گروه سياسي/ روابط دو كشور ايران و پاكستان پس از حمله موشكي اخير ايران به مقر جيش‌العدل چه سرانجامي خواهد داشت؟ اين پرسش بلافاصله پس از انتشار خبر حمله موشكي ايران به منطقه كوه سبز، واكنش دولت پاكستان، توضيحات طرف ايراني و... بازخوردهاي فراواني در فضاي عمومي دو كشور و شبكه‌هاي اجتماعي پيدا كرد. برخي تحليلگران با اشاره به روابط ريشه‌دار ميان دو كشور، اين رخدادها را در برابر تاريخ ريشه‌دار روابط دو كشور بي‌اهميت تلقي كرده و از عادي‌سازي روابط در مدت زمان كوتاهي سخن گفتند. گروه ديگري از كارشناسان نيز با توجه به اينكه گروه‌هاي تروريستي همواره از مرزهاي پاكستان به عمق خاك كشور نفوذ كرده و عمليات‌هاي تروريستي ترتيب مي‌دادند، اين برخورد را عاملي براي توجه و تمركز بيشتر دولت پاكستان به مرزهاي امنيتي خود با ايران ارزيابي كردند. پيرمحمد ملازهي، كارشناس مسائل شبه‌قاره اما در گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن بازخواني، ائتلاف ميان جيش‌العدل با داعش به چرايي انجام چنين عمليات‌هايي اشاره مي‌كند. ملازهي با تاكيد بر اينكه دستگاه ديپلماسي كشور بايد بتواند از طريق سياسي موضوعات را حل‌و‌فصل كند، مي‌گويد: در رابطه با مرزهاي پاكستان يك قرارداد امنيتي هم ميان ايران و پاكستان امضا شده، ايران مي‌تواند روي اين قرارداد و وظايف پاكستان براي پاكسازي مرزهايش تمركز كند.
بعد از حمله موشكي ايران به مقر جيش‌العدل در پاكستان، ديدگاه‌هاي مختلفي در خصوص دورنماي روابط ميان ايران و پاكستان مطرح شده است. شما روند رخدادها را چگونه تحليل مي‌كنيد؟
روايتي كه در ايران در خصوص حمله به مقر جنبش جيش‌العدل مطرح شده با شواهد و روايتي كه پاكستان ارايه كرده و رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي اين كشور دست به دست مي‌چرخد بسيار متفاوت است. منطقه‌اي به نام كوه سبز در حوزه شهرستان پنجگور در ايالت بلوچستان پاكستان قرار دارد كه نزديك منطقه كهك و سراوان ايران است. يعني اين منطقه در فاصله بين اين دو شهر پنجگور پاكستان و ايران قرار مي‌گيرد. در شرايطي كه اين منطقه براساس اطلاعات قبلي به نوعي مقر جيش‌العدل بوده اما به گونه‌اي كه پاكستاني‌ها تلاش مي‌كنند، ترويج كنند، آن است كه جيش‌العدل در اين منطقه حضور نداشته و چند خانواده غيرنظامي در اين منطقه حضور داشتند. بر همين اساس دولت پاكستان براي نخستين‌بار پس از تاسيس پاكستان و آغاز مناسبات ميان دو كشور، موضع‌گيري سختي را اتخاذ كرده است. ابتدا حمله ايران را محكوم كرده، سپس سفير خود را از تهران فراخوانده و اجازه نداده است سفير ايران به آن كشور بازگردد. البته گفت‌وگوي تلفني وزراي امور خارجه دو كشور كمي اين فضاي سخت را تعديل كرده است.
