مرخصي اجباري نماينده ويژه امريكا
مجوز رابرت مالي در بحبوحه تحقيقات امنيتي در مورد سوءاستفاده احتمالي از اطلاعات طبقه‌بندي شده به حالت تعليق درآمد
سارا معصومي
رابرت مالي، نماينده امريكا در امور ايران به دلايلي كه جزييات آن تاكنون علني نشده به مرخصي بدون دستمزد فرستاده شده است. درست در روزهايي كه اخبار ضد و نقيض بسياري درباره مذاكرات مستقيم و غيرمستقيم جمهوري اسلامي ايران و ايالات‌متحده امريكا و نزديك شدن دو طرف به يك تفاهم حداقلي براي مديريت تنش به گوش مي‌رسد، رسانه‌ها از تعليق مجوز نماينده امريكا در امور ايران از سوي دولت اين كشور خبر داده‌اند.
ماجرا چيست؟
سي‌ان‌ان در گزارشي مفصل و به نقل از چند منبع آگاه، جزيياتي درباره چرايي فرستاده شدن رابرت مالي، فرستاده ويژه امريكا در امور ايران، به مرخصي بدون دستمزد منتشر كرده است. بر اساس ترجمه خبرگزاري ايسنا در اين گزارش آمده است: مجوز رابرت مالي در بحبوحه تحقيقات امنيتي ديپلماتيك وزارت امور خارجه در اوايل سال جاري در مورد سوءاستفاده احتمالي از اطلاعات طبقه‌بندي شده به حالت تعليق درآمده و او بعدازظهر پنجشنبه به مرخصي بدون حقوق فرستاده شده است.
رابرت مالي كه در ساعات نخست انتشار اين خبر سكوت اختيار كرده بود در پاسخ به پرسش سي‌ان‌ان در اين باره گفت: به من اطلاع داده شده كه مجوز امنيتي من در دست بررسي است. اطلاعات بيشتري در اختيار من قرار نگرفته است، اما انتظار دارم تحقيقات به نحو مطلوب انجام و موضوع به زودي حل شود. در همين حال، من در مرخصي هستم.
سي‌ان‌ان در گفت‌وگو با چند مقام امريكايي كه كارمندان وزارت خارجه امريكا هم جزو آن بودند به جزييات بيشتري در اين باره دست پيدا كرده است. يك مقام امريكايي كه خواست نامش فاش نشود، نيز گفت: براي مدتي پس از تحقيقات وزارت امور خارجه، مالي در كار باقي ماند، اما اجازه دسترسي به اطلاعات طبقه‌بندي شده را نداشت.
متيو ميلر، سخنگوي وزارت خارجه امريكا بعدازظهر پنجشنبه به سي‌ان‌ان تاييد كرد كه مالي در مرخصي است. نكته جالب توجه اين است كه ميلر اوايل صبح پنجشنبه ادعا كرده بود كه رابرت مالي همچنان فرستاده ويژه براي ايران است. با اعزام راب مالي به مرخصي كه مي‌توان آن را اجباري خواند، آبرام پيلي به‌طور موقت نماينده ويژه براي ايران و رهبري كار وزارت خارجه در اين زمينه را برعهده دارد.
دو منبع ديگر به سي‌ان‌ان گفتند: در اوايل سال جاري، وزارت امور خارجه تحقيقات خود را در مورد مديريت اطلاعات محرمانه (كوتاهي در نگهداري از اسناد محرمانه) توسط رابرت مالي افزايش داد كه منجر به تعليق مجوز او در دو ماه گذشته شد. مشخص نيست چه چيزي كشف شده كه به‌طور خاص منجر به تعليق رابرت مالي شده است. اين منابع هيچ نشانه‌اي از وجود تحقيقات مرتبط با اين موضوع نداشتند. اقدام براي تعليق مجوز امنيتي رابرت مالي به‌طور گسترده در داخل وزارت خارجه يا در سراسر دولت بايدن اعلام نشد، زيرا وزارتخانه او را در سمت خود نگه داشت و هيچ اعلاميه رسمي در مورد جايگزيني او انجام نداد.
به گزارش آسوشيتدپرس، يك ماه پيش در حاشيه يك نشست محرمانه درباره ايران در كنگره امريكا، غيبت رابرت مالي مورد توجه قرار گرفت، اما در آن زمان گفته شد او به دلايل شخصي كه احتمالا به سلامتي خانواده‌اش مربوط است، در مرخصي است.
