احسان پناه‌بر
ایران روز جمعه و در جریان تشییع پیکر 7 تن از فرماندهان و دیگر مستشاران نظامی خود که در عملیات تروریستی اسرايیل به کنسولگری ایران در دمشق به شهادت رسیدند، متعهد شد که انتقام آنها را بگیرد. حال به ادعای نیویورک تایمز، همین امر ترس از جنگ علنی و تمام عیار را در میان مقامات کاخ سفید افزایش داده است. مقامات امریکایی در واشنگتن و خاورمیانه روز جمعه گفتند که برای حملات تلافی‌جویانه احتمالی ایران در پاسخ به حمله تروریستی اسرايیل در روز دوشنبه به دمشق، سوریه آماده می‌شوند. نیروهای نظامی ایالات متحده در منطقه در حالت آماده‌باش شدید قرار گرفته‌اند. به گفته یک مقام اسرايیلی، اسرايیل نیز ارتش خود را در حالت آماده‌باش قرار داده است، مرخصی یگان‌‌های رزمی را لغو کرده، برخی نیروهای ذخیره را به واحدهای پدافند هوایی فراخوانده و سیگنال‌های جی‌پی‌اس را مسدود کرده است.
امریکا و اسرايیل در آماده‌باش
در همین ارتباط، نیویورک تایمز به نقل از دو مقام ایرانی که نخواستند نام‌شان فاش شود، مدعی است که ایران تمام نیروهای مسلح خود را در حالت آماده‌باش کامل قرار داده و تصمیم گرفته شده است که ایران باید مستقیما به حمله دمشق پاسخ دهد تا بازدارندگی لازم را ایجاد کند. سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جمع جمعیت حاضر در تهران که در مراسم تشییع پیکرهای مستشاران نظامی ایران که در دمشق شهید شده بودند، گفت: «افراد شجاع ما رژیم صهیونیستی را مجازات خواهند کرد. هشدار می‌دهیم هیچ اقدامی از سوی هیچ دشمنی علیه نظام مقدس ما بی‌پاسخ نخواهد ماند و هنر ملت ایران در هم شکستن قدرت امپراتوری‌هاست.» همین هشدار علنی از سوی فرمانده کل سپاه پاسداران کافی بود تا ایالات متحده و اسرايیل بیش از پیش تهدیدات را جدی بگیرند.
یک مقام ارشد دولت امریکا به سی‌ان‌ان گفت که ایالات متحده در حالت آماده‌باش بالا قرار دارد و به‌طور فعال برای حمله‌ای «مهم و بزرگ» آماده می شود. او افزود که این حمله می‌تواند در یک هفته آینده از سوی ایران انجام شود که دارایی‌های اسرايیل یا امریکا در منطقه را در پاسخ به حمله تروریستی روز دوشنبه اسرايیل در دمشق هدف قرار دهد. مقامات ارشد امریکایی در حال حاضر بر این باورند که حمله از سوی ایران «غیرقابل اجتناب» است؛ دیدگاهی که همتایان اسرايیلی آنها نیز بدان باور دارند. دو بازیگر پیش‌بینی می‌کنند که حمله ایران می‌تواند به روش‌های مختلف رخ دهد و هم دارایی‌ها و پرسنل ایالات متحده و اسرايیل در معرض خطر قرار بگیرند.
در تماس اخیر سران اسرايیل و ایالات متحده، حمله احتمالی ایران موضوع اصلی گفت‌وگوی تلفنی جو بایدن، ريیس جمهور امریکا با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرايیل در روز پنجشنبه بود. در همین رابطه، مقامی در کاخ سفید برای سی‌ان‌ان فاش کرد که تا روز جمعه، دو طرف نمی‌دانستند که ایران چه زمانی یا چگونه برنامه‌ریزی کرده است که حمله را اجرایی کند. حمله مستقیم ایران به اسرايیل یکی از بدترین سناریوهایی است که دولت بایدن برای آن آماده می شود، زیرا وضعیت تشدید تنش‌ها در خاورمیانه آشفته را تسریع می‌کند. چنین حمله‌ای می‌تواند منجر به گسترش دامنه جنگ اسرايیل و حماس شده و این رویارویی را به یک درگیری منطقه‌ای وسیع‌تر تبدیل کند؛ امری که بایدن از مدت‌ها پیش به دنبال اجتناب از آن بود.
