اتوبوس برقي، نقطه شروع گذار به حمل و نقل برقي

يكي از چالش‌هاي مهم براي كشورهاي در حال توسعه و با درآمد كم تا متوسط، يافتن راه‌حل‌هايي براي كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي ناشي از حمل‌ونقل و در عين حال بهبود راه‌هاي قابل دسترس، مقرون به صرفه و ايمن براي مردم است. در اين راستا وسايل نقليه برقي عمومي به واسطه مزاياي متعدد خود به عنوان يك راهكار كليدي مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته است. به‌طوري كه طبق پيش‌بيني‌ها بازار جهاني اتوبوس برقي در سال 2027 به 670 هزار دستگاه خواهد رسيد (از 112 هزار دستگاه در سال 2022) و انتظار مي‌رود حجم بازار جهاني اتوبوس برقي از 43.79 ميليارد دلار در سال 2023 به 100.44 ميليارد دلار در سال 2028 افزايش يابد.

براساس داده‌هاي منتشر شده از ديلويت، نزديك به 25 درصد اتوبوس‌هاي ثبت شده در سال 2021 آلايندگي صفر داشتند. كشورهايي مانند دانمارك، نيوزيلند و هلند برنامه خريد اتوبوس‌هاي 100درصد بدون آلايندگي را تا پايان سال 2025 برنامه‌ريزي كرده‌اند، در حالي كه كشورهاي كمتر توسعه يافته مانند كاستاريكا نيز هدف بلندمدت براي رسيدن به 100درصد برقي‌سازي ناوگان اتوبوسراني خود را تا سال 2050 برنامه‌ريزي كرده‌ا‌ند. ‌غير از ابتكار فزاينده دولت‌ها براي كربن‌زدايي ناوگان حمل و نقل عمومي، كاهش قيمت باتري‌ها، افزايش قيمت انرژي و سرمايه‌گذاري شركت‌هاي برتر بين‌المللي، نرخ پذيرش اتوبوس‌هاي برقي توسط كشورها را تسريع كرده است. باتري‌ها 40 درصد هزينه اتوبوس‌هاي برقي را تشكيل مي‌دهند. با توجه به روند كاهش 52 درصدي قيمت باتري ليتيوم يوني بين سال‌هاي 2018 تا 2030، هزينه اوليه بالا براي توسعه ناوگان حمل‌ونقل برقي با روند قابل توجهي كاهش يافته و به‌طور چشمگيري رشد استفاده از اتوبوس‌هاي برقي قابل مشاهده است.

از آنجا كه عموما برق مورد استفاده براي تامين انرژي اتوبوس‌ها نسبت به گازوييل ارزان‌تر است و هزينه‌هاي عملياتي اتوبوس‌ها را بيشتر كاهش مي‌دهد، با پيشرفت فناوري باتري و كاهش مداوم قيمت باتري، انتظار مي‌رود هزينه‌هاي كلي بهره‌گيري از اتوبوس‌هاي برقي كاهش يابد و با يارانه‌هاي جذاب و معافيت‌هاي مالياتي ارايه شده توسط دولت‌ها، حجم فروش اتوبوس‌هاي برقي به‌طور تصاعدي رشد كند.

نكات كليدي

حمل و نقل عمومي در كشورهاي با درآمد پايين و متوسط نسبت به ساير كشورها از اهميت بالاتري برخوردار است. جايي كه خريد خودروهاي الكتريكي و با آلايندگي كم براي مردم سخت‌تر بوده و علاقه حاكميت‌ها به سمت استقبال بيشتر مردم در بهره‌گيري از حمل و نقل عمومي است، چراكه استفاده بيشتر از حمل و نقل عمومي علاوه بر مزيت‌هاي زيست محيطي، مديريت شهري را نيز براي حكمراني مناسب‌تر شهري، تسهيل مي‌كند. بررسي تجارب كشورهاي مختلف به ويژه كشورهاي در حال رشد اقتصادي در توسعه بهره‌گيري از اتوبوس‌هاي برقي مي‌تواند ابتكارات قابل بهره‌برداري به ترتيب ذيل را براي ساير كشورهاي پيرو با شرايط مشابه ارايه دهد:

1- فرهنگ‌سازي و فعاليت‌هاي ترويجي: برنامه‌ريزي و حمايت از فعاليت‌هاي ترويجي و فرهنگ‌سازي يكي از عوامل مهم تاثيرگذار در پذيرش فناوري‌هاي جديد به ويژه در حوزه خودروهاي الكتريكي است. لازم است در اين خصوص سياستگذاري‌هاي لازم براي آگاهي‌بخشي مردم صورت گرفته و چگونگي مشاركت كسب منافع آنها در پذيرش فناوري‌هاي جديد روشن شود.

2- حمل و نقل عمومي، نقطه شروع برقي‌سازي: هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري براي توسعه زيرساخت‌هاي حوزه شارژ و تعويض باتري‌ها در توسعه اتوبوس‌هاي برقي نسبت به ساير خودروهاي الكتريكي كمتر و قابل دسترس‌تر خواهد بود. لذا اين حوزه مي‌تواند به عنوان پيشران و محرك رشد بيشتر اين صنعت در كشورهاي نوپا و در حال توسعه باشد.

3- فرصت بهره‌گيري از حمايت‌هاي زيست محيطي بين‌المللي: كاهش گازهاي گلخانه‌اي و كاهش انتشار دي اكسيد كربن، به عنوان يك چالش بين‌المللي شناخته شده و سازمان‌هاي جهاني در حال برنامه‌ريزي و ارايه راهكارهاي مناسب براي حل اين چالش هستند و همواره با تعريف طرح‌ها و پروژه‌هاي مختلف به دنبال حمايت از كشورهاي كمتر برخوردار در دستيابي ايشان به اهداف زيست محيطي خود هستند. از اين رو بسياري از كشورهاي در حال توسعه به اشكال مختلف از اين منابع مالي و غيرمالي در پيشبرد اهداف اجرايي زيست محيطي خود بهره برده و علاوه بر امتيازات مالي، از ساير ظرفيت‌هاي بين‌المللي نيز استفاده مي‌كنند.

4- فرصت حضور در شبكه‌هاي دانشي: حضور در شبكه‌هاي دانشي و همكاري‌هاي فناورانه با شركت‌هاي بزرگ بين‌المللي در زمينه ساخت اتوبوس‌هاي برقي مي‌تواند منجر به بهره‌گيري شركت‌هاي بزرگ داخلي از سرريز دانش اين شركت‌ها شده و افزايش توانمندي فناورانه آنها را به همراه داشته باشد.

5- فرصت توسعه كسب و كارهاي مكمل: حمايت از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، شركت‌هاي نوپا و شركت‌هاي دانش‌بنيان در بخش زنجيره ارزش اتوبوس‌هاي برقي و كمك به توسعه فناوري‌هاي بنيادي و كاربردي در بخش‌هاي مختلف فناورانه آنها مي‌تواند زمينه توسعه كسب و كار‌هاي مكمل در اين حوزه را فراهم سازد.

6- امكان ذخيره‌سازي انرژي برق: يكي از چالش‌هاي شبكه برق، عدم امكان ذخيره‌سازي آن در زمان‌هاي افت مصرف است. مديريت و برنامه‌ريز شارژ اتوبوس‌هاي برقي، امكان ذخيره‌سازي برق در زمان‌هاي كاهش بار شبكه را مهيا مي‌سازد.

پژوهشگر موسسه مطالعات

و پژوهش‌هاي بازرگاني