«اعتماد» سفر كم‌سابقه وزير دفاع روسيه به كره شمالي را بررسي مي‌كند
خط و نشان در شبه‌جزيره
نمايندگان روسيه و چين حامل نامه «پوتين» و «شي» به رهبر كره شمالي بودند
محمدرضا ستاري
سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه براي نخستين‌بار پس از پايان جنگ سرد به كره شمالي سفر و با كيم جونگ اون رهبر اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد. هرچند كه اين سفر به همراه سفر يك عضو بلندپايه دفتر سياسي حزب كمونيست چين به پيونگ‌يانگ به مناسبت هفتادمين سالگرد پايان جنگ كره صورت گرفته، اما فارغ از جنبه نمادين اين ديدار، مي‌توان به چند مساله مهم در خصوص سفر كم‌سابقه يك مقام ارشد روسي به كره شمالي توجه كرد. نخستين مساله اين است كه كيم جونگ اون رهبر كره شمالي نخستين ديدار رسمي خود پس از همه‌گيري كرونا را با وزير دفاع روسيه كليد زده است. از سوي ديگر گفته مي‌شود كه شويگو حامل يك نامه مهم از سوي پوتين به رهبر كره شمالي بوده است. به همين خاطر هم بود كه كيم ضمن به نمايش گذاشتن سلاح‌هاي كشورش از جمله موشك‌هاي بالستيك، روابط خود با مسكو را استراتژيك عنوان كرده و بارها گفته كه ارتش و مردم روسيه در راه ساختن كشور قدرتمند خود موفق خواهند شد. از سوي ديگر خبرگزاري دولتي كره شمالي گزارش داده كه وزير دفاع اين كشور در ديدار با همتاي روس خود از حمايت كامل پيونگ‌يانگ از مسكو در جنگ با اوكراين خبر داده است.
چشم اميد مسكو به پيونگ‌يانگ
طبق گزارشي كه نشريه نيوزويك منتشر كرده است، سفر وزير دفاع روسيه به كره شمالي كه در نوع خود بي‌سابقه بوده در شرايطي صورت گرفته كه بسياري از ناظران معتقدند كه پيونگ‌يانگ اكنون يكي از متحدان روسيه در جنگ عليه اوكراين محسوب مي‌شود و برخي از تسليحات نظامي روس‌ها را در اين جنگ نيز تامين مي‌كند. حتي برخي از كارشناسان مدعي هستند كه روسيه به واسطه كارگر ارزان و امكاناتي كه دولت كره شمالي در اختيار دارد، برخي از تجهيزات نظامي جنگ مانند پوشاك و گلوله تفنگ‌ها را نيز در كارخانجات اين كشور توليد مي‌كند. به همين دليل است كه حضور شويگو در پيونگ‌يانگ و بازديدش از نمايشگاه تجهيزات نظامي كره شمالي چندان تعجب‌برانگيز نيست. در واقع روس‌ها كه تا پيش از حمله به اوكراين به صراحت اعلام كرده بودند كه به تحريم‌هاي سازمان ملل عليه كره شمالي پايبند هستند، حالا با توجه به تحولاتي كه در جنگ اوكراين در حال رقم خوردن است، نه تنها به فكر حفظ متحدان قديمي بوده، بلكه اكنون به دنبال ياركشي بين‌المللي به خصوص در آفريقا و امريكاي لاتين در جهت ايستادگي در مقابل فشارها و تحريم‌هاي غرب نيز هستند.