دو ماه پس از حمله نیروهای مقاومت به نیروهای امریکایی در عراق و سوریه، به نظر می رسید که دوره‌ای از آرامش نسبی برای ایالات متحده در منطقه فرا رسیده است. اما به نظر می رسد که ورق در منطقه برگشته و روز سه‌شنبه نیروهای امریکایی یک هواپیمای بدون سرنشین را در نزدیکی پادگان التنف در سوریه سرنگون کردند. این حمله پهپادی که وزارت دفاع امریکا گفته است از سوی نیروهای مقاومت مورد حمایت ایران انجام شده، پس از حمله اسرايیل به سفارت ایران در دمشق صورت گرفت. همچنین ان‌بی‌سی‌نیوز به نقل از دو مقام امریکایی گزارش داده است که مقامات دولت بایدن نگران این هستند که ایران در حال برنامه‌ریزی برای حمله به اهدافی در داخل اسرايیل در تلافی حملات هوایی اسرايیل در سوریه باشد؛ حمله‌ای که منجر به شهادت چندین مقام ارشد ایرانی شده است. این مقامات گفتند که انتظار می رود هرگونه اقدام تلافی‌جویانه در داخل اسرايیل به جای غیرنظامیان، بر اهداف نظامی یا اطلاعاتی متمرکز باشد. آنها همچنین مدعی‌اند که کابینه اسرايیل بررسی گزینه‌هایی را برای نحوه پاسخگویی به تحرکات تلافی‌جویانه احتمالی ایران آغاز کرده است. ایران تهدید به تلافی کرده و گفته است که ساختمان تخریب شده یک ساختمان کنسولی بوده و بنابراین حمله‌ای به خود ایران محسوب می‌شود.به ادعای دو مقام امریکایی، ارزیابی اطلاعاتی امریکا هشدار می‌دهد که ایران می‌تواند با استفاده از انبوهی از پهپادها یا موشک‌های کروز حمله زمینی را کلید بزند. آنها همچنین مدعی شدند که ایران ممکن است مرکز دیپلماتیک یا کنسولی اسرايیل در منطقه را در تلافی حمله دمشق هدف قرار دهد. آنها به ان‌بی‌سی‌نیوز گفتند که ایران احتمالا قبل از پایان ماه رمضان در هفته جاری پاسخ خواهد داد. اما پرسش این است که تاکتیک‌های ایران برای انتقام خون سرداران و مستشاران خود ممکن است به چه شکلی باشد.
چندجبهه‌گرایی
به نظر می رسد از زمان جنگ یوم کیپور به این سو، اسرايیل تا این حد از نظر نظامی و امنیتی تحت فشار قرار نداشته است. با تقویت نیروهای مقاومت در سال‌های اخیر و تجهیز آنها به سلاح های مدرن‌تر و کاراتر، اکنون این رژیم خود را در محاصره دشمنان قسم خورده‌ای می‌بیند که فارغ از چارچوب‌های جنگ متعارف می‌توانند شهرهای اسرايیلی و نقاط حساس آن را تهدید کنند. درست یک روز قبل از راکت باران حماس علیه اسرايیل در حدود یک‌سال پیش، بنیامین نتانیاهو علنا از «تلاش ایران برای شروع کارزاری چند جبهه‌ای علیه اسرايیل» صحبت کرد. این امر اکنون و پس از شش ماه از جنگ غزه به شکلی جدی‌تر دنبال می‌شود و نیروهای مقاومت در منطقه به‌طور جدی در پی انتقام کشتار مردم غزه و ترورهای اسرايیل در ماه‌های اخیر، به خصوص حادثه تروریستی دمشق هستند.
اسرايیل سعی کرده بود تاکتیک چندجبهه‌گرایی را برای یک دهه با به راه انداختن «کارزار منطقه خاکستری» و «کارزار جنگ بین جنگ‌ها» که شامل طیف وسیعی از عملیات‌ها علیه ایران و گروه‌های مقاومت می شد، متوقف کند. اما پس از ماه پرتنش رمضان در سال 2023 که طی آن ده‌ها راکت به حریم هوایی اسرايیل از لبنان و نوار غزه پرتاب شد مقامات نظامی اسرايیل اکنون آشکارا هشدار می‌دهند که اولین جنگ چندجانبه علیه اسرايیل از زمان جنگ یوم کیپور در سال 1973 ممکن است قریب‌الوقوع باشد. حال کارشناسان نظامی مدعی‌اند که یکی از تاکتیک‌های تهران برای مهار و ضربه زدن به اسرايیل تقویت نیروهای مقاومت در چند جبهه علیه اسرايیل است. جاناتان شانزر، پژوهشگر راهبردی بر آن است که این تاکتیک عملا می تواند اسرايیل را در موقعیت دشواری قرار دهد، چراکه همه چیز از یک دهه پیش به شدت تغییر کرده و اکنون اسرايیل شاهد آن است که نیروهای مقاومت تحت حمایت ایران از خلیج عدن تا شمال عراق علیه منافعش در جنگ هستند. او می افزاید که این امر می‌تواند با اشتباهات محاسباتی به جنگی تمام عیار در منطقه بدل شود.
