احسان پناه‌بر
در ادامه ناآرامي‌هاي چند ماه گذشته در منطقه، به نظر مي‌رسد ضرباهنگ تنش‌ها و تحولات به نقطه اوج رسيده باشد. طبق آخرين گزارشات و در پي تحولات خونين در منطقه، روز يكشنبه سه نظامي امريكايي در حمله‌اي پهپادي به پايگاهي نظامي اين كشور در اردن كشته و دست‌كم 34 نفر ديگر زخمي شده‌اند كه حال برخي از آنها وخيم گزارش شده است. اين حمله اولين تلفات نظامي امريكايي از ابتداي جنگ اسراييل و حماس را بر جاي گذاشت، حمله‌اي كه پايگاه تداركاتي دورافتاده‌اي در شمال شرقي اردن به نام برج22 را هدف قرار داد. منطقه‌اي كه مرزهاي سوريه، عراق و اردن را به يكديگر پيوند مي‌زند. مقامي نظامي در ارتش ايالات‌متحده به رويترز گفت كه پهپاد انتحاري در نزديكي آسايشگاه نظاميان در پايگاه فرود آمد و علاوه بر مرگ سه نظامي، باعث ايجاد جراحاتي در برخي سربازان ديگر شد كه از بريدگي جزيي تا ضربه مغزي متغير بود.
جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده نيز روز يكشنبه در بيانيه‌اي اذعان داشت كه «سه سرباز امريكايي در جريان حمله پهپادي به نيروهاي ما مستقر در شمال شرقي اردن در نزديكي مرز سوريه كشته و تعداد زيادي زخمي شدند. در حالي كه ما هنوز در حال جمع‌آوري حقايق اين حمله هستيم.» او در ادامه مدعي شد كه اين حمله از جانب گروه‌هاي تحت حمايت ايران در سوريه و عراق انجام شده است.ادعايي كه به‌شدت توسط مقام‌هاي كشورمان تكذيب شد. لويد آستين، وزير دفاع امريكا نيز ادعا كرد كه گروه‌هاي مقاومت كه حملاتي را عليه پايگاه‌هاي امريكايي ترتيب دادند، تحت حمايت ايران هستند و مسووليت اين حملات مستمر عليه نيروهاي امريكايي در منطقه را متوجه ايران دانست، اما او مشخص نكرد كه حمله از كدام كشور انجام شده است. آستين گفت: «رييس‌جمهور و من حملات به نيروهاي امريكايي را تحمل نخواهيم كرد و ما تمام اقدامات لازم را براي دفاع از ايالات‌متحده، سربازان و منافع خود به كار خواهيم بست.» اين مواضع ادعايي در حالي رسانه‌اي شد كه ساعاتي بعد محور مقاومت عراق مسووليت حمله به پايگاه امريكايي را برعهده گرفت.
تنش‌ها وارد فاز تازه شد
به نظر مي‌رسد كه تنش‌ها در منطقه وارد فاز جديدي شده باشد، چراكه اين اولين‌بار در بيش از سه‌ماه گذشته و از آغاز جنگ در خاورميانه است كه در حملاتي مستقيم تلفاتي به سربازان امريكايي وارد مي‌شود. پيش از اين نيز سنتكام اعلام كرده بود كه دو سرباز نيروي دريايي اين كشور در درياي سرخ و سواحل سومالي ناپديد و احتمالا كشته شده باشند. باتوجه به حملات يكشنبه شب و ادامه‌دار شدن جنگ در غزه كه تاكنون بيش از 26 هزار نفر را به كام مرگ فرستاده است، تحولات به چه سمت و سويي در حركت خواهد بود؟
آن‌گونه كه نيويورك‌تايمز نوشته، تحولات اخير در منطقه خاورميانه به بي‌ثباتي عميق‌تر منجر شده و احتمال درگيري‌هاي گسترده روز به روز افزايش مي‌يابد. در سال 2023، منطقه شاهد دوره‌اي از عادي‌سازي نسبي در خاورميانه بود. در حالي كه كشورهاي منطقه در تلاش بودند تا ظرفيت درگيري را به حداقل برسانند، حالا معادلات متفاوت شده است.فردي آگاه به مواضع ايالات متحده كه خواست نامش فاش نشود در گفت‌وگوهاي خصوصي با نيويورك تايمز فاش كرده كه به نظر مي‌رسد دولت بايدن قصد دارد پاسخي محكم به حمله اخير دهد؛ پاسخي كه مي‌تواند تنش‌ها را گسترده‌تر كند.
