سربازان مي‌جنگند، سياستمداران وعده مي‌دهند
فرماندهان ميداني اوكراين اذعان مي‌كنند كه با كمبود نيروي آموزش ديده
و تجهيزات انتظار زيادي از ضدحمله‌ها ندارند
محمدحسين لطف‌الهي
دورنمايي كه تحليلگران نظامي و فرماندهان ميداني در اوكراين از وضعيت جنگ ترسيم مي‌كنند، با تصويري كه سياستمداران يا فرماندهان نظامي ارشد با انگيزه‌هاي سياسي ارايه مي‌دهند، تفاوت جدي دارد.
نيروهاي نظامي اوكراين در پي تلفات گسترده در طول يك‌سال اخير و از دست دادن نيروهاي با تجربه و آموزش ديده خود حالا با يك مشكل جدي مواجه شده‌اند كه در مسوولان و مقام‌هاي ارشد اوكراين ترديدهايي جدي پيرامون آمادگي‌هاي نظامي ارتش براي عمليات‌هاي آتي ايجاد كرده است: «كمبود نيروي با تجربه».
مقام‌هاي اروپايي و امريكايي تخمين مي‌زنند كه از زمان شروع حمله نظامي روسيه در 24 فوريه 2022 تاكنون نزديك به 120 هزار نفر از سربازان اوكرايني كشته يا زخمي شده‌اند. مقام‌هاي اوكرايني تعداد كشته شده‌ها و مجروحان جنگي خود را حتي از متحدان غربي هم پنهان مي‌كنند.
به نوشته روزنامه واشنگتن‌پست، علاوه بر وجود سربازان بي‌تجربه در حملات كه باعث شده تلفات اوكرايني‌ها افزايش پيدا كند، نيروهاي نظامي اوكراين از معضل كمبود مهمات اساسي شامل كمبود گلوله‌هاي توپ و خمپاره رنج مي‌برند.
فرمانده يكي از گردان‌هاي تيپ 46 هوايي اوكراين كه با نام مستعار كوپل شناخته مي‌شود در اين باره مي‌گويد: «يكي از با ارزش‌ترين دارايي‌ها در ميدان جنگ تجربه است. ارزش سربازي كه 6 ماه در ميدان جنگ بوده با سربازي كه به تازگي از ميدان تير به ميدان جنگ آمده كاملا متفاوت است. اين تفاوت از آسمان تا زمين است.» به گفته اين فرمانده، در ميان نيروهاي تحت فرماندهي او تنها چند سرباز با تجربه باقي مانده‌اند و بيشتر سربازان با تجربه قبلا كشته يا زخمي شده‌اند.
چنين ارزيابي‌هايي، بدبيني محسوسي را در ميان سياستمداران در كي‌يف، پايتخت اوكراين ايجاد كرده است به‌طوري كه حتي اگر آنها چنين مساله‌اي را به زبان نياورند، آشكارا نگرانند كه اين مساله در تصميم‌گيري‌هاي متحدان اروپايي براي ارايه تجهيزات پيشرفته جديد به اوكراين و تداوم حمايت‌ها نيز ترديد ايجاد كند.
برخي مقام‌هاي امريكايي تلاش دارند تا اين معضل را كمتر از آنچه در واقعيت وجود دارد، نشان دهند. يك مقام ارشد امريكايي به شرط ناشناس ماندن گفته است: «وضعيتي كه در حال حاضر در ميدان نبرد وجود دارد، تصوير كاملي از وضعيت نيروهاي نظامي اوكراين نيست. كي‌يف در حال آموزش بخشي از نيروهاي نظامي خود است و اين نيروها را از ميدان جنگ و به ويژه دفاع از باخموت دور نگه داشته است.»
آندري يرماك، رييس دفتر رييس‌جمهور اوكراين معتقد است وضعيت فعلي نيروهاي اوكرايني از خوش‌بيني دولت به ضدحمله‌هاي آينده نمي‌كاهد: «اين‌گونه نيست كه ما تمام ظرفيت‌هاي‌مان را علني كرده باشيم. در هر جنگي، زماني فرا مي‌رسد كه نياز داريد نيروهاي جديد آموزش دهيد. اين چيزي است كه در حال وقوع است.»
برخي منابع نظامي مي‌گويند وضعيت براي نيروهاي نظامي روسيه هم به همين ترتيب است. در طول نشست ناتو در ماه فوريه، بن والاس، وزير دفاع بريتانيا اعلام كرد كه روسيه بخش بزرگي از ارتش خود را وارد خاك اوكراين كرده و از وضعيتي فرسايشي شبيه به جنگ جهاني اول رنج مي‌برد.
