6 نكته پنهان در آمار بيكاري

گروه اقتصادي| مركز آمار نرخ بيكاري تابستان امسال را 7.9 درصد اعلام كرد كه كمترين مقدار اين آمار از سال ۱۳۸۴ است. همزمان نرخ مشاركت اقتصادي (نسبتي از جمعيت كه شاغل يا در جست‌وجوي كار است) هم نسبت به تابستان گذشته بيشتر شده و به 41.6 درصد رسيده اما تا اوج تاريخي ۴۸درصدي آن فاصله زيادي دارد. همزمان، ‌آمارها نشان مي‌دهد كه عدد شاغلان كشور هنوز به عددي كه در تابستان 98 بوده، نرسيده و با آن فاصله دارد. تابستان 98 يك فصل قبل از پاندمي كوويد بوده و بسياري از كسب و كارها پس از آن پاندمي ضربه جبران‌ناپذيري خورده‌اند. اما درحالي كه از آن زمان تاكنون بيش از سه ميليون نفر به تعداد «جمعيت در سن اشتغال» كشور اضافه شده، به همان ميزان شغل ايجاد نشده و بخش بزرگي از كارجويان جديد نيز بيكار مانده‌اند. در واقع تبعات كرونا و ساير شوك‌هاي اقتصادي اين سه سال بر كاهش مشاركت اقتصادي هنوز به‌ طور كامل رفع نشده است.

جمعيت غيرفعال بيشتر شد

بنا بر اطلاعات مركز آمار ايران، جمعيت 15 ساله و بيشتر كه در آمار اشتغال مورد استفاده قرار مي‌گيرد به 64 ميليون و 457 هزار نفر رسيده است. اما از اين ميزان فقط 26 ميليون و 801 هزار نفر جزو «جمعيت فعال» قرار مي‌گيرند و بنابراين نرخ مشاركت اقتصادي در ايران كمتر از 42درصد است. 37 ميليون و 655 هزار نفر جزو جمعيت غيرفعال قرار مي‌گيرند كه بيش از 58درصد از جمعيت
15 ساله و بيشتر هستند. به گفته مركز آمار، تعداد جمعيت غيرفعال در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته 65 هزار و 175 نفر بيشتر شده است. در تابستان امسال، نرخ بيكاري به 7.9درصد در كل مناطق شهري و روستايي رسيده است. مركز آمار، تعداد بيكاران را در تابستان امسال 2 ميليون و 116 هزار نفر عنوان كرده است. اين درحالي است كه مطابق اطلاعاتي كه همين مرجع آماري در فروردين امسال منتشر كرده بود؛ تعداد بيكاران 2.5 ميليون نفر در پايان سال گذشته افزايش پيدا كرده بود و نرخ بيكاري هم در آستانه دورقمي شدن بود.

فاصله نرخ مشاركت با كشورهاي منطقه

مطابق تعاريف موجود نرخ مشاركت اقتصادي از تقسيم نسبت جمعيت فعال (شاغل و بيكار) 15 ساله و بيشتر به جمعيت در سن كار، 15 ساله و بيشتر به دست مي‌آيد. با اين تعريف محصلان، خانه‌داران و دارندگان درآمد بدون كار، چنانچه شاغل يا بيكار نيز بوده‌اند، فعال اقتصادي محسوب مي‌شوند. ضمن اينكه نرخ مشاركت اقتصادي به متغيرهايي چون جمعيت فعال و جمعيت در سن كار كه در دل خود جمعيت غيرفعال را نهفته دارد، وابسته است. نرخ مشاركت اقتصادي از تابستان 1399 كه در اعدادي بالاتر از 41.5درصد سير مي‌كرد تاكنون كه بيش از سه سال مي‌گذرد، در يك شيب كاهشي حركت كرده است. در بهار سال 1400 نرخ مشاركت اقتصادي 41.4درصد بوده. در تابستان و همزمان با فروكش كردن پاندمي كرونا، به 41.1درصد رسيده و در پاييز 40.9درصد را ثبت كرده و در زمستان 1400 به 40.4درصد كاهش پيدا كرده است. نرخ مشاركت اقتصادي پس از آن دوباره رو به بالا رفته و خود را به سطح 41درصد در پاييز سال گذشته رسانده، اما دوباره در زمستان پارسال كاهش پيدا كرده و به 40.5درصد رسيده است. تا اينكه در تابستان اندكي رشد كرده و به 41.6درصد رسيده است. براي پي بردن به ميزان ناچيز بودن اين اعداد فقط كافي است به آمار مشابه در همين كشورهاي همسايه ايران نگاهي بيندازيد. به ‌طور مثال نرخ مشاركت اقتصادي در سال 2020 در قطر 86درصد بوده. اين عدد در جمهوري آذربايجان 63درصد و تركيه 50درصد بوده است. البته در كشورهايي مانند چين با نرخ مشاركت 67درصد و ويتنام يا آنگولا با 76 و 75درصد، اين ارقام بسيار بالاتر هم هست.

بيكاري در كدام استان‌ها بالاست؟

داده‌هاي مركز آمار نشان مي‌دهد كه بيكاري در برخي استان‌ها در ارقام دو رقمي قرار گرفته كه بسيار بالاتر از سطح ميانگين است. در خوزستان، يعني يكي از ثروتمندترين و غني‌ترين استان‌هاي ايران از نظر منابع، ميزان بيكاري 15.6درصد، در دو استان مرزي كردستان و كرمانشاه، به ترتيب بيش از 10 و 13درصد و در استاني كه مهم‌ترين بندر ايران را در خود جاي داده يعني هرمزگان كه روي كاغذ بايد يكي از بهترين استان‌ها از نظر سطح اشتغال باشد نيز بدترين عملكرد رخ داده و نرخ بيكاري در ركوردي عجيب به بيش از 22درصد رسيده است.

سهم بالاي شاغلان بيش از حد استاندارد

بررسي سهم شاغلان 15 سال و بيشتر با ساعت كار 44 ساعت و بيشتر نشان مي‌دهد كه 39.8درصد شاغلان به‌ طور معمول 49 ساعت و بيشتر در هفته كار مي‌كنند. اين شاخص كه يكي از نماگرهاي كار شايسته است نشان مي‌دهد در كشور سهم زيادي از شاغلان بيش از حد استاندارد كار مي‌كنند. اين شاخص نسبت به تابستان سال قبل بالغ بر 2 دهم درصد رشد كرده است.

بيكاري فارغ‌التحصيلان هم بيشتر شد

در تابستان امسال، سهم جمعيت بيكار فارغ‌التحصيل آموزش عالي از كل بيكاران 42.8درصد بوده است. اين شاخص در زنان نسبت به مردان و در نقاط شهري نسبت به نقاط روستايي بالاتر است. ضمن اينكه بيكاري فارغ‌التحصيلان در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته نزديك به 2درصد رشد كرده است. در تابستان امسال، حدود 27درصد از جمعيت شاغل را فارغ‌التحصيلان آموزش عالي تشكيل مي‌دادند و زنان سهم بالاتري از شاغلان فارغ‌التحصيل را داشته‌اند.

تركيب سني بيكاران

در تابستان امسال 20.1درصد از جوانان 15 تا 24 ساله بيكار بوده‌اند و سهم زنان در اين رده سني بيشتر بوده است. در سنين 18 تا 35 سال، 15درصد از جمعيت فعال بيكار بوده‌اند و باز هم زنان در اين سن و سال، سهم بيشتري از بيكاري داشته‌اند.