مناسب سازي شهري بهترين هديه به معلولان
زهرا نژادبهرام
امسال روز جهاني معلولين يعني 12 آذر ماه را در حالي گرامي مي‌داريم كه هنوز نتوانسته‌ايم فضاي مناسب تردد را در شهر تهران براي آنها تدارك ببينيم! شهري نزديك به 700 كيلومتر مربع كه بيش از 10 هزار كيلومتر معبر بالاي شش متر در سطح شهر و حدود 150 ايستگاه مترو و بيش از صدها ايستگاه تاكسي و اتوبوس و بي‌آرتي و ون و....دارد، قادر نيست به‌طور مناسب براي شهروندان داراي معلوليت شرايط لازم براي تردد آنها را فراهم كند! اين مهم نه تنها در تهران بلكه در بقيه شهرهاي كشور نيز قابل مشاهده است، بي‌توجهي به مساله تردد افراد داراي معلوليت به امري عادي در روند مديريتي مبدل شده در حالي كه اين گروه از شهروندان همچون ديگران داراي حقوق شهروندي هستند. به نظر مي‌رسد مساله گراميداشت روز معلول همچون سال‌هاي گذشته با گفتاردرماني شكل گرفته است! عدم اجراي قانون به ويژه قانون 1383 حمايت از معلولين در كنار مصوبه‌هاي شوراي شهر تهران در كنار محدوديت منابع و عدم توجه به استانداردهاي عمومي براي معلولين در سطح شهر اصلي‌ترين مسائل است. مواردي چون ناكافي بودن تعداد خودروهاي خاص آنها و زمين گير شدن برخي از آنها به دليل هزينه‌هاي بالا فقط قادر است تعداد معدودي از آنها را پوشش دهد! در اين ميان خودروهاي حمل‌و‌نقل عمومي نيز بدون داشتن امكانات لازم ظرفيت ارايه خدمات به شهروندان داراي معلوليت را ندارند. و عملا امكان تردد شهري براي معلولان مبدل به امري طاقت فرسا شده است. ظاهرا، شهرها مختص انسان‌هاي سالم شده و هر كس بنا به هردليل بلندمدت و كوتاه‌مدت دچار مشكلات فيزيكي بشود، اجازه تردد در شهر را ندارد. البته نه به صورت قانوني بلكه به صورت عيني، چون امكانات لازم براي تردد اين افراد فراهم نيست. شهري كه بايد متعلق به همه شهروندان فارغ از سن و جنس و سلامت فيزيكي و.... باشد به افراد سالم و بالغ تعلق گرفته و اما! هزينه‌هاي شهر بر همه شهروندان تحميل مي‌شود. اين تصوير از شهر يقينا نه به عدالت نزديك است به شرط انصاف!
لذا بهترين هديه به معلولين در اين روز برگزاري مراسم و سخنراني و... نيست بلكه آماده‌سازي شهر براي حضور آنها به عنوان شهرونداني است كه بر اثر حادثه‌اي يا مشكلي..... دچار معلوليت شده‌اند! براساس گزارش‌هاي جهاني، در هر جامعه‌اي حدود 10 درصد افراد دچار انواع معلوليت هستند و جوامع براي رعايت حقوق همه شهروندان مكلف به ارايه خدمات و مناسب‌سازي شهري براي تردد آنها هستند!
نقص برنامه‌ريز كالبدي در كنار كم توجهي مديريتي؛ به انضمام عدم تخصص كافي مجريان در رعايت فضاهاي عمومي مناسب اعم از پياده‌روها تا محل عبور از خيابان در كنار رمپ‌هايي كه غير استاندارد هستند و ..... جملگي بيانگر ناديده انگاري افراد داراي معلوليت در شهر است. در سال 1386 مصوبه شوراي تهران گامي بلند در اين عرصه بود اما ناتواني در اجرا صرفا منجر به ايجاد تشكيلاتي نظير ستاد مناسب‌سازي در معاونت شهرسازي شد. با روي كار آمدن شوراي پنجم و تمركز اعضا بر مساله معلولين و حل مشكلات آنها با همكاري شهردار وقت آقاي حناچي كه پيش از آن معاونت شهرسازي شهرداري را برعهده داشت و ريیس ستاد مناسب‌سازي شهر تهران بود! گامي بلند در آماده‌سازي شهر براي معلولين برداشته شد! اقدام كم‌نظير و موثر وي در به‌كارگيري دو مشاور زن و مرد داراي معلوليت براي هريك از 5 معاونت اصلي و اجرايي يعني عمران، حمل و نقل، اجتماعي، خدمات شهري و شهرسازي جهت نظارت بر كليه پروژه‌هاي شهري در قالب مناسب‌سازي نقطه عطفي براي آماده‌سازي شهري بود! اين رويكرد منجر به افتتاح پروژه‌ها در صورت مناسب‌سازي گرديد و همچنين در پي جلسات منظم و موثر ستاد مناسب‌سازي نقشه آن لاين ايستگاه‌هاي شهري مناسب‌سازي شده در خطوط حمل و نقل عمومي به اين افراد ارايه گرديد. همچنين استانداردهاي لازم از سوي سازمان استاندارد مورد تاييد قرار گرفت و رويكردي همه‌جانبه در مجموعه مديريت شهري از سوي مديران، كارشناسان، مجريان و پيمانكاران نسبت به مناسب‌سازي شهري مورد توجه قرار گرفت و كارنامه شوراي پنجم را منور به نور اين گروه از شهروندان نمود! تلاشي كه نيازمند تداوم و همراهي همه بخش‌هاي مديريت شهري است! خبر خوب برگزاري امتحان استخدامي براي افراد داراي معلوليت در هفته گذشته بيانگر اقدامي موثر است كه نيازمند عزمي جدي از سوي همه بخش‌هاي حاكميتي است! كشوري كه هشت سال جنگ تحميلي را طي كرده و يقينا تعداد زيادي جانباز را در خود جاي داده، رقم استاندارد همه جوامع براي داشتن افراددارای معلوليت در آن بيشتر است. لذا اين مهم نه تنها تكليفي اجتماعي كه تعهدي جدي به كساني است كه جان خود را براي امنيت و رفاه اين كشور هزينه كرده‌اند! اميد است مسوولان مديريت شهري با تكيه به رويكردهاي برنامه سوم توسعه شهر تهران در اين خصوص اقداماتي عاجل و جدي را به انجام رسانند.