راهِ طولاني، مسيرِ پرتجربه

امروز درست 17 سال از يكصدمين سال امضاي فرمان مشروطيت گذشت. همان زمان كه امضاي مظفرالدين‌شاه مشمول گذشت يك سده شد و راست‌ و چپ‌ سر آن را داشتند تا كاري كنند براي مشروطه ايراني. اصلاح‌طلبان اما در نخستين نهاد دانشنامه‌نگاري پس از انقلاب يعني مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامي در دارآباد تهران اجتماع يافتند و دو روز از «تجارب گذشته» و «چشم‌انداز آينده» گفتند. كاري كارستان به همت عالي و ابتكار عمل احمد بورقاني كه در همه عمر در پي درانداختن طرحي نو بود و اين ‌بار مي‌خواست براي مشروطه كاري  بكند. 
او و دوستان همفكرش كه به تازگي از مسووليت‌هاي‌شان در مجلس ششم و بعدتر دولت هشتم فراغت يافته بودند، كاري انديشه‌ورزانه براي نيل به قرائتي تازه از مشروطه را در در پيش گرفتند. پيش از آن هر چه بود، گفتمان نهادهاي حاكميتي چون موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران و مركز اسناد انقلاب اسلامي و موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي بود.
اما آن همايش به دنبال آن بود تا قاطبه پژوهندگان تاريخ معاصر را به تاملي تازه رهنمون سازد تا جامعه تشنه شنيدن چيزي جديد درباره مشروطه را سيراب كند. 
خيلي‌ها مقاله دادند، بيش از صد عنوان كه يك‌سوم‌شان محال و مقال طرح بحث يافتند؛ متفكراني چون اكبر ثبوت، كامبيز نوروزي، محمدجواد غلامرضا كاشي، سيدعطاءالله مهاجراني، محسن كديور، جلال توكليان، حميدرضا جلايي‌پور، سعيد حجاريان، جواد اطاعت، عمادالدين باقي، مراد ثقفي، محسن امين‌زاده، عبدالمجيد معاديخواه، كاوه بيات، علي دواني، محسن آرمين، مسعود نيلي، موسي غني‌نژاد، عباس عبدي، محسن كديور، علي‌اصغر سيدآبادي، ابوالفضل شكوري، هادي خانيكي، سيدجواد طباطبايي، رحيم رييس‌نيا، سيدفريد قاسمي، عليرضا علوي‌تبار، محمدحسن رجبي و رويا صدر و در صدرشان، سيدمحمد خاتمي در افتتاحيه و مهدي كروبي در اختتاميه صحبت كردند. حتي نهادهايي مانند مجمع روحانيون مبارز، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، احزاب مشاركت ايران اسلامي، كارگزاران سازندگي و اعتماد ملي، مجلات بخارا، گفت‌وگو، آيين، مدرسه و نامه روزنامه‌هاي شرق و اعتماد ملي - كه از ماه‌ها پيش‌تر صفحه روزانه‌اي به همين انگيزه ترتيب دادند - پاي كار بودند كه بعضي‌شان امروز ديگر وجود خارجي ندارند. 
مقصود و منظور آن بود تا همايشي بي‌وابستگي و پيوستگي به قرائت رايج و حاكم برپا شود و حتي ناشران بخش خصوصي نيز آمدند و آثارشان مشروطه‌نگارانه‌شان را به نمايش و فروش گذاشتند.
آنچه احمد بورقاني كه تنها ۵۴۵ روز پس از صد سالگي مشروطه‌ دار فاني را وداع گفت و ماندگار شد و يادگاري ماند براي نسل آينده. ميراثي كه هنوز و همچنان از آن ياد مي‌كنند و كاش كه متن مقالات آن حالا و پس از گذشت نزديك به دو دهه سرانجام نشر يابد تا مرجعي باشد و شود براي مشروطه‌پژ‌وهان جديد و جوان. او دغدغه‌اي داشت كه در سخنان خود در آن هم‌انديشي گفت و اكنون نيز مساله جامعه ايراني است: «در مسير دوران پس از مشروطه راهي طولاني و مسيري پرتجربه سپري شده است. براي ايرانيان پس از گذشت يكصد سال هنوز سوال‌هاي انباشته شده زيادي وجود دارد كه مهم‌ترين آن اين است كه چرا بعد از گذشت يكصد سال كه ايران به درون دنياي مدرن پرتاب شده، هنوز قانون، عدالت، آزادي و دموكراسي استواري بايسته و شايسته ما در جامعه نداريم.»
روزنامه‌نگار