سفير صلح
اسدالله امرايي
فريده فرجام براي بسياري از كتابخوانهاي نسل من نه فقط يك نام كه بلكه سنگبناي آموزش كتابخواني و آشتي با ادبيات است. نشر ني در مجموعه دور دنيا نمايشنامه سيندخت را در سه پرده منتشر كرده است. روايتي است از داستانهاي شاهنامه فردوسي، با نگاهي امروزي كه فريده فرجام، نخستين زن نمايشنويس ايراني نوشته است. فريده فرجام در ايران نيست و گاهي به مناسبتهايي به سرزمين مادري ميآيد.
«سيندخت بلند ميشود، روبروي سام ميايستد، تور سياه را از روي صورتش بالا ميزند.
سيندخت: من سيندخت مادر رودابهام! (مكث)
همسر مهرابم! (سام با شگفتي نگاه ميكند)
كنون آمدم تا هواي تو چيست؟
ز كابل تو را دشمن و دوست كيست؟ (مكث)
اگر ما گنهكار و بدگوهريم
بدين پادشاهي نه اندرخوريم
من اينك به پيش توام مستمند (مكث)
بِكش، گر كشي، ور ببندي، ببند...»
خانم فرجام بخشي از يك داستان شاهنامه حكيم ابوالقاسم فردوسي را گرفته و آن را پرورده و به صورت نمايشنامه امروزي نوشته است، نمايشنامه سيندخت. اين نمايشنامه شايد از آن جهت اهميت دارد كه زني در مركز توجه است و قادر است بحراني را حل كند. بحراني سياسي ميان دو ملت يا دو قوم. سيندخت مادر رودابه همسر زال در شاهنامه فردوسي است. اما سيندخت فريده فرجام زن امروزي ايراني است. زني آزاده، با شخصيت قوي و صلحدوست. زندگياش را به خطر مياندازد كه برود با سام نريماني كه دستور قتل خودش و خانوادهاش و ملتش را دارد صحبت بكند، اين خطر را به جانش بخرد و اينكه برميگردد به كابل و به دخترش ميگويد كه عزيزم، هم زال را داريم هم مملكت را داريم. خوشحال باش. و بعد كه آن سام نريمان يك نامه عجيبي مينويسد به منوچهر و اينجا بايد گفت كه فردوسي يك سياستمدار زبردستي هم هست. سيندخت يكي از بزرگترين زنان شاهنامه است. فردوسي با درك عميق عواطف ظريف و روابط انساني دست به خلق اين شخصيت ميزند. در آن زمان آن هم يك زني در چنين فرهنگي در كابل وقتي متوجه ميشود كه دخترش عاشق زال است عشق او را ميفهمد و مقابل همسرش ميايستد و از اين رابطه دفاع ميكند. مهراب كابلي ميگويد كه او را خواهد كشت. پادشاه ايران دستور ميدهد پدر زال خانواده دختر را بكشد و كابل را با خاك يكسان كند. سيندخت ميرود و با سام نريمان سخن ميگويد و صلح برقرار ميشود. فريده فرجام دانشآموخته زبان و ادبيات فرانسه از دانشگاه تهران است. وي نخستين زن نمايشنامهنويس ايراني است و فارغالتحصيل رشته كارگرداني و فيملنامهنويسي از آكادمي فيلم و تلويزيون آمستردام. از نمايشنامههاي فريده فرجام بايد به تاجماه عروس، هواي مقوايي و نان سنگك اشاره كرد. مهمانهاي ناخوانده اولين كتاب از انتشارات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در سال ۱۳۴۵ عمو نوروز، عمو زنجيرباف و گل بلور و خورشيد هم از آثار قلمي او است.