نام‌آوراني كه آوازه‌اي فراتر از كار هنري خود داشتند
يك رودخانه برايم گريه كن٭
گروه هنر و ادبيات | در اين بخش به معرفي برخي از هنرمنداني مي‌پردازيم كه در حوزه موسيقي جاز فعاليت داشته يا دارند كه در ادامه خواهيد خواند.
لويي آرمسترانگ
لويي «ساچمو» آرمسترانگ (1971-1901) يكي از مشهورترين اسطوره‌هاي جاز در سراسر دنياست. ترانه‌هايي چون What a Wonderful World و Hello Dolly نام او را به عنوان نوازنده ترومپت و خواننده فراموش نشدني ساخته‌اند. اعتبار و جذابيت آرمسترانگ براي طرفدارانش هم به دليل كار هنري‌اش در عرصه جاز بود و هم به خاطر فعاليتش در زمينه‌هاي حقوق مدني و رفع تبعيض نژادي. در وب‌سايت خانه ترومپت ايران نيز درباره آرمسترانگ نوشته است: «هنر بالنده آرمسترانگ نه تنها خود او بلكه همه هم‌نژادهايش را نيز به پيشرفت در جامعه‌اي مملو از تبعيض نژادي دلگرم كرد. با اين حال آرمسترانگ هيچ‌گاه شخصيت سياسي نبود و بيشتر تصوير هنرمندي با يك نيروي كاريزماتيك از خود به جاي گذاشت. او از مشهورترين موسيقيدان‌هاي جاز، از برترين نوازندگان ترومپت و به عقيده بسياري از منتقدان، بزرگ‌ترين شخصيت موسيقي غرب در قرن بيستم به شمار مي‌رود. نوازندگي او به خاطر نوسان‌هاي ريتميك پيچيده‌اش شهرت يافت و همچنين زمينه‌اي قوي براي خلق تك‌نوازي در موسيقي جاز فراهم آورد. از سوي ديگر آرمسترانگ موسيقي جاز را از يك موسيقي حاشيه‌اي به يك موسيقي تخصصي و جدي مبدل كرد.»
الا فيتز جرالد
الا فيتزجرالد، معروف به «بانوي اول جاز» (1996-1917) نه تنها با ترانه‌ها و صداخواني‌هايش الگوهاي جديدي براي خواندن در سبك جاز ارايه كرد، بلكه از طريق همكاري‌هاي گسترده‌اش با تمامي شخصيت‌هاي سرشناس جاز در سراسر دنيا به شهرتي كم‌مانند رسيد. او در عمر خود سيزده بار جايزه گرمي را دريافت كرد. بسياري از بزرگان جاز مثل لويي آرمسترانگ و دوك الينگتون و كاونت بيسي و نت كينگ كول و فرانك سيناترا و ديزي گيليسپي و بني گودمن با او برنامه اجرا كرده‌اند. «يك رودخانه برايم گريه كن» و «فصل تابستان» از جمله تك‌آهنگ‌هايي هستند كه با اجراي او از آنها شهرت و محبوبيت يافته است.
ديزي گيلسپي
جان بركس «ديزي» گيلسپي (1993-1917) نوازنده ترومپت و از پايه‌گذاران سبك پرشتابي از موسيقي جاز به نام سبك بي‌باپ بود. يكي از سبك‌هاي مهم جاز كه در دهه 1940 در محله فقيرنشين هارلم نيويورك شكل گرفت. گيلسپي نوازنده‌اي چيره‌دست و در بداهه نوازي ممتاز بود، او همراه با چارلي پاركر و ثلونيوس مانك به سرعت در صدر مشهورترين هنرمندان موسيقي جاز قرار گرفت. طبع شوخ گيلسپي و نامزدي او براي انتخابات رياست‌جمهوري امريكا تا امروز در خاطره‌ها به‌جا مانده است.
مايلز ديويس
مايلز ديويس (1991-1926) نماينده سبكي از جاز است كه در آن شتاب و هيجان كمتر ديده مي‌شود. گفته مي‌شود كه پيشرفت‌هايي كه در عرصه موسيقي جاز بعد از جنگ جهاني دوم، روي داد بيشترش به اين آهنگساز و نوازنده ترومپت امريكايي برمي‌گشت. نوازندگي‌هاي او در مقايسه با ديگر چهره‌هاي هم‌عصرش، آرام‌تر و ملوديك‌تر است. او در سنين جواني براي يافتن ديزي گيلسپي و چارلي پاركر به نيويورك رفت. عضو گروه چهار نفره پاركر شد و با او به سفر پرداخت تا همراه با او در سبك بي‌پاپ بنوازد.
دوك الينگتون
ادوارد دوك الينگتون (1974-1899) يكي از آهنگسازان و پيانونوازان مشهور امريكا به شمار مي‌آيد. الينگتون در طول زندگي خود جوايز بي‌شماري را نيز به دست آورد، ازجمله موفق شد چندين بار جايزه گرمي و همچنين چند دكتراي افتخاري را از آن خود كند. او در سبك‌هاي متفاوت موسيقي آثار مهمي خلق كرد و با استعدادهاي جوان دوران خود نيز همكاري داشت و همين كارش او را الگويي براي آهنگسازان و نوازندگان جوان در دهه‌هاي گذشته كرد.
