اخبار بايد كاناليزه به جهان برسد
زهرا نژاد بهرام
در پي جنگ سهمگين ميان حماس و اسراييل طي روزهاي اخير، تعدادي از خبرنگاران مستقر در منطقه غزه جان خود را از دست داده و تعدادي مجروح شدند.آنان سنگربانان اطلاع‌رساني و خبررساني به جهان بودند كه براي آگاهي جهانيان از جان خود گذشتند! اما ظاهرا با توجه به ميزان جانباختگان اين مساله به نوعي قوميتي و گزينشي بوده است. خبرنگاران جريان اصلي متعهد به اسراييل در اين وقايع سهمگين كه جان انسان‌ها در دست بمب‌ها و تجهيزات نظامي گرفتار آمده خدا را شكر آسيبي نديدند و فقط خبرنگاران فلسطيني جان باختند. بي‌توجهي به جان خبرنگاران و عدم حمايت از آنها به‌رغم شفاف بودن اين واقعيت كه همه جهان مي‌دانند كه آنان نيروي نظامي نيستند، بلكه خبررسان‌هايي هستند كه كارشان آگاهي رساندن به مردم است. اما همچنان در معرض خشونت ناشي از درگيري‌هاي نظامي گرفتار مي‌آيند و بايد تاوان زنده نگه‌داشتن حقايق را بدهند. شايد گزاف نباشد كه بگوييم در عصر اطلاعات و ارتباطات، خبرنگاران از مهم‌ترين شبكه‌هاي اطلاع‌رساني موثق به دليل حضور مستقيم در صحنه‌ها هستند، آنان مي‌توانند اصيل‌ترين راويان تاريخ باشند. با اين حال ما چگونه براي آيندگان به ميراث خواهيم گذاشت كه آنان را براي اصلي‌ترين وظيفه‌شان دربند كرده يا در جنگ‌ها و منازعات كه بي‌دفاع‌ترين افراد هستند، از ميان مي‌بريم. تاكنون در منطقه غزه بر اساس بيانيه دفتر مطبوعاتي دولت فلسطين 7 خبرنگار در حملات هوايي جنگنده‌هاي اسراييل كشته شده‌اند. در بيانيه فوق آمده است كه در حملات اسراييل از هفتم اكتبر تا امروز 7 خبرنگار جان باخته، 10 نفر مجروح شده و دو خبرنگار ديگر نيز مفقود هستند. در اين بيانيه آمده است كه 40 نهاد رسانه‌اي در بمباران شهرك‌هاي غيرنظامي در منطقه توسط اسراييل به‌طور كامل يا جزيي آسيب ديده‌اند، خانه 3 خبرنگار به‌طور كامل تخريب شده است. (همان) از سال 2001 تاكنون 55 خبرنگار فلسطيني در درگيري‌هاي اسراييل با فلسطيني‌ها در اين منطقه جان خود را از دست داده‌اند و هيچ نهادي نسبت به ضرورت پاسخ‌دهي اين كشتار خبرنگاران از جنگ‌سالاران نبوده است. به نظر مي‌رسد در دنيايي كه رسانه حرف نخست را براي اطلاع‌رساني و خبررساني مي‌زند، جان خبرنگاران كمتر مورد توجه است.