حملات سایبری
بر اساس گزارشات، از زمان حمله حماس به اسرايیل در اکتبر 2023، بازیگران همسو با دولت ایران مجموعه‌ای از حملات سایبری و عملیات نفوذ (IO) را با هدف کمک به اهداف حماس و تضعیف اسرايیل و متحدان سیاسی و شرکای تجاری‌اش آغاز کرده‌اند. در روز پنجشنبه، 4 آوریل اداره امور سایبری اسرايیل در مورد افزایش حملات سایبری علیه این رژیم هشدار داده است. به گفته این نهاد اسرايیلی، امسال گفتمان خصومت علیه اسرايیل در اینترنت تشدید شده که خواستار حملات سایبری علیه سازمان‌های اسرايیلی شده است. هشتگ‌های #OpJerusalem و #OpIsrael از مردم سراسر جهان می‌خواهند تا در این تاریخ‌ها حملاتی سایبری را علیه اسرايیل ترتیب دهند. پس به نظر می رسد، یکی از اهداف تهران برای مقابله با اسرايیل و گرفتن انتقام، حمله سایبری باشد. روز جمعه، 5 آوریل نیز وزارت دادگستری اسرايیل طی بیانیه ای مدعی شد که به این نهاد حمله سایبری شده است و ماموران در حال بررسی ابعاد این حمله سایبری و خسارت‌های ناشی از آن هستند. این بیانیه اعلام کرد که گروه موسوم به «انانیموس برای عدالت» مسوولیت این حمله سایبری علیه این نهاد اسرايیلی را برعهده گرفته است. اسرايیل سال‌هاست که علیه منافعی در ایران جنگ‌های سایبری را هدایت می کند. پس به نظر یکی از راه‌های مقابله پیش پای تهران، مقابله به مثل از نوع سایبری باشد.
حمله موشکی و پهپادی از خاک ایران
یکی از راه‌های پاسخگویی ایران می‌تواند حمله از خاک خود به اهدافی در اسرايیل با انواع موشک‌ها و پهپادها باشد. اما به عقیده برخی ناظران، این امر می تواند به جنگ تمام عیار میان اسرايیل و ایران منجر شود. جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در اندیشکده مطالعات راهبردی و بین‌المللی در واشنگتن گفت که انتظار ندارد ایران واکنش گسترده و مستقیم به حمله به سفارتش بدهد، چراکه ایران سعی دارد شروع‌کننده هیچ جنگی در منطقه نباشد. او گفت که حمله از خاک ایران به اهدافی در خاک اسرايیل می‌تواند ایران را شروع‌کننده جنگی معرفی کند که خود تهران نیز همواره از آن اجتناب داشته است.
هر چه هست، به نظر می رسد عزم تهران برای پاسخگویی به تل‌آویو جزم شده است و جامعه اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده نیز در روزهای اخیر به نحوی از انحا در باب این موضوع هشدار داده‌اند. اما نوع پاسخگویی برای تهران باید هم بازدارنده باشد تا از حملات مشابه بیشتر از سوی اسرايیل جلوگیری کند و هم به گسترش جنگ در منطقه نینجامد. از سوی دیگر، نقشه اسرايیل برای کشاندن بازیگران دیگر همچون ایالات متحده به منطقه آشوب‌زده، خود می‌تواند زنجیره‌ای از حوادث پیش‌بینی نشده را رقم زند که موجب رویارویی ایران با ایالات متحده شود؛ امری که هر دو طرف به هیچ وجه مایل بدان نیستند. پل پیلار، عضو ارشد غیر مقیم در مرکز مطالعات امنیتی دانشگاه جورج تاون معتقد است که اجتناب از چنین جنگی نه تنها نیازمند دولتمردی ماهر در برخورد تاکتیکی با بحران‌هاست، بلکه فاصله‌گیری راهبردی‌تر ایالات متحده از روابط با اسرايیل که ایالات متحده را وارد وضعیت دشوار و خطرناک کنونی کرده است نیز می‌طلبد. ایالات متحده باید از تصورات فرسوده در مورد اینکه چه کسی متحد و چه کسی دشمن است، دور شود و به این نکته توجه کند که چه کسی متجاوز است. پل پیلار در پایان می‌افزاید که به‌رغم ارجاعات متقارن مکرر به «جنگ سایه» بین ایران و اسرايیل، مجموعه‌ای از وقایع در آن جنگ، الگوی نامتقارن اسرايیل را نشان می‌دهد که بیشتر خشونت‌ها را آغاز می کند و ایران عمدتا در پاسخ به آن واکنش نشان می دهد. فاصله گرفتن ایالات متحده از این الگو نه تنها به نفع ایالات متحده است، بلکه به نفع صلح و امنیت منطقه‌ای نیز خواهد بود.