گروه سياسي
سرانجام روزهايي كه بسياري از فعالان سياسي منتظر آن بودند از راه رسيد و نتيجه بخشي از بررسي صلاحيت‌ها در هيات‌هاي نظارت و شوراي نگهبان به صورت غيررسمي مشخص شد. پنجشنبه شب بود كه طحان نظيف، سخنگوي شوراي نگهبان از ارسال اسامي مرتبط با بررسي صلاحيت‌ها به وزارت كشور خبر داد و پس از آن آرام‌آرام برخي اسامي احراز شده و عدم احراز شده، منتشر شدند. مانند هميشه قبل از اينكه اسامي از طريق استانداري‌ها و فرمانداري‌ها به نامزدهاي كسب كرسي نمايندگي برسد، اين رسانه‌هاي اصولگرا و دولتي بودند كه ليست اسامي دراختيارشان قرار گرفت و آنها اقدام به انتشار آنها كردند.
ساعاتي پس از مصاحبه سخنگوي شوراي نگهبان، ابتدا خبرگزاري دولتي برنا از تاييد صلاحيت چهره‌هايي چون پزشكيان و نوبخت خبر داد و سپس اخبار ديگري درباره برخي احراز صلاحيت‌شدگان منتشر شد. قرار است نتيجه نهايي بررسي صلاحيت‌ها امروز شنبه (۱6 دي) از طرف فرمانداري‌ها به داوطلبان انتخابات اعلام شود.
در اين مرحله هرچند برخي اسامي عدم احراز شده مانند مسعود پزشكيان، علي مطهري، محمدباقر نوبخت، اسماعيل دوستي و رئوف قادري هم در ليست احراز صلاحيت‌شدگان قرار دارد، اما بررسي ماهوي كليت موضوع بررسي صلاحيت‌ها مشخص مي‌كند كه همچنان محدوديت‌هاي فراواني پيش روي گروه‌هاي اصلاح‌طلب و ميانه‌رو براي بستن ليست انتخاباتي وجود دارد. گفتني است مسعود پزشكيان، نماينده تبريز در مجلس يازدهم در واكنش به انتشار خبر تاييد صلاحيتش در برخي رسانه‌ها گفت: «بنده هم خبر تاييد صلاحيتم را از طريق رسانه‌ها و برخي دوستان شنيدم و هنوز به شكل رسمي به من اعلام نشده است. البته با توجه به سخنان اخير مقام معظم رهبري انتظار مي‌رفت كه در بررسي صلاحيت‌ها شاهد برخي بازنگري‌ها باشيم.» اين در حالي است كه پس از تذكارهاي رهبر انقلاب در‌خصوص ضرورت افزايش زمينه‌هاي مشاركت در انتخابات، برخي تحليلگران نسبت به گسترده ساختن دايره ارزيابي صلاحيت‌ها خوشبين شده بودند و تصور مي‌كردند گشايشي در اين خصوص حاصل خواهد شد. حتي آن دسته از نمايندگان اصولگرايي كه در مجلس يازدهم از دولت سيزدهم انتقاداتي كرده بودند، فاقد صلاحيت شناخته شده و امكان حضور در انتخابات 1402 را از دست داده‌اند. براساس اعلام سخنگوي شوراي نگهبان 26 نفر از نمايندگان فعلي مجلس، احراز صلاحيت نشدند كه اغلب آنها ذيل نمايندگاني قرار دارند كه از دولت و نظام تصميم‌سازي‌هاي كشور انتقاد مي‌كردند.
اسامي چهره‌هايي چون جلال رشيدي كوچي، احمد عليرضابيگي و جليل رحيمي جهان‌آبادي هم ذيل افراد فاقد صلاحيت قرار گرفت. حتي چهره‌هاي نزديك به اصولگرايان ميانه‌رو مانند علي لاريجاني نيز نتوانستند از سد بررسي صلاحيت‌ها عبور كرده و وارد دايره تبليغات انتخاباتي شوند. محمد مهاجري، فعال اصولگرا با بيان اينكه تعداد قابل توجهي از چهره‌هاي شاخص و راي‌آور نزديك به علي لاريجاني ردصلاحيت شده‌اند، نوشت: لابد براي رفع اتهام از خود عده كمي را هم تاييد كرده‌اند. اين فعال سياسي در ادامه نوشت: «با اطلاع مي‌گويم تعداد قابل توجهي از چهره‌هاي شاخص و راي‌آور نزديك به علي لاريجاني در سراسر كشور توسط هيات‌هاي نظارت شوراي نگهبان ردصلاحيت شده‌اند. لابد براي رفع اتهام از خود عده كمي را هم تاييد كرده‌اند. شوراي نگهبان متشكريم.» تسنيم با انتشار گزارشي در اين زمينه نوشت: «صلاحيت احمد عليرضابيگي نماينده تبريز، سيدمجتبي محفوظي نماينده آبادان، احسان اركاني نماينده نيشابور، شهباز حسن‌پور نماينده سيرجان، علي كريمي فيروزجايي نماينده بابل، رحمت‌الله فيروزي پوربادي نماينده نطنز، حسن محمدياري نماينده رضوانشهر، احمد رسولي‌نژاد نماينده دماوند، الله‌وردي دهقاني نماينده ورزقان، سيدعلي موسوي نماينده ملكان، جلال محمودزاده نماينده مهاباد، عادل نجف‌زاده نماينده خوي و سيدكاظم موسوي نماينده اردبيل در مجلس يازدهم از سوي هيات‌هاي نظارت استاني رد شده است.» علاوه بر اين براساس شنيده‌هاي خبرنگار تسنيم، از ميان نمايندگان مجلس دهم، بهروز نعمتي، غلامرضا كاتب، عبدالرضا عزيزي و سلمان خدادادي ردصلاحيت شده‌اند.
