پوتين از جانب فنلاند احساس خطر می‌کند
محسن برهاني
روسيه به بهانه پيوستن فنلاند به ناتو مي‌خواهد كه بخش دوم ماجراجويي‌هايش را كليد بزند، از همين رو پوتين
در راستاي اهداف امنيتي و منطق ژئوپليتيكي‌اش، ممكن است ماجراي اوكراين را در فنلاند نيز تكرار كند.
محاسبات امنيتي غرب به‌هم خورد!
براي دومين‌بار در سال‌هاي اخير، مسكو عامدانه به بحران پناهجويان دامن مي‌زند. اواخر سال ۲۰۲۱ بود كه الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهور بلاروس در باب كوچ مهاجران و هدف قرار دادن لهستان و كشورهاي بالتيك براي اروپا خط و نشان كشيد.در چند هفته گذشته، مقامات روسيه صدها مهاجر و پناهجو را به اجبار به سمت مرزهاي شرقي فنلاند گسيل داده‌اند. در همين راستا دولت فنلاند تمامي مرزهاي خود با روسيه را مسدود و كشور استوني نيز تهديد به اقدام اين كار كرده است. در همين حين، آژانس مرزي اتحاديه اروپا تعهد داده كه نيروهاي خود در مرز فنلاند را مستقر كند.آن‌گونه كه ناظران مي‌گويند، پيش‌بيني مي‌شد، روسيه از تكرار ماجراجويي‌هايش دست برنمي‌دارد. فعاليت‌هاي كرملين بي‌شك با ورود اخير فنلاند به ناتو و پيمان دفاعي جديد اين كشور با ايالات‌متحده كه اوايل ماه جاري ميلادي مطرح شده، مرتبط است. در پاسخ، بخشي از رسانه‌ها آخرين قسمت از جنگ تركيبي پوتين را به عنوان فعاليتي انتقام‌جويانه تعبير كردند. حال عده‌اي از تحليلگران معتقدند كه اين حركت مسكو فراتر از اين تحليل‌هاست، به باور آنها، موضع اخير مسكو به محاسبات امنيتي آنها نيز گره خورده و انگيزه‌هاي روسيه بسيار عميق‌تر از تصور همه است.
چشم‌انداز پرهزينه تزار
با گذشت حدود دو سال از حمله روسيه به اوكراين، اين رويكرد نقشي كليدي در حمايت از روايت تبليغاتي پوتين در داخل كشور دارد. با در نظر گرفتن تهديدات ناتو در كنار مشكل معيشت مردم روسيه، پوتين مي‌تواند مسير تدريجي جامعه و اقتصاد اين كشور را به سمت يك جنگ نيمه‌دايمي با قدرت‌هاي غربي تغيير دهد. از ديدگاه استراتژيك، اين حركت بخشي از چشم‌انداز آينده ژئوپليتيك روسيه و تصور هژموني‌هاي رقيب در شمال و شرق اروپاست. پيش‌تر، فنلاند براي چندين دهه در ارتباط با روسيه نقش بي‌طرفانه خود را حفظ كرده بود، اما حمله روسيه به اوكراين زمينه‌ساز تغيير جهت در محاسبات ملي اين كشور شد. حمايت فنلاندي‌ها از عضويت در ناتو در اواخر سال ۲۰۲۲ نيز به حدود ۸۰ درصد رسيد. با وجود اينكه فنلاند هرگز بخشي از اتحاد جماهير شوروي نبوده، اما با تجاوزات روسيه غريبه نيست.
همان‌طور كه انتظار مي‌رفت، تغيير موضع فنلاند كمك بسياري كرد تا كرملين دوباره نقش قرباني به خود بگيرد. پنتي فورسستروم، محقق دانشگاه دفاع ملي فنلاند و سرهنگ بازنشسته نيروهاي دفاعي اين كشور در اين باره به آنهرد گفت: كرملين بايد حفظ ظاهر كند و هر بار در يك صورت جديدي براي استفاده‌هاي داخلي و كنترل اذهان عمومي روسيه به نقش خود ادامه دهد. اكنون كرملين‌نشين‌ها از تك‌تك كارهايي كه ما انجام مي‌دهيم، مثل بستن مرزها سوءاستفاده كرده تا استدلال كنند كه ما مقصريم. فرماندار منطقه مورمانسك روسيه كه هم‌مرز با فنلاند است، پيش‌تر در واكنش به بسته شدن مرزها، براي تضمين امنيت ساكنان اروپا اعلام آماده‌باش كرده، درحالي كه روس‌هاي مقيم فنلاند تظاهراتي را برگزار كردند و دولت اين كشور را به اخلال در عبور از اين كشور متهم كرده‌اند.
