همزمان با تداوم تنش‌ها در سرزمين‌هاي اشغالي، عربستان به دنبال راهي براي عادي‌سازي است
شرط پرهزينه «رياض» براي «تل‌آويو»
چند هفته بعد از آغاز حمله حماس به اسراييل، عربستان سعودي اعلام كرد كه به عادي‌سازي روابط ديپلماتيك با اسراييل نزديك شده است. بنابراين به‌رغم سه ماه جنگ كه منجر به كشته شدن بيش از 23 هزار فلسطيني و غوغا در جهان عرب شد، رياض نشان داد كه عادي‌سازي روابطش با تل‌آويو به عنوان يكي از گزينه‌ها روي ميز قرار دارد.
قمار «بن سلمان»
موضع‌گيري رياض در حالي رسانه‌اي شد كه هفته گذشته آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده، در سفر ديگري به خاورميانه و در ميانه درگيري‌ها در اين خصوص گفت كه «مذاكرات عادي‌سازي ادامه دارد.» بلينكن قبل از سفر به سرزمين‌هاي اشغالي در گفت‌وگو با خبرنگاران مدعي شد: «ما در هر نقطه از جمله در عربستان سعودي، در رابطه با عادي‌سازي روابط صحبت كرديم.» در همين راستا شاهزاده خالد بن بندر، سفير عربستان سعودي در بريتانيا نيز در مصاحبه‌اي با بي‌بي‌سي ادعا كرد: «مطمئنا در عربستان به عادي‌سازي روابط تمايل‌هايي وجود دارد.» او همچنين مدعي شد كه اين علاقه از سال 1982 وجود داشته است، اما كارشناسان معتقدند بهايي كه عربستان‌سعودي در ازاي عادي‌سازي مطالبه مي‌كند، بيش از زماني است كه جنگ در غزه آغاز شد، درباره چرايي‌اش گروهي مي‌گويند، رياض ممكن است احساس كند كه به دليل خشم افكار عمومي و ماجراجويي پرهزينه‌اش بايد امتيازات بيشتري از ايالات‌متحده و اسراييل بگيرد.يكي از تحليلگران سعودي در اين رابطه به خبرگزاري سي‌ان‌ان گفت: «دولت عربستان همچنان براي عادي‌سازي روابط خود با اسراييل مسير را باز گذاشته است، مشروط بر آنكه تل‌آويو براي ايجاد پايه‌هاي راه‌حل دو كشوري گام‌هاي مشخصي بردارد. اين امر مي‌تواند شامل رفع كامل محاصره غزه، توانمندسازي كامل تشكيلات خودگردان فلسطيني در غزه و (كرانه باختري)، خروج از مناطق كليدي در (كرانه باختري) و غيره باشد.»
چشم‌انداز مبهم عادي‌سازي
نكته جالب توجه اين است كه شرط عربستان براي اسراييل در شرايطي مطرح شده كه هنوز بلينكن خواستار آتش‌بس در غزه نشده است.به بياني ديگر، شرط رياض زماني اجرايي خواهد شد كه جنگ در غزه پايان يافته و آنگاه مسيري عملي براي تشكيل كشور فلسطيني هموار شود. فلسطيني‌ها به دنبال ايجاد يك كشور مستقل در كرانه باختري، بيت‌المقدس شرقي و غزه هستند. بنابراين گروهي از كشورهاي عربي از به رسميت شناختن اسراييل تا زماني كه چنين كشوري تشكيل نشده، خودداري كرده‌اند. بنيامين نتانياهو و ديگر مقامات اسراييلي بارها چشم‌انداز تشكيل كشور فلسطين را زير پا گذاشته‌اند. جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا هم ماه گذشته در اين باره گفت: «اسراييل راه‌حل دو كشوري نمي‌خواهد.» سال 2020، چهار كشور عربي، امارات متحده عربي، بحرين، مراكش و سودان، اسراييل را بر اساس مجموعه‌اي از معاهدات موسوم به «پيمان ابراهيم» به رسميت شناختند و از تقاضاي ديرينه اعراب براي تشكيل كشور فلسطين چشم‌پوشي كردند. از آن زمان، دولت بايدن در تلاش است تا زمينه را براي عادي‌سازي روابط عربستان و اسراييل هموار كند، بالاخص آنكه يوسف العتيبه، سفير امارات متحده عربي كه از او به عنوان يكي از معماران توافق ابراهيم ياد مي‌شود، بر قابل اجرا بودن راه‌حل دو دولتي تاكيد كرد و نشان داد كه اين راه‌حل به خاطر عادي‌سازي رها نشده است.درحالي كه ايجاد يك كشور فلسطيني مواضع رسمي رياض براي دو دهه بوده است، اين درخواست در سال‌هاي اخير، قبل از حمله 7 اكتبر اجرايي نشد. محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي ماه سپتامبر به فاكس‌نيوز گفت كه اميدوار است اين توافق به جايي برسد كه زندگي فلسطيني‌ها را مرفه كند. اما حمله 7 اكتبر به اسراييل و جنگ ويرانگر غزه پس از آن، عربستان سعودي را بر آن داشت تا مذاكرات عادي‌سازي با اسراييل كه در جهان عرب مورد تحقير قرار گرفته و مسوول رنج فلسطينيان است را متوقف كند.يك نظرسنجي كه توسط موسسه واشنگتن براي سياست خاور نزديك، از 14 نوامبر تا 6 دسامبر انجام شد، نشان داد كه 96درصد از هزار سعودي معتقدند كه كشورهاي عربي بايد در اعتراض به اقدام نظامي اسراييل در غزه، فورا تمام تماس‌هاي ديپلماتيك، سياسي، اقتصادي و هر گونه تماس ديگر با تل‌آويو را قطع كنند.