از رابرت مالي چه مي‌دانيم؟
رابرت مالي متولد 1963 از پدر و مادري هر دو يهودي است. پدرش سايمون مالي از يهوديان مصر متولد قاهره و مادرش باربرا مالي (سابقا سيلورستاين) از يهوديان امريكايي و متولد نيويورك بود. پدر و مادر رابرت هر دو زندگي كاملا سياسي داشتند. مادرش براي هيات نمايندگي جبهه آزاديبخش ميهني الجزاير در سازمان ملل و پدرش به عنوان خبرنگار خارجي الجمهوريه كار مي‌كردند. او كه سمپاتي كمونيستي داشت، در نيويورك روزگار مي‌گذراند، درباره امور بين‌الملل، مخصوصا درباره جنبش‌هاي ملي‌گرايانه ضد امپرياليستي در آفريقا مي‌نوشت و نقش كليدي‌اش برجسته كردن جبهه آزاديبخش ملي در صحنه جهاني بود. زماني كه رابرت 5 سال سن داشت خانواده او به فرانسه نقل مكان كردند و در اين كشور ماندند تا اينكه در سال ۱۹۸۰ والري ژيسكار دستن رييس‌جمهور فرانسه، سايمون مالي (پدر رابرت) را مدت كوتاهي به خاطر خصمانگي او با استعمار غربي و اسراييل به نيويورك اخراج كرد.
رابرت مالي در دانشگاه ييل تحصيل كرد و در سال ۱۹۸۴ با برنده شدن بورسيه رودز وارد كالج مگدالن، آكسفورد شد و مدرك پي‌اچ‌دي در رشته فلسفه سياسي را دريافت كرد. پايان‌نامه دكتراي او درباره جهان سوم گرايي و افول آن بود. او به نوشتن درباره سياست خارجي، از جمله تفسيرهاي بسيار درباره منازعه اسراييلي-فلسطيني ادامه داد. او مدرك حقوقي جي‌دي را از مدرسه حقوق هاروارد گرفت در حالي كه يكي از همكلاسي‌هاي او در مدرسه حقوق باراك اوباما بود. مالي همچنين با آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه امريكا براي چندين دهه دوست بوده كه به دوران نوجواني و همكلاسي بودن آنها در پاريس برمي‌گردد.
رابرت مالي در دوران رياست‌جمهوري بيل كلينتون مدير امور دموكراسي و حقوق بشر شوراي امنيت ملي ايالات‌متحده امريكا بود. او در دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما دستيار ويژه رييس‌جمهور و هماهنگ‌كننده امور خاورميانه، آفريقاي شمالي و منطقه خليج فارس و از اعضاي تيم امريكا در مذاكرات برجام بود. در ۲۸ ژانويه ۲۰۲1 جو بايدن، رابرت مالي را به عنوان نماينده ويژه ايالات متحده امريكا در امور ايران معرفي كرد. رابرت مالي پيش از اين انتصاب رياست گروه بين‌المللي بحران را برعهده داشت كه تمركز فعاليت‌هايش بر جلوگيري از جنگ است.
رابرت مالي در يك گفت‌وگو زندگينامه خود را اين‌گونه توضيح مي‌دهد: «پدربزرگ و مادربزرگ من از سوريه و اروپاي شرقي هستند، پدر من يهودي ملي‌گراي عرب اهل مصر بود. من در ايالات متحده متولد شدم و بيشتر دوران جواني‌ام را در فرانسه زندگي كردم. استقلال، مقاومت آن در برابر استبداد راي و رد همه موانع اعم از ملي، فرقه‌اي يا قومي، ويژگي‌هاي گروه بحران بود كه براي نخستين‌بار در ۱۶ سال پيش هنگامي كه برنامه خاورميانه و آفريقاي شمالي آن را بنيان نهادم، مرا به سوي اين گروه كشاند.»
اخراج به خاطر گفت‌وگو با حماس
خاورميانه نامي آشنا براي رابرت مالي 59 ساله است. علاقه او به عنوان نويسنده كتاب «ندايي از الجزاير»
-كه در آن به بررسي تحولات سياسي پسااستعماري الجزاير پرداخته- به مساله صلح اعراب و اسراييل ريشه‌دار است و البته يكي از دلايل خصومت اسراييل با او نيز همين مساله است. رابرت مالي از عادي‌سازي رابطه اسراييل با كشورهاي عربي سرسختانه حمايت مي‌كند البته به شرط اينكه اين روند همه كشورهاي عربي به شمول سوريه را هم دربرگرفته و به مذاكره اسراييل با حماس هم منتهي شود. با وجود اين رويكرد و اين حقيقت كه رابرت مالي خود يهودي است، اما او نه تنها محبوب اسراييلي‌ها نبود، بلكه در مقاطعي به اسراييلي‌ستيزي هم متهم شده است.