كوپل تاكيد دارد به اين دليل درباره معضل آموزش ناكافي و بي‌تجربگي سربازان صحبت مي‌كند كه واشنگتن و ساير متحدان غربي شرايط آموزشي بهتري براي نظاميان اوكرايني فراهم كنند و در ضدحمله‌هاي آينده، نيروهاي آموزش ديده عملكرد بهتري در مقايسه با نيروهايي كه در حال حاضر تحت فرمان او هستند، داشته باشند: «دو گزينه پيش روي ما وجود دارد يا يك ضدحمله حرفه‌اي با نيروهاي آموزش ديده خواهيم داشت يا ضدحمله ما به يك قتل عام و اجسادي كه روي هم افتاده‌اند، بدل خواهد شد.»
با توجه به پديدار شدن تبعات جنگ فرسايشي در اوكراين، مشخص نيست كه افزايش كمك‌هاي نظامي از سوي غرب و آموزش نيروهاي نظامي اوكراين از سوي متحدان غربي چه تاثيري بر وضعيت ميدان جنگ در فصل بهار داشته باشد.
يكي از مقام‌هاي اوكرايني كه به شرط ناشناس ماندن حاضر به اظهارنظر شده بر اين باور است كه برخي وعده‌هاي غربي‌ها از جمله وعده آنها براي ارسال تعداد زيادي تانك بيش از آنكه واقعي باشند، «نمادين» هستند. برخي مقام‌ها هم تاكيد دارند كه مشخص نيست تانك‌هايي كه غربي‌ها تعهد داده‌اند به موقع به ميدان جنگ برسد.
نااميدي در ميان برخي مقام‌هاي اوكرايني كاملا آشكار است. يك مقام اوكرايني مي‌گويد: «اگر شما منابع بيشتري داشته باشيد، موثرتر حمله خواهيد كرد. اگر منابع كمي داشته باشيد، بيشتر مشغول دفاع خواهيد بود. به همين دليل است كه من به يك ضد حمله بزرگ اميد و اعتقاد ندارم و به منابع و نيازهاي‌مان نگاه مي‌كنم. سوال اين است كه دقيقا با چه چيزي بايد حمله كنيم؟ به باور من ممكن است در برخي درگيري‌هاي محلي گشايش‌هاي محدودي وجود داشته باشد.» او مي‌افزايد: «ما نيروي انساني آموزش ديده و تسليحات كافي نداريم. بايد اين نسبت را هم در نظر گرفت كه شما وقتي در حال حمله هستيد، دو الي سه برابر زماني كه در حال دفاع هستيد، تلفات خواهيد داشت. ما آماده از دست دادن اين تعداد نيرو و تجهيزات نيستيم.»
پيش‌بيني‌هاي نظامي نااميدكننده‌تر از پيش‌بيني‌هايي است كه رهبران سياسي و رهبران نظامي با انگيزه‌هاي سياسي مطرح مي‌كنند. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين سال 2023 را «سال پيروزي» خوانده و كريلو بودانوف، رييس اطلاعات ارتش اوكراين از احتمال جشن گرفتن تعطيلات تابستاني در شبه جزيره كريمه سخن گفته است. كريمه از 9 سال قبل تحت تصرف روسيه در آمده و مسكو اين شبه جزيره را بخشي از خاك روسيه مي‌داند. اولكساندر سيرسكي، فرمانده نيروي زميني ارتش اوكراين چندي قبل در مصاحبه‌اي گفت: «رييس‌جمهورمان الهام‌بخش ما براي پيروزي است. به‌طور كلي ما همه يك تفكر داريم و متوجه هستيم كه ضروري است تا پايان سال به پيروزي برسيم. اين يك هدف‌گذاري واقعي است. اين واقعي است به شرطي كه تمام كمك‌هايي كه دوستان‌مان وعده داده‌اند به موقع به ما برسد.»
در خط مقدم، نگاه‌ها و تحليل‌ها متفاوت است
از نگاه فرماندهان ميداني، رفتن به ميدان جنگ با سربازاني كه تاكنون حتي يك نارنجك هم پرتاب نكرده‌اند يا سربازاني كه اعتماد به نفس استفاده از سلاح گرم را ندارند و به آساني مواضع خود را با فشار حداقلي دشمن رها مي‌كنند هرگز كار آساني نيست و با اين سربازان نمي‌توان انتظار پيروزي قاطع داشت.
