«اعتماد» نسخه جديد چين براي اقتصاد جهاني را بررسي مي‌كند
پكن بزرگ‌ترين برنده تحريم‌هاي روسيه
گروه جهان
دلار امريكا به عنوان يك اهرم استراتژيك براي اين كشور سال‌هاست كه نقش اصلي را در تحولات مختلف اقتصادي و تجاري به خصوص بخش انرژي ايفا مي‌كند؛ با اين حال شواهد نشان مي‌دهد كه در طول سال‌هاي گذشته و به خصوص پس از شروع جنگ اوكراين، يوان به عنوان پول ملي چين رفته رفته در حال ايفاي نقش پررنگي در بازار انرژي جهاني است.
اين روند از آنجا حايز اهميت است كه كشورهاي جنوب آسيا مانند هند، بنگلادش، سريلانكا و پاكستان كه رشد اقتصادي آنها منوط به حفظ و ثبات در تامين نفت و انرژي است در چرخشي كم‌سابقه از برجسته شدن نقش يوان چين استقبال كرده‌اند. در اين راستا طبق گزارشي كه سايت ژئوپليتيك منتشر كرده، از زمان حمله روسيه به اوكراين در سال 2022 ميلادي و تحريم‌هاي همه‌جانبه‌اي كه عليه مسكو از سوي غرب اعمال شده، الگوي تجارت جهاني نيز دچار تغييرات قابل توجهي شده است. اين تحريم‌ها در وهله اول باعث جدايي تعاملات روسيه با ارزهايي نظير دلار و يورو شده است؛ به همين دليل فرصت براي پكن جهت تثبيت موقعيت يوان به وجود آمد. در واقع چيني‌ها علاوه بر اينكه نقش واسط و جايگزين را براي تعاملات مالي روسيه بر عهده گرفته‌اند، قصد دارند يك چارچوب جايگزين نيز براي كشورهايي كه خواستار كاهش وابستگي خود به دلار هستند، ايجاد كنند.
هند ناگزير به دنباله‌روي از يوان
در همين رابطه شاهد بوديم در اسفندماه سال گذشته، يوان چين براي نخستين‌بار توانست جاي دلار را در سيستم تعاملات مالي روسيه بگيرد. بعد از چين حالا هندي‌ها هم به عنوان يكي از خريداران اصلي نفت روسيه، به دنبال چنين راهبردي بوده و شواهد نشان مي‌دهد كه استراتژي متعارف و سابق خود را در زمينه ژئوپليتيكي تغيير داده‌اند.
برخي تحليلگران معتقدند كه هندي‌ها در ابتداي امر با توجه به اختلافات ديرينه‌اي كه با چين دارند، از بانك‌ها و بازرگانان خود خواستند تا از پرداخت يوان در همكاري اقتصادي با روسيه خودداري كنند. در واقع دهلي نو به دنبال اين بود كه از ارزهاي جايگزين مانند روپيه، درهم و روبل براي سيستم پرداخت خود به روسيه استفاده كند؛ اما بعد از گذشت مدتي، شواهد نشان مي‌دهد كه فعلا گزينه مناسبي در دسترس دهلي نو قرار نداشته و آنها ناچار شده‌اند از يوان به عنوان ارز اصلي خود جهت واردات انرژي از روسيه استفاده كنند.
اين مساله از آنجا حايز اهميت است كه هند به عنوان يكي از متحدان ايالات متحده امريكا، 40 درصد از نفت خام خود را در سال جاري ميلادي از روسيه تهيه كرده و اتفاقا بيشتر پرداخت‌هاي صورت‌گرفته را نيز با يوان تسويه كرده است؛ امري كه نشان‌دهنده يك تغيير مهم در ژئواكونومي جهاني بوده و برخي ناظران معتقدند يكي از محورهاي اصلي مذاكرات ناندرا مودي نخست‌وزير هند در سفر اخيرش به امريكا به چنين موضوعي اختصاص داشته است.
