار گرفته شده‌اند. اين‌بار، عليرضا جعفري؛ مديركل امور خدمات شهري شهرداري تهران مساله را تاييد و تاكيد داشت كه شهرداري با پيمانكاران متخلف برخورد مي‌كند و مسوولان متخلف شامل معاون خدمات شهري مناطق و شهرداران ناحيه‌هايي كه در آنها اين تخلف رخ مي‌دهد، بازخواست خواهند شد.
جعفري گفته بود: «خط قرمز ما در مجموعه شهرداري تهران استفاده از كودكان در امور مربوط به خدمات شهري است و به صورت مستمر به شهرداري‌هاي مناطق كه با پيمانكاران قرارداد مي‌بندند، تذكر مي‌دهيم كه حتما در صورت مشاهده تخلفاتي در اين زمينه، بايد با پيمانكاران خاطي برخورد كنند. البته ناظرين مقيم ما در مناطق پايتخت يعني معاونين خدمات شهري شهرداري‌هاي مناطق و بعد از آن‌هم خود شهرداران نواحي تهران، شخصا موظفند كه محدوده‌هاي زيرمجموعه خود را رصد و با تخلفات احتمالي در اين زمينه برخورد كنند. ما قبلا بارها به شهرداري‌هاي مناطق تذكر داده‌ايم كه نبايد پيمانكاران زيرمجموعه آنها از كودكان در امور خدمات شهري استفاده كنند، حالا هم با توجه به گزارشات رسانه‌اي اخير در اين زمينه، يك بار ديگر به دوستان ابلاغ خواهيم كرد كه بايد نظارت‌هاي خود بر پيمانكاران را تشديد و به صورت جدي با پيمانكاران متخلفي كه كودكان را به كار مي‌گيرند، برخورد كنند. خود ما نيز اگر شاهد تكرار تخلفات در اين زمينه باشيم، هم با معاون خدمات شهري منطقه و هم با شهردار ناحيه مربوطه برخورد مي‌كنيم. از عموم شهروندان محترم پايتخت درخواست مي‌كنيم در صورت مشاهده موارد تخلف توسط پيمانكاران شهرداري به خصوص در زمينه به‌كارگيري كودكان در حوزه جمع‌آوري پسماند و خدمات شهري، موضوع را از طريق شماره تلفن 137 به مديريت شهري اطلاع دهند تا ناظران شهرداري تهران بلافاصله با پيمانكاران متخلف برخورد كنند.»
روز يك شنبه، ناصر اماني؛ عضو كميسيون برنامه و بودجه شوراي شهر تهران در جلسه علني شورا اعلام كرد: «براساس موضوع ۷۹ قانون كار تصريح شده كه به كار گماشتن افراد كمتر از ۱۵ سال ممنوع است. همچنين براساس ماده ۸۰ كودكان بين ۱۵ تا ۱۸ سال بايد پس از انجام معاينات پزشكي توسط تامين اجتماعي استخدام شوند. همچنين براساس ماده ۸۳ ارجاع هر گونه كار اضافي، انجام كار در شب و انجام كارهاي سخت و زيان‌آور و حمل بار با دست بيش از حد مجاز و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگر نوجوان بين ۱۵ تا ۱۸ سال ممنوع است. طي هفته گذشته و هفته‌هاي قبل آن شاهد انتشار دو فيلم در فضاي مجازي بوديم كه حاكي از نقض ماده ۷۹ قانون كار توسط پيمانكاران حوزه خدمات شهري بود. ما از شهرداري در اين خصوص اظهارنظر رسمي نداشتيم اما مديركل خدمات شهري در مصاحبه‌اي اعلام كرده بود كه با اين پيمانكاران برخورد مي‌كنيم. من چون روي اين موضوع حساس بودم صبح زود كه در خيابان تردد مي‌كردم با چشم خودم كارگران زير ۱۵ سال ديدم كه با لباس خدمات شهري شهرداري تهران مشغول فعاليت بودند البته با آنها صحبت نكردم. اين مساله انساني است كاري به قانون ندارم چراكه در خلاف قانون و خلاف شرع بودن آن شكي نيست چون هر خلاف قانوني خلاف شرع هم هست. از شهرداري مي‌خواهم كه بررسي كند و با هر پيمانكاري كه نقض قانون كرده است برخورد و نتيجه آن را به مردم و شورا اعلام كند.»