نسخه بايدن براي درياي سياه چيست؟
امريكا پوتين را
در حياط خلوتش خلع سلاح كرد!
محسن برهاني
عده‌اي از تحليلگران معتقدند كه هدف اصلي امريكا در جنگ اوكراين و روسيه تسلط كامل به درياي سياه، ايجاد كريدور و مسيري براي اتصال آسياي ميانه به اروپا و تقويت موضع ناتو است. از ديدگاه آنها جنگ اوكراين فرصتي را براي واشنگتن و متحدانش در ناتو فراهم كرده و پوتين را از حياط خلوتي كه داشته، دور كرده است. آن‌طور كه ريسپانسيبل استيت كرفت نوشته: مقامات امريكايي جنگ اوكراين را به عنوان مسيري براي تحقق اهداف ژئوپليتيكي خود در درياي سياه مي‌بينند، منطقه‌اي با منابع انرژي فراوان كه خاورميانه، روسيه و اروپاي شرقي را به هم متصل مي‌كند. در جلسات اخير سنا، مقامات وزارت امور خارجه جنگ را به عنوان راهي جهت تغييرات ژئوپليتيكي انرژي در درياي سياه عنوان كردند. مقامات يك كريدور انرژي جديد مي‌خواهند كه نفت و گاز طبيعي اروپا را از آسياي مركزي تامين كنند. بنا به گفته رهبران امريكا، تا زماني كه اوكراين به جنگ ادامه دهد، پتانسيل تبديل درياي سياه به بازاري جديد براي اتحاديه اروپا وجود دارد. جيمز اوبراين، مقام وزارت امور خارجه امريكا در بيانيه‌اي كتبي به سنا گفت: ايالات متحده مدت‌هاست اهميت ژئواستراتژيك منطقه درياي سياه را به رسميت شناخته است. درياي سياه
نه تنها در همسايگي سه متحد واشنگتن در ناتو و چندين شريك اين نهاد امنيتي قرار دارد، بلكه كريدور حياتي براي جابه‌جايي كالاها از جمله غلات اوكرايني و ساير محصولات به مقصد بازارهاي جهاني و ميزبان منابع انرژي بكر قابل توجهي است.
خلع سلاح مسكو
از زمان حمله روسيه به اوكراين در فوريه ۲۰۲۲، مقامات واشنگتن جنگ را فرصتي براي تضعيف روسيه مي‌دانند. درحالي كه آنها حمايت نظامي و اقتصادي را براي دفاع اوكراين بسيج كرده‌اند، براي تحميل هزينه‌هاي عمده بر ارتش و اقتصاد روسيه تلاش دارند. از آنجايي كه نيروهاي اوكرايني مورد حمايت ايالات‌متحده خسارات زيادي را به نيروهاي روسيه تحميل كرده‌اند، ايالات‌متحده و متحدانش براي منزوي كردن مسكو از منظر اقتصادي و محدود كردن درآمدهاي اين كشور از فروش نفت و گاز طبيعي خيزي جدي برداشته‌اند. ايالات‌متحده تاكنون حدود ۴۴ ميليارد دلار كمك نظامي به اوكراين كرده و ائتلافي به رهبري ايالات‌متحده متشكل از ۵۰ كشور، ۳۳ ميليارد دلار ديگر را به عنوان كمك نظامي متعهد كرده است.
واشنگتن، اوكراين را قرباني كرد؟
آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه امريكا در سال گذشته اذعان كرد كه حمايت ايالات‌متحده و متحدانش براي مقاومت اوكراين در برابر روسيه حياتي است، مقاومتي كه با شجاعت باورنكردني مردم اوكراين و جنگجويان اوكرايني شروع مي‌شود. اما آنچه ما توانستيم به آنها ارايه دهيم، تفاوت‌هاي مهمي را رقم زده است. درحالي كه مقامات ايالات‌متحده نيت خود براي استفاده از اوكراين در‌راستاي تضعيف روسيه را پنهان نكرده‌اند، اما در بيان اينكه چه محاسبات و اهداف ژئوپليتيكي را در سر دارند، محتاط هستند. بايدن هنگام ديدار با ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين گفت: ما ائتلافي متشكل از بيش از ۵۰ كشور را براي كمك به اوكراين براي دفاع از خود گردهم آورديم كه اين دستاورد بسيار مهمي است. اوبراين در كميته سنا درباره اهداف ايالات‌متحده توضيحات شفافي ارايه كرد. او نه تنها جنگ را معامله بسيار خوب براي ايالات‌متحده خواند، حتي به اين واقعيت نيز اشاره كرد كه اوكرايني‌ها بخش اعظم هزينه‌ها را با جنگيدن پرداخت مي‌كنند و همزمان فرصتي براي ايالات‌متحده جهت دستيابي به اهداف مهم ژئوپليتيكي مهيا كردند.