بازي برد- برد براي چين
قبل از هند نيز شاهد بوديم كه پاكستان چنين مسيري را در پيش گرفته بود؛ به گفته كارشناسان، پاكستان كه اخيرا طي توافقي با روسيه قرار است 100 هزار تن نفت خام از اين كشور وارد كند، به واسطه بحران بدهي اگر قرار باشد پرداخت‌هاي خود به مسكو را با دلار تسويه كند، به بار بدهي‌هاي خارجي‌اش افزوده خواهد شد. به همين دليل است كه از يوان به عنوان سيستم پرداخت جايگزين استفاده كرده است. در واقع دولت اسلام‌آباد از اين مسير به دنبال دو هدف عمده است؛ نخست اينكه اتحاد خود با پكن را هر چه بيشتر تقويت كرده و دوم اينكه بتواند در راستاي تحولات صورت گرفته در بازار انرژي جهان، از شرايط ايجاد شده براي روسيه نهايت بهره‌برداري را به عمل آورد.
حتي چنين موضوعي براي بنگلادش كه آنچنان وابسته به واردات انرژي از روسيه نيست نيز در دستور كار قرار گرفته است. به عنوان مثال شاهد بوديم كه بنگلادش اخيرا پرداخت بدهي 318 ميليون دلاري خود به شركت روس اتم را با استفاده از يوان انجام داده است. در واقع اعمال تحريم‌ها عليه روسيه باعث شده تا كشورهايي كه پيش از اين به‌طور سنتي وابسته به دلار امريكا بودند از يوان چين به عنوان سيستم جايگزين معاملات مالي استفاده كنند؛ امري كه ناظران از آن به عنوان يك تحول مهم و آتش زير خاكستر يك جنگ سرد اقتصادي جديد ياد كرده و در عين حال چين را نيز بزرگ‌ترين برنده تحريم‌هاي روسيه و جنگ اوكراين تا به اينجاي كار قلمداد كنند. در واقع نكته مهم اين است كه تغييرات صورت گرفته در عرصه ژئوپليتيكي جهان، موجب بازتنظيم استراتژي كشورها به خصوص در جنوب آسيا شده كه پكن از چنين وضعيتي براي تقويت نفوذ اقتصادي و سياسي خود در حال بهره‌برداري است. همان‌طور كه عنوان شد تحريم‌هاي روسيه براي چين برگ برنده‌اي محسوب مي‌شود كه اين كشور تاكنون سعي كرده نهايت استفاده را از چنين شرايطي برده و حتي ارز ملي خود را نيز در رقابت جهاني با دلار وارد ميدان كند. چنين موضوعي در حالي براي ايالات متحده يك تهديد محسوب مي‌شود كه چيني‌ها، حالا در قالب بريكس نيز قدرت مانور بيشتري براي فعال كردن يك سيستم مالي جديد جهاني پيدا كرده‌اند. سيستمي كه به دلار امريكا متكي نباشد و در عين حال پكن را نيز از تحريم‌هاي احتمالي محافظت كند. در اين رابطه به گفته برخي تحليلگران، چيني‌ها به‌طور دقيق تحولات نزاع ميان روسيه و غرب را بررسي كرده و از آن درس‌هاي مهمي مي‌آموزند؛ به‌طوري‌كه تقويت موقعيت يوان در برابر دلار يك سياست پيشگيرانه براي پكن نيز محسوب مي‌شود؛ چرا كه آنها معتقدند در صورت جدي‌تر شدن بحران تايوان، بايد سازوكارهايي وجود داشته باشد تا چين بتواند از دچار شدن به سرنوشت روسيه جلوگيري كند. بنابراين به نظر مي‌رسد چند مولفه مهم باعث شده تا پكن به فكر تقويت پول ملي خود و بهره‌مندي از شرايط ايجاد شده باشد. نخست تحريم‌هاي روسيه و اتكاي مسكو به پكن به عنوان مهم‌ترين تامين‌كننده انرژي اين كشور. دوم الزام ساير كشورهاي وارد‌كننده نفت از روسيه براي يك سيستم جايگزين مالي و سوم نيز دورانديشي پكن براي مهار تحريم‌هاي احتمالي در زمان آينده. به همين دليل تمامي اين عوامل دست به دست هم داده تا ارزش يوان در سال گذشته ميلادي 12.28 درصد افزايش پيدا كرده و جايگاه جهاني قابل ملاحظه‌اي براي خود در برابر دلار امريكا به دست آورد.