محمودزاده كه از سوي هيات نظارت ردصلاحيت شده به خبرآنلاين گفت: «بحث‌هايي كه زمان اعتراضات داشتم، استيضاح وزير كشور و مخالفت با وزير پيشنهادي صمت منجر به ردصلاحيت بنده شد.» علي باقري، فعال سياسي اصلاح‌طلب نيز كه نامش ذيل ليست ردصلاحيت‌شدگان قرار داده شده، در اين زمينه نوشت: «بعد از چندين روز تبليغات در لزوم رقابتي شدن انتخابات، بررسي اوليه نتايج عملكرد ۵۰ روزه هيات‌هاي نظارت نشان مي‌دهد، به غير از تاييد انگشت‌شمار چهره‌هاي معروفي كه لابد قرار است ادعاي واهي رقابتي كردن كل انتخابات را اثبات كند، اتفاق معني‌داري در اين زمينه رخ نداده است.» اما جدا از ردصلاحيت‌هاي گسترده گروه‌هاي اصلاح‌طلب و ميانه‌رو، سكه بررسي صلاحيت‌ها در شوراي نگهبان و هيات‌هاي نظارت روي ديگري هم داشت. ارزيابي‌ها نشان مي‌دهد صلاحيت اغلب چهره‌هاي نزديك به جبهه پايداري و گروه‌هايي كه از آنها ذيل عنوان خالص‌سازان ياد مي‌شود، براي حضور در انتخابات دوازدهم مجلس تاييد شده است. علي نظري، فعال سياسي و رسانه‌اي در واكنش به يك چنين روندي نوشت: «تمام كانديداهاي يك طيف تندرو با گفتمان افراطي براي انتخابات تاييد صلاحيت شده و به راحتي مالك ۲۵۰ كرسي مجلس خواهد بود! حالا همه بايد در انتخابات شركت كنند تا مشاركت بالاي مردم مشت بر دهان دشمنان نظام باشد. آيا مردم بيايند تا جناحي‌ترين انتخابات ۴۴ سال گذشته تبديل به يك حماسه ملي شود؟»
اكثر نمايندگان ادوار ردصلاحيت شدند
جواد هروي، سخنگوي حزب اعتدال و توسعه هم با اشاره به اعلام نتايج صلاحيت‌ها توسط شوراي نگهبان، از ردصلاحيت خود خبر داد و بيان كرد: علت ردصلاحيت را بايد از حضرات پرسيد؛ ما كه پاسخگو بوديم. تا به الان علت ردصلاحيت من را اعلام نكردند و اعتراض نخواهم كرد. وي درباره عدم اعتراض خود به نتايج گفت: در اين زمانه كه همه چيز شفاف است، قضايا بايد روشن باشد و من تمايلي به اعتراض ندارم. سخنگوي حزب اعتدال و توسعه درباره وضعيت كانديداهاي اين حزب گفت: اجازه بدهيد تا آخر شب ببينيم كه وضعيت‌مان چگونه خواهد شد. تا به الان خيلي از دوستان و اعضاي شوراي مركزي حزب ردصلاحيت شده‌اند.