كوپل، اين سرهنگ ارتش اوكراين كه نزديك به 500 نفر نيرو تحت امر خود دارد، روايت مي‌كند كه نيروهايش در فصل زمستان و پس از حمله روسيه به شهر سولدار در 20 كيلومتري شمال غرب باخموت اين شهر را تخليه كردند. او به ياد مي‌آورد كه چگونه صدها نفر از سربازانش مواضع خود را ترك كردند و با فرار خود باعث سقوط شهر شدند: «از ميان 500 سربازي كه در ابتداي جنگ تحت فرمان من بودند، دست‌كم 100 نفر كشته و 400 نفر زخمي شدند تا كل افراد گروه من تغيير كرده باشند. 100 سرباز جديد به من دادند و من حتي فرصت نداشتم آنها را براي رفتن به جنگ آماده كنم. يكي از آنها در شروع درگيري، اسلحه خود را گذاشت و فرار كرد. زماني كه از او پرسيدم چرا اين كار را كردي گفت از صداي اسلحه مي‌ترسد. آنها بدون تيراندازي به دشمن فرار مي‌كردند. ما نياز داريم نيروهاي ما نزد نيروهاي ناتو آموزش ببينند و زيرساخت لازم براي آموزش فراهم باشد.»
دميترو، يكي ديگر از سربازان اوكرايني كه به دليل ملاحظات امنيتي تنها نام كوچك او ذكر مي‌شود هم مشاهدات مشابهي دارد. او از تجربه‌اش درباره حضور با سربازان بي‌تجربه در ميدان جنگ مي‌گويد و لحظاتي را به ياد مي‌آورد كه يك سرباز كنار او از ترس سر جاي خود قفل شده بود و نمي‌توانست از سنگر خارج شود: «اين اولين باري بود كه من ديدم يك سرباز اين‌گونه در سر جاي خود مي‌لرزد و قادر به حركت نيست. چند روز بعد آن سرباز وضعيت كمي بهتري داشت، اما به محض شروع درگيري از ميدان جنگ گريخت.» دميترو معتقد است كه اين سرباز را نبايد سرزنش كرد، چراكه او بدون آمادگي‌هاي لازم به ميدان جنگ اعزام شده بود.
دليل اصلي مشكلات اوكراين در حوزه نيروي انساني به تلفات گسترده آنها بازمي‌گردد. ژنرال والري زالوژني، فرمانده كل ارتش اوكراين در ماه آگوست گفته بود كه نزديك 9 هزار نفر از سربازانش در ميدان جنگ كشته شده‌اند. در ماه دسامبر ميخايلو پودولياك، يكي از مشاوران رييس‌جمهور اوكراين تعداد كشته‌شدگان را 13 هزار نفر ذكر كرده بود. تخمين‌هاي مقام‌هاي غربي ارقامي به مراتب فراتر از اينهاست و البته اوكرايني‌ها هم در ارايه اطلاعات مربوط به اين مساله بسيار محتاطند. يك مقام آلماني كه به شرط ناشناس ماندن حاضر به صحبت شده، مي‌گويد: تخمين برلين اين است كه دست‌كم 120 هزار نفر از سربازان اوكرايني كشته يا زخمي شده‌اند. به گفته اين مقام آلماني، اوكرايني‌ها اين اطلاعات را فاش نمي‌كنند، چراكه به آنها اعتماد ندارند.
كوپل، اين سرهنگ ارتش اوكراين كه نزديك به 500 نفر نيرو تحت امر خود دارد، روايت مي‌كند كه نيروهايش در فصل زمستان و پس از حمله روسيه به شهر سولدار در 20 كيلومتري شمال غرب باخموت اين شهر را تخليه كردند. او به ياد مي‌آورد كه چگونه صدها نفر از سربازانش مواضع خود را ترك كردند و با فرار خود باعث سقوط شهر شدند: «از ميان 500 سربازي كه در ابتداي جنگ تحت فرمان من بودند، دست‌كم 100 نفر كشته و 400 نفر زخمي شدند تا كل افراد گروه من تغيير كرده باشند. 100 سرباز جديد به من دادند و من حتي فرصت نداشتم آنها را براي رفتن به جنگ آماده كنم. يكي از آنها در شروع درگيري، اسلحه خود را گذاشت و فرار كرد. زماني كه از او پرسيدم چرا اين كار را كردي گفت از صداي اسلحه مي‌ترسد. آنها بدون تيراندازي به دشمن فرار مي‌كردند. ما نياز داريم نيروهاي ما نزد نيروهاي ناتو آموزش ببينند و زيرساخت لازم براي آموزش فراهم باشد.»