ماه عسل تلخ ادامه‌دار با طالبان
زهرا فروتن
وجود روابط ديپلماتيك در دنياي امروز امري طبيعي بوده و محدود به كشوري خاص با قواعدي خاص نيست. در هر رابطه بين‌المللي‌اي در مذاكرات و معاهدات اولين قدم جهت تضمين و ادامه رابطه حسن‌ظن و صداقت طرفين حرف اول را مي‌زند و كسب منافع براي هر دو، منجر به ادامه رابطه و تقويتش مي‌شود. رابطه دوستانه‌اي كه ايران با افغانستان آغاز كرد و مايل به ادامه دادنش است، ضررهايي به كشور وارد كرده كه بايد مسوولان درصدد جبرانش برآيند. چندي است كه مقامات جمهوري اسلامي ايران از پيگيري‌هاي مستمر خود در جهت رفع مشكل و دسترسي ايران به حقابه هيرمند مي‌گويند؛ اين در حالي است كه به علت مشكلات ايجاد شده به واسطه عدم اجازه دسترسي ايران به حقابه‌اش مردم سيستان مجبور به مهاجرت به شهرهاي ديگر كشور شده‌اند و خبري از نتيجه تلاش و پيگيري مقامات جهت دريافت حقابه نيست. طبق شرايط جغرافيايي حاكم بر منطقه اگر باران نسبتا زيادي ببارد، رود هيرمند تغيير مسير داده و اين تغيير به نفع طالبان و آبياري بهتري زمين‌هاي‌شان است. بر اساس گفته كارشناسان طي سال‌هاي گذشته قبل از احداث كانال‌ها و سدها اگر هم بعد از بارندگي‌هاي زياد آبي به سمت مرزهاي ايران روانه مي‌شد به علت نداشتن امكانات طالب جهت كنترل و تغيير مسير رود بوده است. درست زماني كه ايران مطالبه حقابه‌اش را مي‌كند ولي آنها از پرداختنش سر باز مي‌زنند عكس‌هاي ماهواره‌اي گرفته شده خبر از سرسبز شدن مسير مرزهاي ايران كه در گذشته خشك شده بودند مي‌دهد؛ مزارع كشت ماده مخدر خشخاش كه با آب هيرمند آبياري مي‌شوند همان آبي كه كشاورزان ايراني در منطقه سيستان در مرز به آن نياز دارند.
در منطقه مورد نظر افراد براي گذران زندگي خود به كشاورزي مشغول هستند و زمين‌هاي كشاورزي‌شان در نزديكي مرز واقع شده است.بين ايران و افغانستان علاوه بر وجود مرز حقيقي ديوار مرزي هم كشيده شده است. ديواري ۳۰ كيلومتري كه در منطقه هيرمند به اسم ديوار مرزي كشاورزي قرار دارد. به علت خطا و اشتباهات محاسباتي در زمان كشيدنش باعث جا ماندن چندين هزار هكتار از زمين‌هاي كشاورزي آن سويش شد كه حالا طالب‌ها مدعي‌شان شدند. بعد از آن كشاورزان ايراني يا براي بردن تراكتور به زمين‌هاي خود ملزم به دريافت مجوز از مرزبانان طالباني بودند يا اكنون كه كاملا از ورودشان ممانعت به عمل مي‌آيد و اجازه رفتن به زمين‌هاي خود را نداشته و از آنها جلوگيري مي‌شود.
مسوولان ايراني مدعي هستند كه در تلاش براي گرفتن حقابه هيرمند بوده و كشيدن ديوار فيزيكي در عين داشتن خطا براي جلوگيري از تردد قاچاقچيان صورت گرفته بود. امروز نه تنها كوتاه آمدن ايران در مقابل گرفتن حقابه منجر به آسيب جبران‌ناپذير به محيط زيست، كم آبي و بي‌آبي براي اهالي و به خطر افتادن جان حيوانات آن منطقه مي‌شود كه ديواركشي اشتباه‌شان نيز نتيجه‌اي جز از دست دادن بخش‌هايي از خاك ايران ندارد كه اين خود با مفهوم حفظ تماميت ارضي در تضاد است. از خطاي بزرگ ديوار مرزي كه بايد از همان ابتدا مرز كشاورزي را با مرز قانوني يكي در نظر مي‌گرفتند به راحتي گذشتند و تا امروز اين موضوع را حل نكردند؛ اكنون حقابه‌اي كه حق ايران بوده و براي كشت خشخاش در سمت مرز افغانستان استفاده مي‌شود هم، به كم‌كاري آقايان اضافه شده است.
سكوت در مقابل يكه‌تازي‌هاي طالبان و تقديم سفارت افغانستان در ايران به آنها جهت جلوگيري از درگيري مرزي بهانه خوبي نيست آن هم زماني كه تفكر اين طالبان ديگر طالبان گذشته نيست به در بسته خورده است؛ پاي تماميت ارضي، حفظ محيط زيست و آرامش مردم سيستان در ميان است. چه بسا خوش خيالي پوشالي امروز در برابر سياست‌هاي اين همسايه پشيماني غيرقابل برگشتي را در آينده‌اي نه چندان دور براي كشور به خصوص مناطق مرزي ايران به بار آورد.
كارشناس ارشد حقوق بين‌الملل