از سوي ديگر، منصور حقيقت‌پور، فعال سياسي اصولگرا با اشاره به ردصلاحيت برخي از چهره‌هاي منتقد دولت گفت: «ما هيچ ملاكي در قوانين نداريم كه اگر تو منتقد دولت هستي، پس بايد ردصلاحيت شوي. هر كسي كه به خاطر انتقاد به دولت ردصلاحيت شده خلاف قانون است.» حقيقت‌پور در‌خصوص ردصلاحيت‌ها گفت: «شخصا تاييد صلاحيت شدم اما انتظار داشتيم پس از بيانات رهبر انقلاب گشايش‌هاي بيشتري صورت بگيرد. قسمت اعظم نمايندگان ادوار تاييد صلاحيت نشدند مخصوصا افراد برجسته‌اي كه مورد اعتماد مردم بودند. مطالبه مقام معظم رهبري، انتخابات رقابتي و پرشور است. رقابتي بودن انتخابات به اين معناست كه افكار و انديشه‌هاي مختلف خود را در جامعه و در صحنه انتخابات عرضه كنند. اگر رقابت فقط درون جريان حاكم باشد، تنور انتخابات داغ نمي‌شود. همان‌طور كه رهبري تاكيد كردند ساير افرادي كه الان در حاشيه نشسته‌اند، صاحب نظر و تجربه هستند در كنار جوانان باشند، اما اسم آنان را در ليست تاييد شده‌ها مشاهده نمي‌كنيم.» او در پاسخ به اين پرسش كه رويكرد شوراي نگهبان چقدر در افزايش مشاركت تاثير دارد به خبرآنلاين گفت: «من مي‌گويم از دل اين ماجرا رقابت، انتخابات پرشور و مجلس حداكثري بيرون نمي‌آيد. فرصت باقي است و شوراي نگهبان بايد يك تجديدنظر كرده، اعتراضات آقايان را بررسي كرده و بپذيرد. اگر قرار باشد انتخابات داغ بوده و مشاركت بالاي ۵۵ يا ۶۰ درصد برود، راه آن، اين است افرادي كه در چارچوب نظام هستند، رقابت كنند. با افرادي كه نظام آنان را قبول نمي‌كند، كاري نداريم اما افرادي كه قانون اساسي و نظام را قبول دارند و فقط با ما اختلاف سليقه دارند، بايد حضور داشته باشند. شايد افرادي كه در مسائل اقتصادي، فرهنگي و بين‌الملل و... با ما اختلاف سليقه دارند، راست بگويند.
او ادامه داد: «آقاي لاريجاني به دنبال اين بودند كه دوستان ادوار مشاركت بيشتري در ثبت‌نام براي انتخابات داشته باشند كه تنور انتخابات داغ‌تر شده و منويات رهبري تحقق پيدا كند. من چهار نفر را نام مي‌برم كه آنان ردصلاحيت شدند در‌حالي كه نيم ميليون راي براي جمهوري اسلامي ايران مي‌توانستند بياورند. وقتي كانديداهاي داراي راي رد مي‌شوند، طرفداران آنها لج كرده و پاي صندوق نمي‌آيند.»
بررسي شكايات تا 4 بهمن ماه ادامه دارد
هادي طحان‌نظيف، عضو حقوقدان و سخنگوي شوراي نگهبان روز پنجشنبه با حضور در يك برنامه تلويزيوني تلاش كرد تصويري از روند بررسي صلاحيت‌ها در شوراي نگهبان ارائه كند، اما پيگيري اظهارات سخنگوي شوراي نگهبان نشان مي‌دهد كه بيشتر توجه و تمركز او بر اعداد و ارقام كمي است و كمتر شاهد آن هستيم كه شورای نگهبان از منظر كيفي روند بررسي صلاحيت‌ها را مورد بررسي قرار بدهد. به عنوان نمونه هرچند طحان نظيف اشاره مي‌كند كه به ازاي هر صندلي مجلس 38 نامزد امكان رقابت دارند، اما هرگز اشاره نمي‌كند كه هر كدام از گروه‌هاي سياسي و طيف‌هاي اصلي چه سهمي از اين تعداد صندلي را در اختيار دارند. سخنگوي شوراي نگهبان با اشاره به روند كلي بررسي صلاحيت‌ها مي‌گويد: نتيجه بررسي صلاحيت‌هاي داوطلبان مجلس به وزارت كشور ارسال شد. بر اساس قانون سه روز فرصت اعتراض براي داوطلبان فراهم است و يك مرحله ديگر كه توسط شوراي نگهبان انجام مي‌شود فرصت بررسي صلاحيت‌ها وجود دارد. طحان نظيف با اشاره به اينكه به طور متوسط به ازاي هر كرسي انتخابات مجلس ۳۸ نفر مي‌توانند رقابت كنند، گفت: يك ميليون و ۷۵۰ سند را در اين مقطع بررسي قرار داديم و بيش از 21 هزار نفر واجد ثبت‌نام بودند كه بيش از ۱۱ هزار نفر تاييد صلاحيت شدند. يعني نسبت تاييد صلاحيت‌ها بيش از ۵۲درصد بوده كه اين عدد دو برابر دوره گذشته از جهت تعداد است. به طور متوسط به ازاي هر كرسي انتخابات مجلس ۳۸ نفر مي‌توانند رقابت كنند. اين رقم دو برابر تاييد صلاحيت‌شده‌هاي دوره قبلي مجلس است. البته مرحله بررسي شوراي نگهبان هنوز مانده است. سخنگوي شوراي نگهبان با بيان اينكه بيش از 52درصد واجدين شرايط تاييد صلاحيت شده‌اند، عنوان كرد: بيش از 21 هزار پرونده از واجدين شرايط در هيات‌هاي نظارت مورد بررسي قرار گرفته كه بيش از 52درصد واجدين شرايط تاييد صلاحيت شدند.
