يك‌سال پس از زمين‌لرزه‌هاي ویرانگر تركيه
مهدي زارع
چهار روز قبل از اولين سالگرد زمين‌لرزه‌هاي 6 فوريه 2023 با بزرگاي 7.8 در جنوب تركيه، وزارت كشور تركيه اعلام كرد كه تعداد كشته‌شدگان زلزله «به‌روز» شده از اين زلزله در ساعت 4:17 بامداد 17 بهمن 1401 به وقت محلي 53 هزار و 537 نفر بوده و 107 هزار و 213 نفر مجروح شدند. همچنين اعلام شد در كمپين «يك قلب: تركيه» 199 ميليارد ليره (حدود 4.3 ميليارد دلار امريكا به قيمت بهمن 1402) جمع‌آوري شد كه از اين ميزان 79 ميليارد ليره (حدود 2.6 ميليارد دلار) هزينه شده است. در 11 استان، 124 بخش، 6929 روستا و محله آسيب ديدند. گستره آسب 120 هزار كيلومتر مربع بود زمين‌لرزه مستقيما 14 ميليون نفر از شهروندان را در تحت اثر قرار داد. بر اساس طرح واكنش به سوانح تركيه يا TAM، اولين جلسه مديريت بحران را در مركز مديريت بحران AFAD در ساعت 05:02، درست 45 دقيقه پس از زلزله، برگزار كردند و وضعيت اضطراري سطح 4 - بالاترين سطح - شامل تماس اضطراري بين‌المللي اعلام كرد. به دستور رييس‌جمهور تمام وزراي كابينه موظف شدند تا با تمام استان‌هايي كه در آن حوادث رخ داده است، هماهنگي كنند. ساعت 45: 5 به فرمانداران دستور داده شد به مناطق زلزله‌زده بروند. براي حمايت از مديران فعلي در استان‌ها، شامل 59 استاندار، 302 بخشدار و معاون فرماندار و 292 معاون بخشدار، و همچنين مديران بازرسي فرمانداري‌ها، مجموعا 708 مدير عمراني به همراه تجهيزات سنگين و امدادي به سمت زلزله رفتند. در ساعت 07:57، هواپيماها از فرودگاه عدنان مندرس ازمير به پرواز درآمدند تا پرسنل جست‌وجو و نجات و خودروهاي جست‌وجو و نجات با تناژ سنگين را به فرودگاه آدانا (در 155 كيلومتري قهرمان مرش) برسانند. در ساعت 25: 11 اولين چادرهاي انفرادي در مناطق زلزله زده برپا شد. 9 ساعت پس از اولين زمين‌لرزه، در ساعت 24: 13، زلزله دومي به بزرگاي 7.5 به مركزيت البيستان در حدود 100 كيلومتري شمال كانون زلزله اول، و در نزديكي شهر مالاتيا را لرزاند. پس از اين زلزله ويرانگر، هم تلاش‌هاي جست‌وجو و نجات و هم ارسال كمك‌ها بدون وقفه ادامه يافت. كانون‌هاي زمين‌لرزه در دو منطقه بود كه در روي آن متمركز شدند.
يكي فعاليت‌هاي جست‌وجو و نجات و ديگري خدمات سرپناه موقت انجام شد. 38 هزار و 901 ساختمان پس از زلزله تخريب شد. عمليات جست‌وجو و نجات در 26 هزار ساختمان كه تخريب شده بودند، انجام شد. در مجموع 650 هزار پرسنل شامل 11 هزار و 488 پرسنل بين‌المللي،
35 هزار و 250 پرسنل جست‌وجو و نجات و 142 هزار پرسنل امنيتي كار كردند. همچنين 20 هزار دستگاه خودرو و تجهيزات ساختماني، 141 بالگرد، 182 فروند هواپيما و 23 فروند كشتي به اين كارها اختصاص يافت.
هواپيماها و بالگردهاي تركيه در مجموع 17 هزار و 500 سورتي پرواز انجام دادند. در حالي كه اين هماهنگي‌ها انجام مي‌شد، مراكز سرپناه موقت يعني كانتينر توليد مي‌شد و ايجاد شهرهاي كانتينري شروع شد. نصب اولين كانتينر انفرادي در روز دوم زلزله آغاز شد. در 20 فوريه 2023 (اول اسفند 1401)، زندگي در اولين شهر كانتينري در قهرمان مرش كاراجاسو Kahramanmaraş Karacasu آغاز شد. تا سالروز زلزله‌ها 215 هزار و 224 كانتينر در 414 شهر كانتينري نصب شده كه 691 هزار بازمانده زلزله در آنها ساكنند.
از مراحل مهم در خدمات مسكن موقت، پرداخت‌هاي حمايتي اجاره‌بها بود. تا سالروز زلزله، در محدوده خدمات سرپناه موقت در مجموع 14 ميليارد و 453 ميليون لير (حدود 500 ميليون دلار) «پرداخت حمايتي اجاره» به 349 هزار خانوار انجام شد. در اين زمينه؛ پرداخت ماهانه 7500 لير به صاحبان خانه و 5 هزار لير به مستاجران همچنان ادامه دارد. با كمپين «بگذار خانه من خانه تو باشد» كه توسط آفاد (سازمان مديريت بحران تركيه) راه‌اندازي شد، شهروندان درهاي خانه خود را به روي زلزله‌زدگان باز كردند.
تمام فرآيندها و داده‌هاي مربوط به حساب‌هاي كمك مالي؛ به صورت شفاف هر 15 روز در وب سايت AFAD و حساب‌هاي رسانه‌هاي اجتماعي به اشتراك گذاشته مي‌شود. برخي از نيكوكاران شهرهاي كانتينري ايجاد كردند، برخي ساخت مسكن دائمي را برعهده گرفتند و برخي نيز كاميون‌هايي از مواد كمك‌هاي بشردوستانه ارسال كردند.
زمين‌لرزه‌هاي ۲۰۲۳ در جنوب تركيه، در دو استان حلب و ادلب در شمال سوريه و هم مرز با تركيه حدود 9 هزار كشته گزارش شده بر جاي گذاشت. گسل آناتولي شرقي يك گسل امتداد لغز سمت چپگرد به طول 700 كيلومتر است كه مرز بين ورقه‌هاي آناتولي و عربي را تشكيل مي‌دهد. سامانه گسلي مذبور ميزان لغزش حدود 4 ميلي متر در سال را نشان مي‌دهد. گسل؛ در زلزله‌هاي قبلي 1789 1795، 1872، 1874، 1875 و 1893 و در سال‌هاي اخير در سال 2020 (در الازيگ) با زلزله‌هايي با بزرگاي بين 6.5 تا 7.5 شده و اين زمين‌لرزه‌ها قسمتي از سامانه گسلي را گسيخته كردند.