رويارويي احتمالي تهران و واشنگتن؟
يكي از احتمالات ادعايي، اقدام پنهاني ايالات‌متحده است كه باعث مي‌شود اين كشور به شكلي پنهان و بدون پذيرفتن مسووليتي در ايران دست به خرابكاري بزند. همين اقدام ادعايي كافي است تا شعله‌هاي آتش جنگ زبانه بكشد و دولت بايدن نيز مي‌داند كه براي به آتش كشيدن منطقه‌اي كه در آن منافع بي‌شماري دارد، همين كنش كفايت مي‌كند. اسراييل و كابينه نتانياهو بارها، حتي پيش از حملات 7 اكتبر از ايالات‌متحده خواستند تا روياروي ايران قرار بگيرد؛ ادعايي كه واشنگتن بارها با آن مخالفت كرد. صرف‌نظر از نتيجه كار، چنين حمله‌اي مي‌تواند آثار جبران‌ناپذيري براي دولت بايدن در سال انتخاباتي به همراه داشته باشد. ايالات‌متحده مدعي حمايت تهران از محور مقاومت است؛ اين بازيگر بدين طريق مي‌تواند مسووليت ناكامي‌اش را بر گردن ايران بيندازد. اما انجام اين كار مي‌تواند ايالات‌متحده را در تقابل مستقيم با تهران قرار دهد؛ اقدامي كه به نظر نمي‌رسد براي بايدن كه هم‌اكنون نيز در نظرسنجي‌هاي انتخاباتي به شكل آشكاري از رقيب خود، دونالد ترامپ عقب است، مطلوب باشد. بايدن تاكنون با وسواس و احتياط بسيار بالايي پاسخ‌هاي خود را به بيش از 150 حمله نيروهاي مقاومت به نيروهاي امريكايي در منطقه از
7 اكتبر سنجيده است. حملات عمدتا بر ساختمان‌ها، سلاح‌ها و زيرساخت‌ها متمركز شده است. اين حملات محدود نه تنها توان نيروهاي مقاومت را كم نكرده است كه باعث شده آنها با روحيه بالاتر و شدت و حدت بيشتري عليه نيروهاي امريكايي اقدام كنند. در نتيجه، خبرهايي نيز از مذاكره امريكا با دولت عراق مبني بر ترك خاك اين كشور به گوش مي‌رسد.
راه رفتن روي لبه تيغ
بايدن همچنين بايد ظرفيت تحولات اقتصادي را بسنجد، زيرا جنگ ايالات متحده با انصارالله يمن كه حملات‌شان به کشتی‌ها در درياي سرخ كشتيراني جهاني را متلاطم كرده و به ترس از آشفتگي اقتصادي دامن زده، روبه‌رو است. قيمت نفت پس از حمله مرگبار به سربازان امريكايي و حمله موشكي انصارالله به يك نفتكش بار ديگر افزايش يافت. قيمت نفت خام وست‌تگزاس اينترمديت با 6/1 درصد افزايش به بالاترين ميزان از نوامبر تاكنون در آغاز هفته معاملاتي رسيد.
جاناتان پانيكوف، كارشناس خاورميانه در شوراي آتلانتيك و معاون سابق افسر اطلاعات ملي در شوراي اطلاعات ملي معتقد است كه دولت بايدن بايد خط بسيار ظريفي را در تلاش براي پاسخ به تحولات خاروميانه دنبال كند تا ضمن بازدارندگي، از گسترش جنگ نيز جلوگيري نمايد. او همچنين بر آن است كه حملات به مواضع انصارالله يمن بدون درنظر گرفتن عواقب آن مي‌تواند حملاتي از نوع حمله به پايگاه برج 22 را در پي داشته باشد. پانيكوف همچنين معتقد است كه چالش گسترده‌تر، نحوه تعامل با ايران است.
به عقيده ويليام وكسلر، مدير ارشد برنامه‌هاي خاورميانه در شوراي آتلانتيك، هر‌گونه حمله تلافي‌جويانه در هر سطحي نمي‌تواند نيروهاي مقاومت در سراسر خاورميانه را به عقب براند، چنين مواضعي صرفا موجب خواهد شد اوضاع براي بايدن از آن چه هست بدتر شود. وكسلر با اشاره به برنامه شكست خورده در درياي سرخ، معتقد است كه انبارهاي بي‌پايان موشك‌ها و پهپادهاي رزمي انصارالله تا هميشه مي‌توانند منافع ايالات‌متحده در منطقه را تهديد كنند.