كشته شدن «شيرين ابوعاقله» خبرنگاري عرب امريكايي، در سال گذشته كه براي تهيه خبر به‌رغم پوشيدن كاور خبرنگاري، از ناحيه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت! هنوز از خاطرات پنهان نشده و دولت اسراييل بدون پاسخگويي مساله را مشمول مرور زمان كرد و نهادهاي مرتبط با عرصه روزنامه‌نگاري با سكوت از آن گذشتند! دور ماندن نهادهاي حامي خبرنگاران و بي‌توجهي جامعه جهاني به جان آنها به ويژه سكوت معنا‌دار سازمان ملل و عدم تنبيه مناسب براي مسببان اين مهم فرصتي شده كه خبرنگاران به صورت عيني مورد اصابت جنگ‌افزارها قرار بگيرند!! همچنين طي سال گذشته در منطقه اسراييل 40 خبرنگار فلسطيني توسط اين دولت زنداني شدند و عرصه براي فعاليت روزنامه‌نگاري و خبرنگاري در اين منطقه هر روز تنگ‌تر مي‌شود! به نظر مي‌رسد، بي‌توجهي به خبرنگاران از نوع فلسطيني و عرب‌تبار به شيوه‌اي رايج در ميانه جنگ كنوني مبدل شده و كم توجهي محافل خبري و سازمان‌هاي بين‌المللي در اين خصوص به امري عادي مبدل شده است! اين مهم بر اساس آخرين آمارها تصوير نگران‌كننده‌اي از كشته شدن خبرنگاران در جهان دارد كه در پيوستگي با تفاوت‌هاي قوميتي نگراني‌ها را بيشتر كرده است! بر اساس برخي گزارش‌ها (3) سازمان غيردولتي «گزارشگران بدون مرز» اعلام كرده است بين سال‌هاي ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۲، هزار و ۶۶۸ خبرنگار در جهان كشته شده‌اند؛ يعني به‌طور متوسط سالانه ۸۰ روزنامه‌نگار. عراق و سوريه رتبه‌هاي نخست را در بين خطرناك‌ترين كشورها براي اين حرفه به خود اختصاص داده‌اند. اين سازمان اعلام كرده كه فقط در كشور‌هاي سوريه و عراق، در 20 سال اخير 578 خبرنگار كه شاهد درگيري بوده‌اند، كشته شده‌اند؛ يعني بيش از يك‌سوم كل كشته‌شدگان. پس از اين دو كشور، مكزيك با ۱۲۵، فيليپين با ۱۰۷، پاكستان با ۹۳، افغانستان با ۸۱ و سومالي با ۷۸ خبرنگار كشته شده در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند. با اين حال، از سال‌هاي ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به عنوان «تاريك‌ترين سال‌ها» براي خبرنگاران ياد مي‌كنند. در سال 2012، 144 خبرنگار و در سال 2013، 142 خبرنگار عمدتا به دليل درگيري در سوريه كشته شده‌اند. (همان) با اين رويكرد به نظر مي‌رسد بايد تلاشي جدي براي حفاظت از جان خبرنگاران با تكيه بر كنوانسيون‌هاي جهاني تدارك ديد. اما اتفاقي كه امروز در غزه به وقوع پيوسته نوع ديگري را هم با خود همراه كرده و آن اين است كه ظاهرا فقط بايد اخبار از منابع غيرعرب يا غيرفلسطيني براي جهانيان مخابره شود تا به صورت خاص مورد توجه جامعه خبري قرار بگيرد و مردم از حق برابر در كسب خبر از منابع گوناگون محروم بمانند. اين نگاه مساله ديگري را با خود همراه مي‌كند كه لازم است به آن توجه شود و آن، جريان اصلي خبري تمايلي به استفاده از منابع گوناگون را ندارد!! تداوم اين رويكرد و اين نوع نگاه‌ها احتمالا بستري براي كمرنگ شدن آنها خواهد شد! جريان اصلي با اين رويكرد گزينشي نسبت به خبر و خبرنگاران، يقينا از اولين خسارت‌ديدگان آن خواهد بود. اين در حالي است كه جريان رسانه‌هاي نوين با به دست گرفتن ابتكار عمل اخبار جريان اصلي را تحت تاثير قرار داده‌اند. دريافت گزارشات متعدد و ويديو‌هاي گوناگون از شبكه‌هاي مجازي و ابزارهاي نوين اطلاع‌رساني به‌رغم بي‌توجهي به جان خبرنگاران رسمي، بيانگر آن است كه نمي‌توان با جان خبرنگاران بر اساس قوميت رفتار كرد! وگرنه خبر مسير خودش را طي مي‌كند و تكنولوژي ابزارهاي لازم را به صورت عام در اختيار شهروندان قرار داده است.اما از آنجا كه حفظ جان خبرنگاران از اصلي‌ترين وظايف نهادهاي رسانه‌اي و سازمان‌هاي حقوق بشري و نهادهاي نظارتي در جهان است! اين خبرنگاران چه عرب و فلسطيني باشند چه اروپايي و امريكايي همه در جهت اطلاع‌رساني و خبررساني گام برمي‌دارند! اين مهم نه تنها در ميادين جنگي، بلكه در عرصه‌هاي داخلي كشورها نيز بايد مورد توجه قرار گيرد؛ خبرنگاران بايد از حمايت قانوني لازم برخوردار بوده و انتشار خبر يا تهيه خبر دليلي براي دستگيري و زنداني شدن آنها نباشد! هويت خبرنگاران بايد به صورت عيني از سوي دولت‌ها و نهادهاي نظارتي داخل كشورها و جهاني به رسميت شناخته شود تا جان و آزادي آنها محفوظ بماند! خبرنگاران نبايد براي حرفه آنها كه تهيه خبر است در زندان يا بازداشت باشند يا جان خود را از دست بدهند.منابع در روزنامه موجود است.