رابرت مالي در سال ۲۰۰۰، زماني كه بيل كلينتون، رييس‌جمهور وقت زمينه‌هاي برگزاري كمپ‌ديويد را فراهم مي‌كرد، در تيم او فعال بود. به گزارش اينديپندنت، رابرت مالي در نشست كمپ ديويد ۲۰۰۰ نقش داشت و بعدها روايت غالب از اين نشست كه علت شكست آن را متوجه ياسر عرفات مي‌دانست، رد كرد و گفت ايهود باراك، نخست‌وزير وقت اسراييل نيز نقش داشته است.
يكي از جنجالي‌ترين دوره‌هاي كاري رابرت مالي در سال 2008 بود. در آن مقطع رابرت مالي به عنوان مشاور با كمپين انتخاباتي باراك اوباما همكاري مي‌كرد كه گزارش‌هايي درباره ملاقاتش با اعضاي حماس منتشر شد. بر اساس گزارشي كه روزنامه انگليسي تايمز منتشر كرد «رابرت مالي» در حال مذاكره با گروه حماس كه توسط وزارت خارجه امريكا در ليست سياه قرار داده شده، بوده است. رابرت مالي در توضيح اين ديدار به تايمز گفت: «شغل من در گروه بحران بين‌المللي ملاقات با انواع افراد بدبين و گزارش دادن در مورد آنچه آنها مي‌گويند، است. من هيچ‌گاه منكر كسي كه با او ملاقات مي‌كنم، نيستم. اين همان چيزي است كه من انجام مي‌دهم.» اين مساله در آن مقطع به قطع ارتباط ستاد انتخاباتي اوباما با رابرت مالي منتهي شد اما مالي در دولت دوم اوباما به ميز خاورميانه شوراي امنيت ملي دعوت شده و مشاور ويژه اوباما در امور مربوط به سازمان تروريستي داعش شد.
پرونده پيچيده ايران روي ميز فرستاده ويژه
هنوز يك هفته از روي كار آمدن جو بايدن در ژانويه 2021 نگذشته بود كه رييس‌جمهور جديد رابرت مالي را به عنوان نماينده ويژه ايران منصوب كرد . اين انتصاب چه پيش از رسمي شدن و چه پس از آن با حاشيه‌ها و انتقادهاي بسياري همراه بود. با اين انتصاب رابرت مالي جانشين اليوت آبرامز و برايان هوك، دو ديپلماتي كه در دولت ترامپ عهده‌دار اين سمت بوده و به ايران‌ستيزي شهرت داشتند، شد. در آن مقطع پيتر باينارت، روزنامه‌نگار درباره مخالفت‌ها با رابرت مالي نوشت: «بسياري از افرادي كه با برجام مخالف بودند و فكر مي‌كردند فشار حداكثري استراتژي عالي است، اكنون نگرانند، چون راب مالي احتمالا بتواند برجام را نجات دهد.»
در همان ژانويه، الي ليك از چهره‌هاي تندرو نيز در يادداشتي تحت عنوان «نخستين گاف سياست خارجي بايدن ممكن است در بحث ايران باشد»، از انتصاب رابرت مالي به شدت انتقاد كرد.
سناتور تام كاتن-چهره ضد ايراني- نيز درباره اين انتصاب نوشت: اين به شدت مشكل‌ساز است كه بايدن مي‌خواهد راب مالي را براي هدايت سياست‌ها در قبال ايران منصوب كند. «رابرت مالي» سابقه طولاني در همدردي با ايران و دشمني با اسراييل دارد. اگر او انتخاب شود، تهران نمي‌داند چه شانسي نصيبش شده است.
آرون ديويد ميلر، ديپلمات پيشين وزارت خارجه امريكا نيز كه رابطه نزديكي با «رابرت مالي» دارد در دفاع از اين انتصاب نوشته بود: «مالي چون عضو تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي با ايران بوده، نقاط قوت و محدوديت‌هاي برجام را مي‌شناسد و مهم‌تر از همه آنكه او به آنتوني بلينكن، وزير خارجه و جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي در دولت بايدن نزديك است.»
اين انتقادها از نخستين روز آغاز به كار راب مالي شروع و تا اين روزها كه خبر مرخصي اجباري او منتشر شده ادامه داشت، اما كارنامه راب مالي در اين قريب به سه سال نشان مي‌دهد كه او بي‌وقفه در مسير تعيين شده از سوي جو بايدن براي ترجيح ديپلماسي بر گزينه‌هاي ديگر در مواجهه با ايران گام برداشته است. راب مالي كه روزگاري با حضور در تيم جان كري، وزير خارجه دولت باراك اوباما در جلسات مستقيم با هيات مذاكره‌كننده ايراني به رياست محمدجواد ظريف حضور داشت، كار خود را به عنوان فرستاده ويژه رييس‌جمهور جو بايدن در روزگاري آغاز كرد كه هيات مذاكره‌كننده ايراني چه در دوره حسن روحاني و چه ابراهيم رييسي مجوز ديدار مستقيم با همتاهاي امريكايي را نداشتند. همين مساله بر پيچيدگي‌هاي ماموريت مالي افزود.
هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و امريكا چه در روزگار رونق مذاكرات تا مرداد 1401 و چه در دوره ديدارهاي گاه و بي‌گاه و اعلام نشده در يكي از كشورهاي حاشيه خليج‌فارس در دو اتاق جداگانه نشسته و نظرات و پاسخ‌هاي خود به پيشنهادهاي يكديگر را با واسطه به گوش يكديگر رساندند. البته ديدارهاي تاييد نشده رابرت مالي با سعيد ايرواني، سفير و نماينده دايم ايران در نيويورك در چند ماه اخير از اين قاعده مستثني بوده است.
رابرت مالي اندكي پس از انتصاب به عنوان نماينده ويژه در امور ايران به آكسيوس گفته بود كه بازگشت به توافق اوليه (برجام) كار آساني نخواهد بود. او در بخش‌هايي از سخنانش ادعا كرده بود كه رييس‌جمهور (وقت) ايران حسن روحاني احتمالا با يك رهبر تندروتر در انتخابات آتي ژوئن جايگزين خواهد شد. برجام در برخي محافل سياسي در ايران محبوب نيست.
رابرت مالي در سه سال اخير بر موضوع احياي برجام و نيل به توافق با تهران براي آزادي زندانيان دوتابعيتي متمركز بود. به گزارش سي‌ان‌ان، رابرت مالي در چند ماه اخير نقش برجسته‌اي را در تلاش براي آزادي امريكايي‌هايي كه در ايران بازداشت شده‌اند، برعهده داشته و به‌طور منظم با خانواده‌هاي بازداشت‌شدگان در تماس بوده است.
آغاز ناآرامي‌ها در ايران از تابستان 1402 با حمايت غربي‌ها همراه شد و در اين ميان رابرت مالي نيز در يكي از موضع‌گيري‌هاي خود به سوژه انتقادها تبديل شد. رابرت مالي با انتشار توييتي در ٢٢ اكتبر نوشته بود: «معترضان در ايران و شهرهاي جهان از دولت جمهوري اسلامي مي‌خواهند به كرامت و حقوق انساني‌شان احترام بگذارد.»
به گزارش دويچه وله، اين توييت در آن زمان با اعتراض چهره‌هايي از اپوزيسيون روبه‌رو شد كه ادعا كردند هدف معترضان سرنگوني جمهوري اسلامي است. رابرت مالي بعدا اعلام كرد كه تقليل دادن مطالبات معترضان ايراني اشتباه بوده است. انتشار خبر قطع دسترسي رابرت مالي به اطلاعات محرمانه از چند هفته پيش و به تبع آن اعزام او به مرخصي اجباري در اين مقطع زماني تصوير بهتري از چرايي طرح نام برت مك گورك، يكي از مقامات ارشد شوراي امنيت ملي در مذاكره با ايراني‌ها در مسقط ارايه مي‌كند. چندي پيش سايت خبري-تحليلي آكسيوس گزارش داد كه «برت مك‌گورك»، مشاور ارشد جو بايدن رييس‌جمهوري امريكا در امور خاورميانه در هجدهم ارديبهشت ماه سفري بي‌سر و صدا به عمان داشت تا درباره تماس احتمالي ديپلماتيك با ايران درباره برنامه هسته‌اي، با مقام‌هاي عماني رايزني كند.
نيويورك‌تايمز در گزارشي درباره مرخصي اجباري راب مالي نوشت: حتي قبل از انتشار اخبار مربوط به مرخصي، به نظر مي‌رسيد كه رابرت مالي نقش كمتري در سياست امريكا در قبال ايران در ماه‌هاي اخير بازي مي‌كند. رابرت مالي مدت‌هاست كه هدف تندروهاي امريكايي مخالف ايران و چهره‌هاي اپوزيسيون سياسي در ايران بوده است كه او را به آنچه آشتي‌جويي خطرناك با ايران مي‌خوانند، متهم كرده‌اند. رابرت مالي از مدت‌ها قبل مخالف سياست تك‌بعدي تحريم ايران بوده و مي‌گويد كه استراتژي سركوب فشار اقتصادي و سياسي بر ايران قطعا شكست خواهد خورد و ايالات متحده بايد گفت‌وگوي سازنده‌اي را با جمهوري اسلامي ايران آغاز كند.