۲۶ نفر از نمايندگان فعلي مجلس
در اين مرحله تاييد صلاحيت نشدند
طحان‌نظيف افزود: از 275 نماينده فعلي مجلس كه در انتخابات پيش رو ثبت‌نام كرده‌اند تنها 26 نفر آنها تاييد صلاحيت نشدند كه اين تعداد به نسبت دوره گذشته كاهش پيدا كرده است. سخنگوي شوراي نگهبان ادامه داد: در دوره قبل در اين مرحله يعني بررسي صلاحيت‌ها در هيات‌هاي نظارت استاني 90 نفر ردصلاحيت شده بودند كه البته پس از مرحله بررسي صلاحيت‌ها در شوراي نگهبان اين تعداد به 73 نفر كاهش پيدا كرد. ۳۸درصد از متقاضيان با عدم تاييد صلاحيت روبه‌رو شدند و تنها كمتر از ۲ هزار نفر صلاحيت‌شان احراز نشد كه كمتر از ۱۰درصد داوطلبان است. تاييد صلاحيت‌هاي اين دوره از اقشار مختلف مردم با تخصص‌هاي گوناگون هستند. در بين تاييدي‌ها، بيش از ۸۰۰ نفر استاد دانشگاه، بيش از ۱۵۰ نفر پزشك و كادر درمان، ۱۳۰۰ نفر فرهنگي، ۲۰۰ نفر از وكلا و قضات حضور دارند. بيش از ۴۰۰ نفر دهه هفتادي و ۳۷۰۰ نفر دهه شصتي هستند. بيش از سه برابر تعداد كرسي‌هاي مجلس از بانوان تاييد صلاحيت شدند. وي با اشاره به زمان دقيق اعتراض داوطلبان ادامه داد: داوطلبان عدم تاييد يا عدم احراز صلاحيت شده از تاريخ ۱۷ تا ۱۹ دي ماه فرصت دارند، شكايت خود را به شوراي نگهبان اعلام كنند. سخنگوي شوراي نگهبان با اشاره به اينكه 4 هزار نفر از داوطلبان براي شنيدن ابهامات دعوت شدند، گفت: بيش از ۴ هزار نفر از داوطلبان در تهران و هيات‌هاي نظارت استاني دعوت شدند تا ابهامات و نكات آنها شنيده شود. دفاعيه آنها نيز دريافت شد. زمان اعلام نتايج اوليه بررسي صلاحيت داوطلبان مجلس خبرگان رهبري ۴ بهمن است. وي افزود: افرادي كه از نتايج اين مرحله (هيات‌هاي نظارت) شكايت دارند، از روز يكشنبه با مراجعه به سامانه داوطلب به آدرس http: //davtalab.shora-gc.ir به ثبت شكايت خود اقدام كنند. زمان اعلام نتايج اوليه بررسي صلاحيت داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان رهبري نيز ۴ بهمن است كه بعد از آن فرصت ثبت شكايت هم وجود دارد.
بررسی ماهوی کلیت موضوع بررسی صلاحیت ها مشخص می‌کند که همچنان محدودیت‌های فراوانی پیش روی گروه‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو برای بستن لیست انتخاباتی وجود دارد.
براساس اعلام سخنگوی شورای نگهبان 26نفر از نمایندگان فعلی مجلس ، احراز صلاحیت نشدند که اغلب آنها ذیل نمایندگانی قرار دارند که از دولت و نظام تصمیم‌سازی‌های کشور انتقاد می‌کردند.
چهره‌هایی چون جلال رشیدی کوچی، احمد علیرضا بیگی و جلیل رحیمی جهان‌آبادی هم ذیل افراد فاقد صلاحیت قرار گرفتند.
علی باقری فعال سیاسی اصلاح‌طلب به غیر از تایید انگشت‌شمار چهره‌های معروفی که لابد قرار است ادعای واهی رقابتی کردن کل انتخابات را اثبات کند، اتفاق معنی‌داری در این زمینه رخ نداده است.
منصور حقیقت‌پور:وقتی کاندیداهای دارای رای رد می‌شوند، طرفداران آنها لج کرده و پای صندوق نمی‌آیند.