از سوي ديگر، تشديد تنش خطر خنثي كردن تلاش‌هاي خود ايالات‌متحده براي ايجاد وقفه بشردوستانه در درگيري اسراييل و غزه را به همراه دارد. ويليام برنز، رييس سيا براي مذاكره با هدف توقف خشونت‌ها به مدت حداقل دو ماه در ازاي آزادي اكثر اسراي اسراييلي راهي پاريس شده است، اما به ادعاي ناظران اين تلاش‌ها به نظر بي‌نتيجه خواهد بود. با توجه به صف‌كشي ادعايي حزب‌الله و نيروهاي اسراييلي در مرز لبنان، خطر جنگي قريب‌الوقوع در آن منطقه نيز به وضوح ديده مي‌شود.
گروهي مدعي‌اند ايالات متحده بايد راه ديگري بپيمايد و آن دست‌كم كاهش تنش و خطر درگيري با تهران است. يكي از مقامات ارشد امريكايي كه به شرط ناشناس ماندن در مورد اطلاعات حساس صحبت كرد، روز يكشنبه در گفت‌وگو با رويترز مدعي شدكه ايالات‌متحده باور ندارد كه ايران خواهان جنگ باشد، اما او ادعا كرد كه كارشناسان نظامي و امنيتي هنوز در حال جمع‌آوري و ارزيابي اطلاعات هستند تا به ادعاي او مشخص كنند كه آيا ايران پشت پرده اين حمله بوده است يا خير. رييس ستاد مشترك ارتش امريكا به شبكه تلويزيوني ABC گفته است كه ايالات‌متحده معتقد است كه ايران با وجود تمايل و تلاش براي خروج نيروهاي امريكايي از منطقه، به دنبال جنگ و درگيري با ايالات‌متحده نيست. از سوي ديگر، به ادعاي كاخ سفيد، حمله به پايگاه امريكايي در اردن در زماني اتفاق افتاده كه كارشناسان نظامي و امنيتي ايالات‌متحده به دنبال بررسي اين موضوع بودند كه ايران ممكن است براي كاهش تنش‌ها از برخي نيروهاي مقاومت بخواهد كه حملات خود را متوقف كنند يا آن را كاهش دهند. اين ايده، كه مورد ادعاي كاخ سفيد است، دست‌كم تاكنون با حمله به پايگاه برج22 در اردن دور از ذهن مي‌رسد.
جمهوري‌خواهان شمشير از رو كشيدند
ازسوي ديگر، بايدن به‌شدت تحت فشار كنگره و جمهوري‌خواهان است. جمهوري‌خواهان روز يكشنبه به سرعت و در پي خبر حمله به پايگاه برج 22، بايدن را مسوول كشته شدن سربازان در اردن دانستند و معتقد بودند كه شكست او در مهار حملات ويرانگر در سه ماهه گذشته باعث شده تا به ادعاي آنها ايران و نيروهاي مقاومت در منطقه، كه به ادعاي آنها وابسته به تهران هستند، مطمئن شوند كه مي‌توانند بدون مجازات، قدرت ايالات‌متحده را به چالش بكشند. فشارهاي مشابه بر بايدن جهت اقدام ادعايي مستقيم عليه ايران در حال افزايش بود و جمهوري‌خواهان در كنگره بايدن را به واسطه رويكرد منفعلانه در برابر ايران به چالش كشيدند. سناتور راجر ويكر، جمهوري‌خواه ارشد كميته نيروهاي مسلح سنا، در بيانيه‌اي اذعان داشت كه پاسخ‌هاي دولت بايدن تاكنون تنها باعث حملات بيشتر شده است. زمان آن فرا رسيده است كه سريع و قاطعانه عمل كنيم تا همه جهان نتايج آن را ببينند. در هر صورت، تحليلگران استدلال مي‌كنند كه ايالات‌متحده در آستانه نبردي همه‌جانبه قرار دارد. ايالات‌متحده ده‌ها حمله عليه نيروهاي مقاومت در عراق و سوريه و همچنين موجي از حملات را عليه انصارالله در يمن ترتيب داده است؛ حملاتي كه تنها عمق بيشتر تنش‌ها را با وسعت غيرقابل كنترل آنها پيوند داده است.