نخست‌وزير پيشين پاكستان در چند قدمي دادگاه عالي محاصره و دستگير شد
شورش و خشم پس از بازداشت عمران خان
سارا معصومي
صبح روز سه‌شنبه عمران خان، نخست‌وزير سابق پاكستان در حال ورود به دادگاه عالي در اسلام‌آباد بود كه حلقه چندلايه‌اي از نيروهاي امنيتي او را احاطه كرده و درحالي كه با محاصره اين سياستمدار 71 ساله مجال هرگونه حركتي را از او گرفته بودند او را به داخل يك نفربر زرهي هدايت و بازداشت كردند. هرچند كه بازداشت سياستمداران در پاكستان امري سابقه‌دار است، اما فيلم لحظه دستگيري عمران خان به يك بمب خبري تبديل و با واكنش‌هاي بسياري روبه‌رو شد.
عمران خان براي رسيدگي به اتهامات فساد در حال ورود به دادگاه عالي در پايتخت پاكستان بود كه بازداشت شد. نخست‌وزير پيشين پاكستان سرسختانه ادعا مي‌كند كه اتهام‌هاي وارده به او ساختگي است و انگيزه‌هاي سياسي دارد. آوريل سال 2022 بود كه مخالفان عمران خان در پارلمان كمر به حذف او بسته و اين مخالفت‌ها به بركناري او در حالي كه يك‌سال از دوره پنج ساله رياست‌جمهوري او باقي مانده بود، منتهي شد. سياست عمران خان كه از همان زمان رهبري اپوزيسيون را برعهده گرفته بر برگزاري انتخابات زودهنگام متمركز شده و اين در حالي است كه انتخابات سراسري سال جاري قرار است به زودي برگزار شود. در يك‌سال و اندي گذشته ده‌ها پرونده قضايي عليه عمران خان تشكيل شده كه در مهم‌ترين آنها كه در روز 23 اسفند سال گذشته علني شد يك دادگاه حكم داده بود كه عمران خان به اتهام فروش هدايايي كه در زمان نخست‌وزيري دريافت كرده بود، بازداشت شود و اين حكم قابل تغيير به گرو گذاشتن وثيقه مالي نباشد. نخست‌وزير سابق نوامبر گذشته از يك حمله با سلاح گرم به خودروهاي اسكورت خود حين برگزاري راهپيمايي اعتراضي جان سالم به در برد. عمران خان ساعاتي پيش از بازداشت مقابل محوطه دادگاه عالي اسلام‌آباد براي چندمين بار يك مقام ارشد نظامي را به برنامه‌ريزي براي كشتن خود متهم كرد و اين درحالي بود كه مقاماهاي نظامي پاكستان به او هشدار دادند كه از طرح «ادعاهاي بي‌اساس» خودداري كند.
درحالي كه در يك ساعت نخست پس از دستگيري عمران‌خان، توضيح قانع‌كننده‌اي درباره علت بازداشت و نهاد بازداشت‌كننده منتشر نشده بود، وزير كشور پاكستان در پيامي در توييتر نوشت كه «دفتر ملي پاسخگويي» دستور بازداشت خان را صادر كرده است. به گفته اين نهاد، عمران خان به عملكرد توام با فساد متهم است و روز چهارشنبه در دادگاه حاضر خواهد شد.
هواداران عمران خان به خيابان آمدند
بازداشت غافلگيرانه عمران خان بلافاصله جرقه اعتراض‌ها در شهرهاي مختلف پاكستان را زد. ده‌ها تن از هواداران نخست‌وزير سابق پاكستان در زادگاه او، يعني شهر لاهور، خيابان‌ها را مسدود كردند. در بندر كراچي نيز شماري از معترضان مسير يك جاده اصلي را بستند. همزمان حزب «تحريك انصاف»، وابسته به عمران خان، از حاميان او خواست كشور را به حالت تعطيل درآورند. در حساب توييتري حزب تحريك انصاف پاكستان نوشته شد: «حالا نوبت شماست مردم پاكستان، خان همواره كنار شما ايستاده بود و حالا نوبت شماست كه كنار او بايستيد.» حزب تحريك انصاف همچنين از برنامه‌ريزي براي برگزاري جلسه فوري حزب براي مشخص كردن گام‌هاي اعتراضي بعدي خبر داده است. خبرگزاري رويترز در گزارشي درباره بازداشت عمران خان نوشت: دستگيري عمران خان در زماني صورت مي‌گيرد كه پاكستان از بدترين بحران اقتصادي در دهه‌هاي اخير رنج مي‌برد و تورم بالا اين كشور را در آستانه فروپاشي قرار داده است. با وجود اينكه ذخاير ارزي فعلي پاكستان به سختي براي پوشش واردات يك ماهه كافي است، اما واگذاري بسته نجات صندوق بين‌المللي پول به اسلام‌آباد تاكنون چندين بار به تعويق افتاده است. تلاش‌هاي قبلي براي دستگيري عمران خان از خانه‌اش در لاهور منجر به درگيري‌هاي شديد بين هواداران او و ماموران امنيتي شده بود.