در اين رابطه نيوزويك در گزارش خود آورده است: همسويي كره شمالي با روسيه به خصوص در جنگ و نيز حمايت كامل كيم از پوتين در زمان شورش واگنر، باعث شده تا موانع قبلي در راه گسترش روابط دوجانبه كشور به ميزان زيادي برداشته شود. غربي‌ها اكنون در حالي به دنبال انزواي جهاني و همه‌جانبه روسيه هستند كه سال‌هاست كره شمالي به عنوان منزوي‌ترين كشور جهان تنها با روسيه و چين ارتباطي معنادار و عميق دارد. به همين خاطر است كه همكاري نظامي به‌شدت محدود شده ميان مسكو و پيونگ‌يانگ، اكنون مي‌رود كه جاي خود را به يك تعامل دوجانبه گسترده تبديل كند چرا كه كره شمالي از يكسو با مشكلات عديده اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌كند و روس‌ها نيز براي عبور از شرايط دشوار نظامي در اوكراين نياز به متحداني دارند كه حداقل آنها را از لحاظ لجستيكي و نظامي تقويت كند. از سوي ديگر دو كشور هر كدام به نوعي با غرب و نظام جهاني در حال نزاع و تنش هستند. روس‌ها در جبهه اوكراين و مقابله با ناتو و كره شمالي نيز در همين چارچوب در شبه‌جزيره كره دچار واگرايي‌هاي اساسي با همسايه جنوبي و شرقي خود يعني ژاپن و كره جنوبي است.
در همين راستا شاهد هستيم در اوج آزمايش‌هاي موشكي كره شمالي كه در طول ماه‌هاي اخير شدت گرفته، ايالات متحده دو زيردريايي اتمي خود را به منطقه فرستاده كه اين موضوع به آتش تنش‌ها و تهديدها دامن زده است. بنابراين نمايش قدرت كيم در سالگرد خاتمه جنگ كره در سفري كه وزير دفاع روسيه و نماينده چين به كشورش داشته‌اند، خود حاكي از نوعي خط و نشان جديد آن‌هم در منطقه استراتژيك شبه‌جزيره كره است.
ائتلافي از نوع جنگ سرد
اين موضوع زماني بيشتر اهميت پيدا مي‌كند كه در اوج واگرايي‌ها ميان چين و امريكا به واسطه موضوع تايوان، عضو بلندپايه دفتر سياسي حزب كمونيست چين نيز با نامه‌اي از سوي شي جين‌پينگ به ديدار كيم جونگ اون رفته است؛ امري كه تاييد‌كننده يك نظريه قديمي است؛ اينكه روسيه و چين همواره علاقه‌مند به استفاده از كارت كره شمالي براي مهار رقباي خود در منطقه شرق آسيا هستند. در همين رابطه خبرگزاري يورونيوز در گزارش خود آورده است: بازديد همزمان مقامات بلندپايه مسكو و پكن از پيونگ‌يانگ نشانه ديگري از احياي ائتلاف روسيه، چين و كره‌شمالي است كه در اواخر دهه ۱۹۴۰ و دهه ۱۹۵۰ ميلادي شكل گرفته بود؛ با اين تفاوت كه اين‌بار به نظر مي‌رسد كه رهبري آن به جاي مسكو از پكن انجام مي‌شود. در اين راستا آنكيت پاندا از انديشكده امريكايي صلح بين‌الملل كارنگي اين سفر را چشمگير خوانده و معتقد است با دوراني كه كره شمالي از نشان دادن توانايي‌هاي هسته‌اي خود در حضور مقامات ارشد روسيه و چين حذر داشت، فاصله زيادي گرفته‌ايم. در واقع گردش شخصي شويگو و تمايل او براي عكس گرفتن با رهبر كره شمالي در اين بازديد، گواه اين است كه مسكو از مدرن‌سازي هسته‌اي ادامه‌دار كره شمالي راضي است. همچنين آرتيوم لوكين، استاد دانشگاه مطالعات خاور دور در شهر ولادي وستوك روسيه نيز مي‌گويد كه با توجه به اينكه روسيه رسما بايد به قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل در مورد ممنوعيت برنامه‌هاي هسته‌اي و موشكي كره شمالي متعهد بماند، حضور شويگو در نمايشگاه نظامي در كنار موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما، يك ژست بسيار دوگانه و معني‌دار است. يعني ممكن است به اين معنا باشد كه شرايط ژئوپليتيك كنوني به گونه‌اي است كه علاقه ديرينه روسيه به حفظ رژيم جهاني منع اشاعه، در حال از بين رفتن باشد. به همين دليل به اعتقاد برخي كارشناسان، آنچه اين هفته بين همبستگي سه كشور روسيه، چين و كره شمالي در رقابت با ايالات متحده رقم خورد، به نوعي تداعي‌كننده ائتلاف آنها در دوران جنگ سرد است.