دوك الينگتون و گروه موسيقي‌اش كنسرتي در كابل نيز اجرا كردند كه بعدها از آن به عنوان خاطره‌انگيزترين كار زندگي‌اش ياد كرد. با وجود اينكه الينگتون در اوج محبوبيت و شهرتش اين كنسرت را در كابل اجرا كرد تقريبا همه آثار آن از بين رفته است. بي‌بي‌سي در گزارشي در اين باره نوشته كه «براي فيض محمد خيرزاده كه سازمان‌دهنده اين كنسرت بود و صدها افغان ديگر كه به تماشاي كنسرت الينگتون آمدند اين اتفاق يكي از خاطرات مهم زندگي‌شان در اوايل دهه شصت ميلادي بود. خيرزاده مي‌گويد برايش بودن الينگتون در كابل خيلي هيجان‌انگيز بود. او در آن زمان رييس مركز فرهنگي افغانستان بود. بليت‌هاي كنسرت مجاني بودند و حدود پنج هزار نفر به استاديوم آمدند تا آواي موسيقي جاز كه براي‌شان بيگانه و تازه بود را بشنوند. الينگتون با كاروان (Caravan) شروع كرد و بعد با (Don’t Get Around Much Anymore) دنبال شد. خيرزاده به خاطر مي‌آورد كه در ميانه هر اجرا الينگتون به كناره‌هاي سن مي‌آمد و با مردم حرف مي‌زد.» الينگتون و گروهش در آن تور به مصر، عراق، اردن، ايران و لبنان رفتند و در تاريخ ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳ به تركيه رسيدند.
بيلي هاليدي
بيلي هاليدي (1959-1915) خواننده امريكايي در سبك جاز و سوينگ بود. او در كنار الا فيتزجرالد يكي از موفق‌ترين خوانندگان در تاريخ موسيقي جاز به شمار مي‌آيد. هاليدي نيز برنده چهار جايزه گرمي است كه همگي پس از مرگ و براي «بهترين آلبوم تاريخي» به او تعلق گرفتند. تاكنون چندين فيلم سينمايي درباره زندگي هاليدي ساخته و منتشر شده ازجمله مي‌توان به ايالات‌متحده در برابر بيلي هاليدي (۲۰۲۱) اشاره كرد.
چارلي پاركر
چارلي «برد» پاركر (1955-1920) يكي از پيشگامان سبك جاز بي‌پاپ به شمار مي‌آيد. او همراه با گروه جاز خود به سرعت به شهرت جهاني دست يافت و در زمان حياتش به اسطوره تبديل شد. او نوازنده ساكسوفون آلتو و نابغه بي‌همتاي بداهه نوازي جاز بود. آلبوم او Kind of Blue به عنوان شاهكار در تاريخ موسيقي جاز ثبت شده است.
بني گودمن
بني گودمن (1986-1909) نوازنده كلارينت و رهبر اركستر جاز بود. او را با نام‌هايي مانند «استاد» و «پادشاه سوئينگ» و «پدرسالار كلارينت» ياد مي‌كردند كه همه اينها نشان مهارت و استادي او در نواختن كلارينت و تنظيم و اجراي نوع سوينگ موسيقي جاز بود. كنسرت سال ۱۹۳۸ او در تالار كارنگي نيويورك توسط منتقد بروس ادر (Bruce Eder) چنين توصيف شد: «يكي از با اهميت‌ترين و محبوب‌ترين كنسرت‌هاي جاز در تاريخ اين موسيقي.» گروه گودمن حرفه خود را با عنوان موسيقي سبك جاز آغاز نمودند، او همچنين گروه‌هاي زيادي را سرپرستي نمود. وي تا پايان عمرش به اجراي موسيقي ادامه داد و علاقه‌اش به موسيقي كلاسيك را نيز وسعت بخشيد. همچنين به نقل از گفت‌وگوي هارمونيك «او تحت تاثير كلارينت‌نوازان جاز در شيكاگو بود
به ويژه، جاني دادس، لئون روپلو و جيمي نون. گودمن سريع مي‌آموخت و در سنين كم نوازنده متبحري بود، همچنين بسيار زود در گروه‌هاي حرفه‌اي و مختلف توانست بنوازد. زماني كه گودمن ۱۶ ساله بود به گروه‌هاي برتر شيكاگو پيوست همچون، اركستر بن پولاك كه به همراه آن گروه اولين ضبط‌هايش را در سال ۱۹۲۶ عرضه كرد.»
درحالي كه جاز در ابتدا به عنوان موسيقي «سياهان» و عشرت‌كده‌ها مشهور بود، موسيقي سوئينگ جاي خود را به سرعت در ميان گروه‌هاي اجتماعي گوناگون باز كرد. گودمن براي نخستين‌بار دست به ايجاد يك گروه اركستر زد كه رنگ پوست و تبار نوازندگان در آن بي‌اهميت بود. گودمن امروزه به عنوان آغازگر موسيقي سوئينگ شناخته مي‌شود.
٭ نام قطعه‌اي از الا فيتز جرالد