پس از اين عمليات و تبعات پس از آن بايد منتظر چه تحولاتي در روابط دو كشور و اوضاع مرزها باشيم؟
اينكه واقعيت‌ها چيست و در پشت پرده جيش‌العدل كه رسما به داعش پيوسته، تا چه اندازه به برخي مناطق در بلوچستان پاكستان نفوذ كرده، هنوز روشن نيست. اما پيگيري اخبار طي روزهاي اخير نشان مي‌دهد كه چندين و چند عمليات در هفته‌هاي اخير در منطقه مكران يا بخش جنوبي سيستان و بلوچستان توسط اين گروه انجام شده است. طي 2روز اخير 2الي 3عمليات تروريستي توسط اين گروه انجام شده كه هرچند در فضاي رسمي رسانه‌اي بازخورد زيادي نداشت، اما در شبكه‌هاي اجتماعي بازتاب گسترده‌اي پيدا كرد. در اين فضا اگر نگاه شود، مشخص مي‌شود ايران و پاكستان تحت عنوان مرزهاي امنيتي تعريف شده‌اند. همكاري‌هاي جدي امنيتي بين نيروهاي نظامي ايراني و پاكستاني وجود داشته است. اما فكر مي‌كنم پس از اين، نوع همكاري‌ها ميان دو كشور با تغييراتي همراه شود. به‌رغم اينكه حكومت ايالت بلوچستان در اختيار بلوچ‌هاست، اين روند فشار زيادي بر مناسبات ميان ايران و پاكستان وارد مي‌سازد. با وجود اينكه دو كشور نيازهاي عميقي در حوزه‌هاي امنيتي، اقتصادي و تجاري مرزي به هم دارند، اما اين رخدادها باعث شكل‌گيري تغييراتي در روابط دو كشور شده است.
طي سال‌هاي اخير حملات تروريستي از پاكستان به عمق خاك كشورمان مي‌شود. يكي از مطالبات مستمر ايران از مقامات پاكستاني، مهار اين نوع حملات از سوي پاكستان بوده است. تا چه اندازه حمله ايران عليه جيش‌العدل مي‌تواند زمينه توجه و تمركز مقامات پاكستان براي مقابله با تروريست‌ها را فراهم سازد؟
كشور پاكستان در كل 4همسايه زميني دارد. هند، ايران، افغانستان و يك باريكه كوچك در منطقه كشمير با چين. پاكستان به‌طور كلي با هند مشكلات بسياري در رابطه با مساله كشمير دارد و 3جنگ را با هند پشت سر گذاشته است. وضعيت پاكستان با افغانستان هم بحراني شده و اخيرا برخوردهايي ميان اين دو كشور و طالبان ايجاد شده است. مطالباتي كه دولت پاكستان از طالبان داشت تا فشار را بر هند افزايش دهد، برآورده نشد و دوره‌اي از چالش ميان دو كشور شكل گرفته است. در اين شرايط به نفع پاكستان نيست كه تنها مرز باقيمانده خود با ايران را كه سال‌ها مرز امنيت بود به هم بزند. اما واقعيت ديگري را هم بايد در نظر گرفت و آن اينكه امروز پاكستان از اقتدار لازم براي كنترل مرزهايش برخوردار نيست.
گروه‌هاي تروريستي در مناطق مرزي برنامه‌ريزي‌هاي تروريستي خود را صورت مي‌دهند. آيا حفره‌اي در مناطق مرزي ايران وجود دارد؟
به لحاظ امنيتي حفره‌هايي در مناطق مرزي اين كشور وجود دارد و جيش‌العدل در هماهنگي با داعش از اين حفره‌هاي امنيتي و خلأ‌هاي قدرت استفاده مي‌كند. با توجه به چالش‌هايي كه داعش با ايران دارد و تصور مي‌كند خلافت خاورميانه‌اي داعش در شام و عراق به دليل ايران از بين رفته، انگيزه قوي براي انجام عمليات‌هاي تروريستي در ايران دارد. اگر اين گروه‌هاي تروريستي (داعش و جيش‌العدل) كه به دنبال ايجاد خلافت خراسان هستند، بتوانند به وسيله مناسبات دوستانه ايران و پاكستان را دستخوش تغيير سازند، لحظه‌اي درنگ و ترديد نخواهند كرد. عمليات‌هايي كه طي روزهاي اخير در منطقه ايرانشهر، چابهار، راسك، جنگل و... انجام شده در راستاي تحقق اين راهبرد كلي است. اين گروه‌ها مي‌خواهند هرچه بيشتر مناسبات ايران و پاكستان را متشنج كنند تا بتوانند از خلأ قدرت در منطقه استفاده كرده و اهداف خود را محقق كنند. تحقق اين هدف به اين گزاره بستگي دارد كه ايران و پاكستان تا چه اندازه نسبت به اين رخداد، رفتار مدبرانه يا اينكه برخوردي سلبي داشته باشند.