نقطه عطفي در روابط اعراب و اسراييل
شاهزاده خالد، سفير عربستان سعودي با توصيف فلسطيني‌ها به عنوان «محور كليدي رايزني‌هاي‌شان» در گفت‌وگو با بي‌بي‌سي مدعي شد: «در حالي كه ما همچنان، حتي پس از 7 اكتبر، به عادي‌سازي باور داريم، اما اجازه نمي‌دهيم اجرايي شدنش به بهاي حيات مردم فلسطين تمام شود. توافق عادي‌سازي با اسراييل، صلح عربستان و اسراييل نيست، بلكه طرح صلح فلسطين و اسراييل است.» سفير در پاسخ به اين سوال كه آيا حماس بخشي از كشور فلسطيني آينده خواهد بود يا خير، پاسخ روشني نداد و صرفا مدعي شد: «اين گزاره نياز به فكر زياد، كار زياد دارد.» عادي‌سازي عربستان و اسراييل به يكي از اهداف اصلي سياست امريكا در خاورميانه تبديل شده است. بايدن كه در طول مبارزات انتخاباتي رياست‌جمهوري خود قول داده بود عربستان سعودي را براي قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار سعودي در تركيه به چالش بكشد، اختلافات خود با رياض را در دو سال گذشته كنار گذاشته است، زيرا آن گونه كه منابع آگاه اما ناشناس مدعي‌اند، عربستان تمايل خود را براي عادي‌سازي بارها نشان داده است. براي دولت بايدن، ميانجيگري جهت توافق عادي‌سازي بين اسراييل و عربستان سعودي، يك پيروزي بزرگ در سياست خارجي پيش از انتخابات رياست‌جمهوري قلمداد خواهد شد. اين مساله به اندازه‌اي با اهميت است كه واشنگتن و حتي گروهي از بازيگران عرب خاورميانه تلاش كردند تا مساله فلسطين را به شكلي عريان ناديده انگارند.با اين حال، رياض از توافق با كابينه فعلي اسراييل (راست‌گراترين جناح در تاريخ اين رژيم) كه در جهان عرب مسوول كشتار مردمان غزه است، رويكردي محتاطانه دارد. بر همين اساس شاهزاده خالد نگرش كنوني اسراييل كه حول محور مخالفت با تشكيل كشور فلسطين تعريف شده، را رويكردي «افراطي»، «مطلق‌گرايانه» و «سازش‌ناپذير» توصيف كرد.در عين حال غير از عربستان، در حال حاضر تنش‌هايي نيز بين اسراييل و امارات، طرف اصلي عربي توافق ابراهيم وجود دارد. اين كشور كه در دو سال گذشته دو بار رياست دوره‌اي شوراي امنيت سازمان ملل را برعهده داشت، پيش‌نويس قطعنامه‌اي انتقادي عليه اسراييل را ارايه كرد.ابوظبي بر پايان جنگ و بازگشت به راه‌حل دو دولتي به عنوان راهي براي صلح فشار مي‌آورد. لانا نصيبه، سفير اين كشور در سازمان ملل ماه گذشته به وال استريت ژورنال گفت كه «جنگ غزه نقطه عطفي براي امارات متحده عربي است.»