رعنا ثناالله، وزير كشور پاكستان به خبرنگاران گفت كه خان پس از اينكه «به‌‌رغم اطلاعيه‌ها» حاضر نشد، توسط دفتر ملي پاسخگويي (NAB) دستگير شد. به گفته اين مقام پاكستاني اتهامات عليه عمران خان اين است كه او و همسرش زميني به ارزش 7 ميليارد روپيه (24.70 ميليون دلار) از يك دلال زمين دريافت كرده‌اند كه توسط مقامات انگليسي متهم به پولشويي شده است. براساس اين ادعا، مقامات بريتانيا 190 ميليون پوند (240 ميليون دلار) را در رابطه با پولشويي به پاكستان بازگرداندند كه عمران خان به جاي نگهداري آن در خزانه ملي، آن را به سازنده زمين بازگرداند. عمران خان تمام اين اتهامات را رد مي‌كند. در شرايطي كه عمران خان در هر كدام از اتهام‌هاي مطرح شده محكوم شود به محروميت او از پست دولتي منجر خواهد شد و اين در حالي است كه انتخابات سراسري پاكستان در ماه نوامبر برگزار خواهدشد. درگيري‌هاي سياسي در پاكستان امري رايج است. در اين كشور هيچ نخست‌وزيري هنوز يك دوره كامل 5 ساله خود را به انتها نرسانده و ارتش تقريبا در نيمي از تاريخ اين كشور همه امور نظامي و سياسي را در اختيار داشته است. ارتش همچنان قدرتمندترين نهاد پاكستان است و نزديك به نيمي از تاريخ 75 ساله خود را مستقيما از طريق سه كودتا بر اين كشور حكومت كرده است. هر چند كه ارتش همچنان هم نفوذ بالا و غيرقابل انكاري دارد، اما اخيرا اعلام كرده كه دخالتي در امور سياسي نخواهد كرد. عمران خان و ارتش پس از سال‌ها همكاري نزديك در سال 2021 با هم اختلاف پيدا كردند. مخالفان خان و بسياري از منتقدان برجسته مي‌گويند كه ارتش در انتخابات 2018 به عمران خان كمك كرد تا به قدرت برسد. ادعايي كه نخست‌وزير پيشين پاكستان آن را رد مي‌كند.
عمران خان محبوب‌تر از هميشه
گاردين در روايت بازداشت عمران خان مي‌نويسد: پس از دستگيري عمران خان در صحن دادگاه عالي، قاضي عامر فاروق، رييس دادگستري اسلام‌آباد، خواستار توضيح «در عرض 15 دقيقه» از رييس پليس و وزارت كشور در مورد علت بازداشت خان شد. او گفت: به دادگاه بياييد و به ما بگوييد كه چرا عمران خان بازداشت شده است. فاروق هشدار داد كه اگر توضيحي در اين باره ارايه نشود، هم خان و هم نخست‌وزير شريف را احضار خواهد كرد.
حكم دستگيري خان بلافاصله پس از اين هشدار منتشر شد در حالي كه تاريخ اين حكم اول ماه مه را نشان مي‌داد. در اين حكم اشاره شده بود كه خان متهم به «فساد و اعمال فساد» است.
همزمان ژنرال اكبر نصيرخان، از پليس اسلام‌آباد خواستار حفظ آرامش شد و گفت كه وضعيت در اسلام‌آباد عادي است. با اين وجود در چند محدوده تجمع بيش از پنج نفر ممنوع اعلام شده و اينترنت برخي مناطق هم قطع شده است.
عمران خان از زماني كه در آوريل سال گذشته براي راي عدم اعتماد پارلمان از قدرت بركنار شد، ارتش و دولت شريف را به «توطئه‌اي با حمايت غرب» براي سرنگوني خود متهم كرد. در نوامبر سال گذشته در جريان يك تجمع در پنجاب سوءقصدي به جان عمران خان صورت گرفت كه در نتيجه آن او از ناحيه پا مورد اصابت گلوله قرار گرفت.
با اين حال، در طول اين مدت، محبوبيت عمران خان افزايش يافت و بسياري عزم او براي مقابله با تشكيلات نظامي پاكستان را تحسين كردند. در حال حاضر نارضايتي گسترده‌اي از دولت شريف وجود دارد، زيرا تورم و كمبود مواد غذايي افزايش يافته و بسياري پيش‌بيني مي‌كنند كه در صورت جان سالم به در بردن عمران خان از اتهام‌ها، او در انتخابات جاري بيشترين آرا را به دست آورده و به قدرت بازگردد. عمران خان دولت شريف را براي برگزاري انتخابات عمومي زودهنگام تحت فشار قرار داده و ادعا مي‌كند كه ائتلافي كه پس از بركناري او قدرت را به دست گرفت، «غيرقانوني» است. خبرگزاري آسوشيتدپرس در گزارشي در اين باره نوشت: شريف كه دولتش با مشكلات اقتصادي پيچيده مواجه است و در تلاش است تا پس از سيل ويرانگر سال گذشته كه صدها كشته و 30 ميليارد دلار خسارت به اين كشور وارد كرد، كنترل امور را در دست بگيرد، عمران خان را به دليل زيرسوال بردن ارتش و تهمت زدن به اين نهاد نظامي مورد انتقاد قرار داد. با بالا گرفتن بحران سياسي در پاكستان در نتيجه دستگيري عمران خان، اتحاديه اروپا در بيانيه‌اي خواهان گفت‌وگو و حاكميت قانون در پاكستان شده و از طرفين درگير خواست خويشتنداري خرج دهند. در بخش‌هايي از اين بيانيه آمده است: چالش‌‌هاي پاكستان را فقط خود پاكستاني‌‌ها مي‌توانند از طريق گفت‌وگوي صادقانه و در راستاي حاكميت قانون مورد بررسي قرار دهند. عمران خان هفتمين نخست‌وزير سابق پاكستان است كه در پاكستان دستگير مي‌شود. ذوالفقار علي بوتو در سال 1979 دستگير و به دار آويخته شد. نواز شريف، برادر نخست‌وزير كنوني كه نخست‌وزير نيز بود، چندين بار به اتهام فساد دستگير شد.