راهكار پاكستان برای حل مشكل از طريق ديپلماسي چيست؟
در حال حاضر افكار عمومي پاكستان فشار زيادي به دولت پاكستان وارد مي‌سازد. دولت پاكستان با توجه به بحران‌هاي شديد امنيتي، سياسي، اقتصادي و... نمي‌تواند افكار عمومي را ناديده بگيرد. دولت پاكستان ناچار است كه اين موضع‌گيري‌ها را در خصوص ايران داشته باشد. ايران هم هيچ مشورت و هماهنگي با دولت پاكستان نداشته است. به همين دليل است كه رسانه‌هاي پاكستان چه رسانه‌هاي رسمي شامل تلويزيون، راديو و مطبوعات و چه رسانه‌هاي اجتماعي اين كشور روي اين موضوع تمركز كردند كه در حمله ايران 2كودك كشته و 3دختر زخمي شده‌اند و اساسا صحبتي از اينكه محل مورد اشاره محل استقرار گروه‌هاي داعش بوده، نشده است. ايران بايد تلاش كند ابتدا در زمين رسانه‌اي اصل موضوع را تشريح كند و سپس از طريق مجاري رسمي، فضا را تلطيف كند.
در شرايطي كه از صبح روز چهارشنبه اوضاع نسبتا سختي از سوي مقامات پاكستاني اتخاذ شده بود از عصر ديروز با تماس تلفني وزراي امور خارجه ايران و پاكستان فضا كمي تلطيف شد. به نظرتان ايران در مواجهه با اين رخداد چه مواضعي را بايد اتخاذ كند؟
اگر ايران رويكرد نظامي را در پيش بگيرد، پاكستان هم رويكرد نظامي در پيش مي‌گيرد، حداقل آن است كه گروه‌هاي تروريستي را به عنوان اهرم فشار در برابر ايران مستقر مي‌كند و فضاي عملياتي و محيطي بيشتري در اختيار آنان قرار مي‌دهد. البته پاكستان در اين زمينه‌ها، تجربه بسياري دارد؛ يك نوع سياست دوگانه را هم قبلا در مواجهه با هند و افغانستان اعمال مي‌كرد، مي‌تواند در خصوص ايران هم به كار بگيرد اما فارغ از اين موارد، با نگاه نظامي و استفاده از رويكردهاي ميداني مانند عمليات كوه سبز بعيد است كه بتوان مشكلات را حل كرد. اين رويكردها مشكلات را بيشتر مي‌كند. حتي در ساير بخش‌هاي منطقه‌اي هم استفاده از اهرم ديپلماسي و گفت‌وگو نتايج بهتري دارد. ايران بايد تبعات ديپلماسي عمومي را هم در نظر بگيرد. بايد افكار عمومي را قانع كرد كه ايران براي افزايش دامنه‌هاي امنيتي در منطقه اين فعاليت‌ها را برنامه‌ريزي مي‌كند. در غير اين صورت اين تصميمات ممكن است به ضد ايران بدل شود. برداشت من اين است كه اين رويكرد نظامي كه اخيرا در پيش گرفته شده، بهتر است در ادامه به وزارت خارجه و بخش سياسي سپرده شود. دستگاه ديپلماسي كشور بايد بتواند از طريق سياسي موضوعات را حل و فصل كند. در رابطه با مرزهاي پاكستان يك قرارداد امنيتي هم ميان دو كشور امضا شده، ايران مي‌تواند روي اين قرارداد و وظايف پاكستان براي پاكسازي مرزهايش تمركز كند.