«اعتماد» پيامدهاي شكست ضرب‌الاجل به كودتاچيان نيجر را بررسي مي‌كند
شبح جنگ بر فراز آفريقا
پس از مالي، بوركينافاسو و آفريقاي مركزي، نيجر هم به اردوگاه روسيه مي‌‌پيوندد؟
محمدرضا ستاري
در تازه‌ترين تحولات صورت‌گرفته در نيجر، رهبران كودتا همزمان با پايان ضرب‌الاجل گروه اكواس، اعلام كردند كه به دليل نگراني‌ها از حمله خارجي، مرزهاي حريم هوايي اين كشور بسته مي‌شود. گروه اكواس شامل 15 كشور غرب آفريقاست كه از زمان كودتا در نيجر كه در هفته گذشته صورت گرفته، خواستار بازگشت محمد بازوم رييس‌جمهوري بركنار شده اين كشور شده است.
علاوه بر اكواس، فرانسه نيز روز شنبه به رهبران كودتا در نيجر يك روز فرصت داده بود تا رييس‌جمهوري بركنار شده اين كشور را آزاد كنند. با اين حال تمامي ضرب‌الاجل‌ها و هشدارهايي كه به كودتاچيان داده شده با بي‌اعتنايي آنها همراه بوده؛ به‌طوري‌كه رهبران كودتا علاوه بر بستن حريم هوايي كشور، به صراحت تاكيد كرده‌اند هرگونه مداخله نظامي و نقض حريم هوايي اين كشور با واكنش سريع و قاطع آنها مواجه خواهد شد.
شكست ضرب‌الاجل
در همين رابطه پيش از پايان يافتن ضرب‌الاجل اكواس و فرانسه به رهبران كودتا روزنامه وال‌استريت‌ژورنال گزارش داده بود كه چنين اقداماتي براي مهار رهبران كودتا در نيجر به نتيجه نخواهد رسيد؛ چرا كه يكي از مقامات نظامي ارشد كشورهاي عضو اكواس به اين روزنامه گفته بود كه به منظور مداخله نظامي در نيجر، نياز به تقويت نيروها وجود دارد. به همين دليل زمان زيادي به منظور آمادگي جهت هرگونه مداخله عليه كودتاچيان لازم است. در چنين شرايطي نكته مهم اين است كه همزمان با پايان يافتن ضرب‌الاجل‌ها، هزاران نفر از هواداران كودتا يكشنبه شب با در دست گرفتن پرچم‌هاي روسيه و بوركينافاسو در ورزشگاه نيامي جمع شده و شعار دادند. همچنين كودتاچيان اعلام كردند كه به منظور مقابله با هرگونه مداخله نظامي، نيروهاي خود را در آفريقاي مركزي و بوركينافاسو مستقر كرده‌اند. از سوي ديگر در شرايطي كه اعلام شده روسيه از حاميان نيروهاي كودتا در نيجر بوده و گروه واگنر نيز اعلام آمادگي براي حضور نظامي در اين كشور كرده است، مالي و بوركينافاسو نيز كه هركدام در طول سه سال گذشته دو بار دستخوش كودتا شده‌اند به صراحت اعلام كرده‌اند كه هرگونه مداخله نظامي در نيجر به معناي اعلام جنگ به اين دو كشور نيز هست. در واقع كودتاي هفته گذشته در نيجر، پازل نهايي دومينوي كودتا در غرب آفريقا است. همان‌طور كه گفته شد از سال 2020 به اين‌سو دو مرتبه در مالي و بوركينافاسو كودتا صورت گرفته و اكنون قدرت در اختيار نظاميان است. همچنين درحالي كه به تازگي طي يك كودتاي نظامي دولت گينه نيز سرنگون شده، شاهد بوديم كه در سال 2021 هم يك كودتاي نافرجام در نيجر صورت گرفت. درنتيجه در طول كمتر از سه سال هفت كودتا در منطقه نفوذ فرانسه در غرب آفريقا به وقوع پيوسته و نظاميان روي كار آمده همگي روابط نزديكي با روسيه دارند. از سوي ديگر به واسطه بي‌ثباتي‌هاي موجود در سودان، ليبي، چاد، نيجريه و آفريقاي مركزي، ظهور كودتاچيان در نيجر، علاوه بر بحران ژئوپليتيكي در منطقه، مقدمه‌اي براي جنگ نيابتي و برخورد قدرت‌هاي بزرگ در غرب آفريقا با يكديگر تلقي مي‌شود.
چالش استراتژيك غرب
طبق گزارشي كه به تازگي نشريه نشنال اينترست از كودتاي نيجر منتشر كرده است، شواهد نشان مي‌دهد كه در حداقل 5 مورد از كودتاهاي صورت گرفته، رهبران آن در موسسات نظامي امريكا آموزش ديده‌اند. اين موضوع از آنجا نگران‌كننده شده كه نيجر طي سال‌هاي اخير نه تنها از خشونت‌ها اجتناب كرده، بلكه يك دموكراسي نسبتا قابل قبولي را با روي كار آمدن محمد بازوم تجربه كرد، موضوعي كه نخستين انتقال قدرت مسالمت‌آميزي بوده كه از سال 1960 به اين‌سو در نيجر صورت گرفته است.
در اين رابطه نيجر كه از سال 1960 از فرانسه استقلال يافته، همواره با وجود كودتاهاي متعدد يكي از متحدان مهم و نزديك امريكا و فرانسه محسوب شده است. از نظر نظامي نيز نيجر همواره به عنوان يكي از پايگاه‌هاي حياتي كشورهاي غربي به شمار مي‌رود؛ جايي كه بيش از هزار سرباز امريكايي و 1500 سرباز فرانسوي در اين كشور وجود داشته و اخيرا نيز به واسطه نزديكي مالي و بوركينافاسو به روسيه، نظاميان امريكا و فرانسه در اين كشورها به نيجر منتقل شده بودند. از اين رو از دست رفتن نيجر و نزديكي كودتاچيان به روسيه، يك شكست استراتژيك براي غرب به خصوص امريكا و فرانسه تلقي مي‌شود. امري كه مي‌تواند حلقه نفوذ نيروهاي واگنر را در آفريقاي مركزي، مالي، بوركينافاسو، ليبي و حالا در نيجر تكميل و تقويت كند.
شايد به همين دليل است كه رمزگشايي از صحبت‌هاي اخير ژنرال جيمز استاوريديس، فرمانده سابق ناتو در اروپا اهميت مضاعفي پيدا مي‌كند. طبق گزارشي كه نيوزويك منتشر كرده، اين ژنرال ارشد هشدار داده بود كه پايان ضرب‌الاجل به كودتاچيان در نيجر و تحولات پس از آن ممكن است به يك جنگ تمام‌عيار در غرب آفريقا منجر شود. او حتي در حساب توييتري خود نيز تصريح كرده كه وقايع امروز نشان مي‌دهد كه پتانسيل وقوع يك جنگ ويرانگر براي منطقه وجود دارد.