اين پرتوهاي بنفش نامهربان!

يكي از موضوعات فراموش‌شده در كشور ما ميزان تابش اشعه فرابنفش و اطلاع‌رساني درباره خطراتي است كه مواجهه با اين اشعه مي‌تواند بر سلامت انسان‌ها داشته باشد. در كشورهاي اروپايي درباره ميزان تابش اشعه فرابنفش، مشابه پارامترهاي هواشناسي و آلودگي هوا مستمرا اطلاع‌رساني و هشدارهاي حفاظتي در زمان بالا بودن ميزان تابش اين پرتوها به مردم داده مي‌شود. اين در حالي است كه با وجود روزهاي آفتابي به مراتب بيشتر در اغلب شهرهاي كشور، توجه به خطرات اشعه فرابنفش در شهرهاي ما عملا محلي از اعراب ندارد. اشعه فرابنفش خورشيد يا «يو وي» در تمام طول سال وجود دارد. با وجود آنكه ما تابش اشعه فرابنفش را در روزهاي آفتابي بيشتر حس مي‌كنيم، در روزهاي ابري هم آنها مي‌توانند به راحتي از ابرها عبور كنند و به سطح زمين برسند. شاخص اشعه فرابنفش از يك تا يازده است كه در حقيقت ميزان آسيب‌رساني اين اشعه را مشخص مي‌كند. چنانچه اين شاخص كمتر از 2 باشد در محدوده بدون خطر، 3 تا 5 متوسط، 6 تا 7 زياد، 8 تا 10 خيلي زياد و بالاتر از 11 شديد است. نود درصد اشعه فرابنفش باند B توسط گاز ازن در لايه استراتوسفر جو زمين جذب مي‌شود، اما ده درصد آن به دليل فعاليت‌هاي بشر و توليد كلروفلوروكربن‌ها و تخريب بخشي از لايه ازن به زمين مي‌رسد. بيماري‌هاي پوستي و چشمي، اختلالات ژنتيكي و پيري زودرس از عوارض قرار گرفتن در معرض اشعه فرا بنفش است. در ايام گرم سال، باند B اشعه فرابنفش خيلي مهم است. اين اشعه حوالي ظهر وقتي خورشيد عمود مي‌تابد، به خصوص بين ساعات ده صبح تا دو بعدازظهر مي‌تواند براي سلامتي بسيار خطرناك باشد. به اذعان متوليان امر (سازمان هواشناسي) در 143 روزي كه از نيمه دوم بهار تا پايان تابستان ادامه دارد، ميزان تابش اشعه فرابنفش در شهر تهران در حوالي ظهر به شاخص بالاتر از 8 تا 9 مي‌رسد كه مي‌تواند در صورت عدم رعايت اقدامات حفاظت فردي شديدا براي سلامت افراد در معرض نور خورشيد آسيب‌رسان باشد. نكته ديگر اين است كه به ازاي هر 305 متر كه انسان از سطح دريا بالاتر مي‌رود، ميزان تابش و اثرگذاري نور «يو وي» نيز حدود پنج درصد افزايش پيدا مي‌كند. به عبارت ديگر در ارتفاعات، قرارگيري در معرض تابش اشعه فرابنفش خيلي بيشتر است. از آنجا كه كوهنوردي و ورزش‌هاي زمستانه مانند اسكي در ارتفاعات انجام مي‌شود، لازم است توجه به اشعه فرابنفش در كل فصول سال در ارتفاعات مورد توجه قرار گيرد و براي پيشگيري از آن استفاده از ضدآفتاب‌ها، لباس‌هاي مخصوص و عينك‌هاي ويژه در نظر گرفته شود.
در كشور ما سازمان هواشناسي مرجع اعلام ميزان اشعه فرابنفش خورشيد هست. با اين حال به ندرت درباره ميزان تابش پرتوهاي خطرناك فرابنفش در روزهاي با ميزان بالاي تابش، اطلاع‌رساني، توصيه يا پيشنهادات حفاظتي شنيده‌ايم. حداقل انتظار اين است كه در كنار داده‌هاي هواشناسي، اطلاعات مربوط به تابش اشعه فرابنفش مخصوصا در فصولي كه اين تابش افزايش پيدا مي‌كند، مانند روزهايي كه در آن قرار داريم به همه افراد جامعه ارايه شود تا ميزان حضور در نور آفتاب به خصوص براي كودكان كاهش پيدا كند. همچنين مشاغلي كه در معرض مستقيم نور خورشيد هستند مانند پليس‌ها يا كشاورزان از وسايل حفاظتي مثل كلاه‌هاي آفتابگير استفاده كنند. آگاهي‌رساني از جانب دستگاه‌هاي مسوول و رسانه‌ها و به دنبال آن افزايش مراقبت‌هاي فردي در مقابل پرتوهاي زيانبار فرابنفش مي‌تواند تا حد زيادي از گسترش بيماري‌هاي مختلف مرتبط با آن همچون سرطان پوست و آب مرواريد پيشگيري كند. موضوع ديگر توجه به جوانب محيط زيستي پرتوهاي فرابنفش هست كه ضرورت دارد كشور ما در تعاملي هماهنگ با ساير كشورهاي جهان در چارچوب قواعد فني پروتكل مونترال براي كاهش گازهاي مخرب لايه ازن با حذف هيدروفلوروكربن‌ها اقدام كند، چرا كه عدم ترميم لايه محافظ ازن در جو زمين موجب تابش هرچه بيشتر پرتوهاي پرخطر فرابنفش به سطح زمين شده و مي‌تواند مشكلات زيادي را براي سلامت بشر ايجاد كند.