مانور قدرت ناتو
اوبراين توضيح داد كه يكي از اهداف كليدي آنها تقويت حضور ناتو در درياي سياه است. با توجه به اينكه ناتو از طريق كشورهاي عضو و كشورهاي شريك در درياي سياه حضور دارد، اوبراين جنگ را فرصتي براي افزايش حضور نظامي ناتو در زمين، حريم هوايي و آب‌هاي منطقه ديد.
اوبراين خاطرنشان كرد كه يكي ديگر از اهداف كليدي اين است كه اوكراين و ساير كشورهاي درياي سياه را از روسيه دور و در عين حال آنها را در اتحاديه اروپا ادغام كند، جايي كه آنها ملزم به رعايت قوانين تجارت و توليد خواهند بود. اوبراين اذعان كرد كه واشنگتن در آرزوي ايجاد خطوط لوله نفت و گاز است كه از آسياي مركزي به اروپا منتهي مي‌شود. او با اين ادعا كه آسياي مركزي براي صادرات منابع انرژي خود بيش از حد به چين و روسيه متكي است، احتمالات متعددي را براي خطوط لوله جايگزين براي عبور از ارمنستان، آذربايجان، گرجستان و تركيه بررسي كرده است. سناتورهاي حاضر در جلسه از ديدگاه اوبراين حمايت و با اهميت ژئوپليتيكي درياي سياه موافقت كردند. سناتور جين شاهين كه دولت بايدن را براي طراحي يك استراتژي رسمي در درياي سياه تحت فشار قرار داده، از تلاش‌هاي رييس‌جمهوري براي ايجاد كريدور انرژي شرقي - غربي جديد كه از زير درياي سياه عبور مي‌كند، ستايش كرد. دهه‌هاست كه ايالات متحده به دنبال فرصت‌هاي ژئوپليتيكي در درياي سياه بوده است.
كابوس اروپا به پايان مي‌رسد؟
شركت‌هاي انرژي ايالات متحده نيز به خطوط لوله منطقه وابسته هستند. شورون و اكسون موبيل كه هر دو در قزاقستان فعاليت دارند، بر خط لوله‌اي تكيه دارند كه به درياي سياه منتهي مي‌شود. در اوايل سال جاري، مارا كارلين، مقام وزارت دفاع، در مورد اهميت حياتي ژئواستراتژيك منطقه درياي سياه صحبت كرد و آن را خط مقدم اصلي اتحاد فرا آتلانتيكي يعني پيوند اروپا و خاورميانه در تامين زيرساخت‌هاي ترانزيتي و منابع انرژي خواند. جفري پيات، يكي از مقامات وزارت امور خارجه و سفير سابق ايالات متحده در اوكراين كه اكنون ديپلماسي انرژي ايالات متحده را رهبري مي‌كند، توضيح داد كه ايالات متحده با فرصت‌هاي فوق‌العاده‌اي در منطقه درياي سياه روبه‌رو است كه او آن را يكي از نقاط تكيه‌گاه نقشه انرژي اروپا امروز توصيف كرد. پيات توضيح داد كه يكي از مهم‌ترين تحولات منطقه‌اي، طراحي مجدد نقشه انرژي در اطراف درياي سياه است. اين شامل زيرساخت خط لوله جديد مانند كريدور گاز جنوبي براي رساندن گاز از آسياي مركزي به مصرف‌كنندگان اروپايي است. در حالي كه جنگ فرصت‌هاي جديدي براي انتقال گاز طبيعي از آسياي مركزي به اروپا ايجاد كرده، صادرات گاز طبيعي روسيه به اروپا چالش‌برانگيزتر شده است. گاز طبيعي روسيه كه ۴۵ درصد از واردات گاز طبيعي اتحاديه اروپا را تشكيل مي‌داد، اكنون به ۱۵ درصد كاهش يافته است. تاكنون، برنده اصلي رقابت ژئوپليتيكي، شركت‌هاي انرژي ايالات متحده بوده‌اند. با كاهش صادرات روسيه به اروپا، صادرات ايالات متحده افزايش يافته و امريكا را به يكي از تامين‌كنندگان اصلي اروپا تبديل مي‌كند. اگر اروپا بتواند گاز طبيعي بيشتري از آسياي مركزي به دست آورد، روسيه به‌طور بالقوه از بازار اروپا حذف خواهد شد. همان‌طور كه اوبراين اشاره كرد، اين وضعيت ولاديمير پوتين را در موقعيت سختي قرار مي‌دهد. او گفت: اين يك ضرر استراتژيك بلندمدت براي او است و فرصت بزرگي براي ما.