روسيه هميشه قرباني
اين مدل لفاظي با ادعاهاي پوتين مطابقت دارد. اگرچه غرب در گذشته چنين تهديدهايي را كمتر جدي مي‌گرفت، اما اكنون چنين ادعاهايي به بخشي از يك روايت قديمي براي تاييد توسعه‌طلبي روسيه تبديل شده است. حمايت از اقوام روس بخش بزرگي از توجيه رسمي مسكو براي حمله به اوكراين در سال ۲۰۲۲ و همچنين حمله به گرجستان در سال ۲۰۰۸ بود. علاوه بر اين، بحراني مانند آنچه در امتداد مرز فنلاند رخ داد، شواهد جديدي را براي كرملين فراهم مي‌كند تا روس‌ها را نسبت به رويكرد تهاجمي ناتو متقاعد كند. امروزه اين استفاده تبليغاتي بيش از هر زمان ديگري ضروري است. روسيه بي‌سر و صدا در حال آماده كردن اقتصاد و صنعت دفاعي خود براي جنگي طولاني و فرسايشي است و همزمان تلاش مي‌كند نيروهاي بيشتري را براي نبرد خود در اوكراين به خدمت بگيرد. از ديدگاهي ديگر، مردم عادي روسيه همچنان به اين درگيري‌ها به عنوان تهديد وجودي براي شيوه زندگي خود نگاه كنند.
جاه‌طلبي پوتين تمامي ندارد
همكاري نظامي رو به رشد فنلاند با ايالات‌متحده و وعده‌هاي اخير حمايت لهستان، اين بازيگر را به هدفي عالي براي اجراي اين استراتژي تبديل كرده است.
به همين دليل، سخنگويان رسانه‌هاي روسيه از قبل اشاره مي‌كنند كه آنچه در حال رخ دادن است آغاز جنگ تركيبي روسيه عليه فنلاند است. با اين حال، مساله‌اي ديگر در استراتژي روسيه تعريف شده كه اغلب در تعدد اخبار متفاوت گم مي‌شود. موقعيت فنلاند در شمال شرقي درياي بالتيك و مجاورت آن با شبه جزيره كولا در راستاي جاه‌طلبي دريايي روسيه در يك قرن اخير حياتي است. براي روسيه، دسترسي به بنادر آب گرم هدفي دايمي است. حال با پيوستن فنلاند به استوني در قالب ناتو، اتحاد نظامي روسيه مي‌تواند كل خليج فنلاند را محاصره كرده و دسترسي دريايي مسكو به منطقه كالينين گراد كه از منظر نظامي مهم است را كاهش دهد.
اكنون، روسيه كه سال‌هاست براي سرمايه‌گذاري از گرم شدن دماي درياي قطب شمال فرصت‌سازي كرده، علاوه بر باز كردن شبكه‌هاي تجاري جديد و ذخاير نفت و گاز، فرصتي براي دور زدن محاصره فرضي ناتو از طريق خط ساحلي شمالي آن فراهم مي‌كند. اين هدف ارتباط نزديكي با امنيت بندر مورمانسك در شبه جزيره كولا دارد كه ميزبان نيروي هسته‌اي كرملين است؛ نيرويي كه در فاصله چند قدمي شمال شرق فنلاند قرار دارد. با اين حال، اين منطق شوم، منافع ژئوپليتيك روسيه در منطقه را توسط همان انگيزه راهبردي كه زمينه‌ساز تصرف كريمه توسط روسيه در سال ۲۰۱۴ شد، هدايت مي‌كند. تمايل به تسلط بر آبراه‌هاي حياتي به مسكو اجازه فرار از زندان خشكي اوراسيا را خواهد داد. احتمالا با درنظر گرفتن چنين ملاحظاتي، ارتش روسيه در اوايل سال جاري تاييد كرد كه منطقه نظامي غربي خود را به دو بخش تقسيم و مركز فعاليت نظامي جديد درست در امتداد مرزهاي فنلاند ايجاد كند و منطقه نظامي لنينگراد كه از سال ۲۰۱۰ غيرفعال بوده را احيا كند.